کشف بزرگ‌ترین کلنی لانه ماهی‌ در جنوبگان

طبق مطالعه جدیدی، ۵۰۰ متر زیر یخی که دریای ودل جنوبگان را پوشانده است، بزرگ‌ترین کلنی شناخته‌شده از ماهی‌های زادآور قرار دارند. تخمین زده می‌شود که ۶۰ میلیون لانه فعال از نوعی یخ‌ماهی، حداقل ۲۴۰ کیلومترمربع گسترش داشته باشد.

بسیاری از ماهی‌ها لانه می‌سازند؛ اما پژوهشگران تابه‌حال هر بار فقط با چند یا شاید چندده لانه یخ‌ماهی مواجه شده بودند. طبق دانش گذشته، حتی گروهی‌ترین گونه‌های ماهی‌های لانه‌ساز در قالب فقط چندصد ماهی باهم جمع می‌شوند.

پژوهشگران در تاریخ ۱۳ ژانویه در مجله‌ی Current Biology گزارش کردند که یخ‌ماهی‌ها احتمالاً تأثیر فراوان و ناشناخته‌ای روی زنجیره‌های غذایی جنوبگان می‌گذارند. اوتن پرسر، زیست‌شناس دریا در مؤسسه آلفرد وگنر آلمان و همکارانش، اوایل سال ۲۰۲۱ زمانی که در سفری پژوهشی در دریای ودل بودند که بین شبه‌جزیره جنوبگان و قاره اصلی قرار دارد، با این کلنی عظیم برخورد کردند.

پژوهشگران در حال مطالعه ارتباطات شیمیایی بین آب‌های سطحی و کف دریا بودند. بخشی از پژوهش شامل بررسی حیات کف دریا با یدک‌کشیدن دستگاهی پشت کشتی تحقیقاتی دانشمندان بود. دستگاه درحالی‌که به نرمی بالاتر از کف اقیانوس حرکت می‌کرد، فیلم‌برداری و از صوت برای ترسیم ویژگی‌های کف دریا استفاده می‌کرد.

یکی از همکاران پرسر در محلی روی سکوی یخی فیلشنر در دریای ودل، در حال کار با یدک‌کش دوربین بود و متوجه شد که دوربین در قسمت پایین به‌طور مداوم با لانه‌های یخ‌ماهی جونا (Neopagetopsis ionah) برخورد می‌کند.

یخ‌ماهی جونا (Neopagetopsis ionah) لانه‌های دایره‌ای با مراکز سنگی سخت می‌سازد و می‌تواند در آن‌ها بیش از هزار تخم بگذارد

یخ‌ماهی‌ها که از خانواده یخ‌ماهیان تمساحی (Channichthyidae) هستند، فقط در اقیانوس جنوبگان و آب‌های جنوبگان یافت می‌شوند و سازگاری‌های عجیبی با سرمای شدید دارند. آن‌ها خون شفافی دارند که سرشار از ترکیبات ضدیخ است. پرسر تعریف می‌کند: «وقتی نیم ساعت بعد پایین رفتم و چهار ساعت تمام لانه‌ها را پشت‌سرهم می‌دیدم، فکر کردم با چیز غیرعادی رو‌به‌رو شده‌ایم.»

توماس دوینگز، زیست‌شناس تکاملی از دانشگاه اورگن می‌گوید: «این کلنی کشف شگفت‌انگیزی است.» او به‌ویژه تحت‌تأثیر تراکم بسیار زیاد لانه‌ها قرار گرفته است. دوینگز می‌گوید: «این مرا به یاد آشیانه‌های پرندگان انداخت. باکلان‌ها و پرندگان دریایی دیگر نیز به‌همین‌شکل درکنارهم لانه می‌سازند.»

مشخص نیست چرا این‌همه یخ‌ماهی برای تولیدمثل در یک نقطه جمع می‌شوند. به‌نظر می‌رسد در این مکان دسترسی خوبی به پلانکتون‌ها وجود دارد که می‌تواند منبع غذایی مهمی برای ماهی‌هایی باشد که از تخم بیرون می‌آیند. پژوهشگران در این ناحیه، منطقه‌ای با آب کمی گرم‌تر نیز پیدا کردند که می‌تواند به یخ‌ماهی‌ها کمک کند تا محل تولیدمثل را پیدا کنند.

بررسی‌های ویدئویی و صوتی اخیر نشان داده است نوعی ماهی جنوبگان به نام یخ‌ماهی جونا در قالب گروه‌های چندمیلیونی گرد هم می‌آید و میدانی از لانه‌های دایره‌ای را ایجاد می‌کند که کیلومترها امتداد دارد

پژوهشگران می‌گویند یخ‌ماهی‌ها می‌توانند فُک‌های دریای ودل را تغذیه کنند. مطالعات گذشته نشان داده‌ است که فک‌ها زمان زیادی را به غواصی بالای این ناحیه می‌گذرانند.

پرسر فکر می‌کند که ممکن است کلنی‌های کوچک‌تری از یخ‌ماهی‌ها نزدیک ساحل، جایی که پوشش یخی کمتری وجود دارد، وجود داشته باشد. گفتنی است این امکان نیز وجود دارد که یخ‌ماهی‌ها به‌طور نامتناسبی به کلنی‌های تولیدمثلی گسترده متکی باشند و عملاً تمام تخم‌های خود را درون یک سبد قرار دهند.

دوینگز می‌گوید در این صورت، این گونه دربرابر انقراض بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود. او می‌گوید کشف کلنی عظیم دلیل دیگری برای ارائه محافظت‌های زیست‌محیطی به‌منظور حفاظت از اکوسیستم دریای ودل است.

درحال‌حاضر، دو دوربین کف دریا در محل کلنی مستقر شده است. این دوربین‌ها تا چند سال آینده در این ناحیه باقی می‌مانند و چهار بار در روز عکس می‌گیرند تا مشخص شود که آیا لانه‌ها در طول زمان دوباره استفاده می‌شوند یا نه. پورسر می‌گوید: «می‌توانم بگویم که این کلنی عظیم تقریباً اکوسیستم جدیدی در کف دریا است. شگفت‌آور است که قبلاً هرگز دیده نشده بود.»