نابودی زیستگاه میمون‌های بزرگ آفریقایی در آینده‌ای نزدیک
انسان‌ها در حال ازبین‌بردن نزدیک‌ترین خویشاوندان خود در کره زمین هستند و اگر این رفتار تغییر نکند، به‌زودی نسل میمون‌های بزرگ منقرض خواهد شد. براساس پیش‌بینی پژوهشگران، در بدترین سناریو درصورت ادامه نشر آلودگی و نابودی اراضی، ۹۴ درصد از زیستگاه‌های میمون بزرگ آفریقایی تا سال ۲۰۵۰ از بین خواهند رفت. حتی اگر انسان از رفتارش جلوگیری کند و نشر سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد و از اکوسیستم محافظت کند، براساس مدل‌های موجود، گوریل‌ها و شامپانزه‌ها و بونوبوها در سه دهه آینده احتمالا ۸۵ درصد از قلمرو خود را در آفریقا از دست خواهند داد.
صرف‌نظر از اینکه کدام سناریو به‌حقیقت بپیوندد، دقیقا نیمی از زیستگاه‌ها در مناطق حفاظت‌شده مثل پارک‌های ملی از بین خواهند رفت. تغییرات اقلیمی به مرزهای انسانی محدود نیست. با گرمایش جهانی و تغییر طبیعت، میمون‌های بزرگ به مناطق مرتفع‌تر مهاجرت می‌کنند؛ اما این فرایند زمان‌بر است و تولیدمثل بسیاری از گونه‌ها کُند خواهد شد یا به محیط‌های مناسب نیاز پیدا می‌کنند. چنین مهاجرتی می‌تواند باعث بیرون‌رفتن میمون‌های بزرگ از مناطق حافظت‌شده شود و جمعیت آن‌ها را درمعرض خطر قرار دهد. مجموعه‌ای از مدل‌های جدید نشان می‌دهد قلمرو آینده شامپانزه‌ها و گوریل‌ها و بونوبوها به‌سمت مناطق حفاظت‌نشده منتقل خواهد شد؛ مناطقی که درمعرض استخراج معدن، کشاورزی، حفاری، شکار و توسعه شهری قرار دارند.
پیش‌بینی‌های فعلی براساس جامع‌ترین پایگاه داده جمعیتهای میمون آفریقایی به‌دست آمده است. پژوهشگران با استفاده از پیش‌بینی‌های اقلیمی و داده‌های کاربری زمین و پروژه‌های رشد جمعیت انسانی نشان می‌دهند این جانداران چقدر درمعرض خطر قرار دارند. با اینکه پژوهش‌های متعددی درباره وضعیت بد میمون‌های بزرگ در سال‌های گذشته منتشر شدند، بررسی‌های اندکی آینده جمعیت میمون‌ها پیش‌بینی کرده‌اند.
تمام میمون‌های بزرگ در آفریقا و آسیا درمعرض خطر قرار دارند و آنچه از زیستگاهشان باقی مانده است، به‌دلیل دخالت‌های انسان به‌سرعت در حال ناپدیدشدن است. در این مقطع، حتی بهترین سناریو هم نجات‌بخش نیست و مناطق حفاظت‌شده درنظرگرفته‌شده برای میمون‌های بزرگ آفریقایی پاسخ‌گوی این فاجعه نیستند. براساس پیش‌بینی مدل‌ها، تمام میمون‌های بزرگ آفریقایی در آینده صرف‌نظر از حفظ مناطق حفاظت‌شده زیستگاهشان را از دست خواهند داد.
امروزه، بسیاری از میمون‌های آفریقایی خارج از این مرزها و در مناطق زراعی یا حفاری نفتی زندگی می‌کنند. برای مثال، سه‌چهارم از گوریل‌های گراوری، ۶۴ درصد از گوریل‌های کوهستانی، ۹۱ درصد از گوریل‌های کراس ریور، ۸۰ درصد از بونوبوها، ۹۰ درصد از شامپانزه‌های نیجریه و کامرونی، ۸۰ درصد از شامپانزه‌های شرقی و ۸۰ درصد از شامپانزه‌های مرکزی در مناطق حفاظت‌نشده زندگی می‌کنند. این مناطق بیشتر درمعرض آسیب‌های انسانی قرار دارند. جوانا کاروالهو، پژوهشگر زیست‌بوم و محافظت از نخستی‌سان‌ها در دانشگاه جان مور لیورپول، درباره این موضوع می‌گوید:
ازبینرفتن قلمرو‌ها و انتقال آن‌ها به خارجی از مناطق حفاظت‌شده مدرکی بر ناکافی‌بودن شبکه مناطق حفاظت‌شده برای حفظ زیستگاه‌های مناسب میمون‌های بزرگ و حفظ ارتباط جمعیتی این جانداران است.
تغییرات اقلیمی جذابیت برخی زیستگاه‌ها را برای میمون‌های بزرگ از بین برده است و می‌تواند عامل ایجاد زیستگاه‌های جدید باشد؛ اما ممکن است صدها سال و حتی هزاران سال طول بکشد تا جمعیتهای میمون بزرگ در مناطق جدید ساکن شوند. سی سال نه‌تنها کافی نیست؛ بلکه با‌توجه‌به سرعت چشمگیر تغییرات اقلیمی، میمون‌های بزرگ در آینده نمی‌توانند به‌اندازه کافی مهاجرت کنند. این پدیده برای بسیاری از گونه‌ها به‌معنی انقراض است. برای مثال، طبق پژوهشی جدید اگر شامپانزه‌ها نتوانند به زیستگاه‌های جدید مهاجرت کنند، سه‌چهارم از قلمرو آن‌ها از بین خواهد رفت.
افزون‌براین، گوریل‌های کوهستانی و کراس زیور هم دیگر جایی برای رفتن ندارند. مدل‌های فعلی حتی در بهترین سناریو این دو گونه را درمعرض ازبینرفتن کامل زیستگاه می‌بینند. جالمار کوهل، بوم‌شناس مؤسسه ماکس پلانک، معتقد است:
مصرف جهانی منابع طبیعی که از قلمرو میمون‌های بزرگ استخراج می‌شوند، عامل اصلی کاهش این گونه‌ها است. تمام کشورهایی که از این منابع سود می‌برند، با توسعه اقتصاد پایدار دربرابر تضمین آینده بهتر برای میمون‌های بزرگ و زیستگاه آن‌ها و حتی مردم ساکن در این زیستگاه‌ها مسئول هستند.
میمون‌های بزرگ آسیایی هم با مشکلات مشابهی روبه‌رو هستند. از دهه ۱۹۹۰، بیش از ۸۰ درصد از زیستگاه اورانگوتان‌ها از بین رفته است و اگر همین مسیر ادامه پیدا کند، نسل میمون‌های بزرگ در یک دهه منقرض خواهد شد. مؤلفان در پژوهشی جدید می‌نویسند:
می‌توان پیش‌بینی کرد تغییرات اقلیمی نابودی زیستگاه میمون‌های بزرگ را تشدید می‌کند و تهدید‌های جدی را برای این گونه‌ها به‌دنبال خواهد داشت.
این پژوهش در Diversity and Distributions منتشر شد.
نظرات