عقب‌نشینی یخچال‌های طبیعی و ناپدید شدن ناگهانی رودها
یخچال‌های طبیعی جهان به علت گرمایش زمین به‌سرعت در حال ذوب شدن هستند و برخی جوامع با مشکل جدیدی رو‌به‌رو می‌شوند: ناپدید شدن ناگهانی رودخانه‌هایی که از آن‌ها استفاده می‌کنند.
دزدی رودخانه پدیده‌ای است که در آن، آب رودخانه به دلیل فرسایش یا در این مورد، ذوب شدن یخچال‌ها به سمت دیگری منحرف می‌شود. طبق پیش‌بینی دانشمندان، همان‌طور که به‌سوی جهانی با یخچال‌های بسیار کمتر پیش می‌رویم، زمینی که قرن‌ها با یخ پوشیده بوده است، عاری از یخ و در مناطق مرتفع، موجب تغییر جهت رودخانه‌ها خواهد شد. در بیشتر موارد، تغییر مسیر بی‌اهمیت خواهد بود؛ اما در برخی مناطق با گروه‌های کاربری مختلف که به جریان رودخانه متکی هستند، این تغییرات ممکن است تأثیر چشمگیرتری داشته باشد. دن شوگار، زمین‌شناسی از دانشگاه کلگری کانادا، می‌گوید: «یخچال‌های طبیعی در سراسر جهان در حال عقب‌نشینی هستند و بی‌تردید افزایش سرعت عقب‌نشینی یخچال‌های طبیعی که شاهد آن هستیم، ناشی از تغییرات اقلیمی است.»
پیش‌بینی می‌شود دهانه رودخانه السک از موقعیت کنونی خود در پارک و منطقه حفاظت‌شده ملی خلیج گلیشر در آلاسکا، ۲۰ مایل به سمت جنوب تغییر مکان بدهد.
به گزارش گاردین، شوگار اولین مورد شناخته‌شده از دزدی رودخانه دوران مدرن را در سال ۲۰۱۶ و در قلمرو یوکان کانادا نشان داد. در آن زمان، بزرگ‌ترین یخچال طبیعی کانادا با چنان سرعتی ذوب شد که رودخانه بزرگی را منحرف کرد و سطح آب دریاچه‌ای که از این رودخانه تغذیه می‌کرد، به حد قابل‌توجهی کاهش داد.
برای صدها سال، رودخانه اسلیمز آب حاصل از ذوب یخچال بزرگ کاسکاولش را به رودخانه کلوان و سپس به رودخانه یوکان به سمت دریای برینگ می‌بُرد؛ اما در بهار سال ۲۰۱۶، دوره‌ی ذوب شدن شدید یخچال، آب اسلیمز را به‌طور دائمی به شیب تندتری به‌سوی شرق هدایت کرد و به خلیج آلاسکا برد که هزاران مایل از مقصد اصلی آن فاصله داشت.
مایکل لوسو، زمین‌شناس سازمان پارک‌های ملی در مقاله‌ای که ماه گذشته منتشر شد، پیش‌بینی کرد که پس‌روی سریع یخچال در پارک و منطقه حفاظت‌شده ملی خلیج گلیشر در آلاسکا مسیر رودخانه بزرگی که آن را تغذیه می‌کند، تغییر می‌دهد و بر لزوم سازگاری اکوسیستم‌ها و مردم وابسته به آن جریان آب تأکید کرد.
کارشناسان در حال مطالعه پدیده دزدی رودخانه برای ارزیابی تأثیر آن بر مردم و اکوسیستم‌ها هستند
یخچال طبیعی گرند پلاتو در جنوب آلاسکا در زبانه خود حدود ۳۵۰ متر عرض دارد و مدت‌ها به‌عنوان مانعی بر سر راه رود السک عمل کرده است. این آبراهه از رشته‌کوه سنت‌الیاس کانادا سرچشمه می‌گیرد و به‌سوی جنوب جریان پیدا می‌کند و از طریق گذرگاه آبی به منطقه‌ای به نام درای‌بی می‌رسد که از نظر ماهیگیری و قایق‌رانی مشهور است؛ اما لوسو و همکارانش پیش‌بینی می‌کنند که طی سه دهه‌ی آینده السک کانال فعلی خود را در درای‌بی رها می‌کند و به سمت خروجی با شیب تندتری در ۲۸ کیلومتری جنوب شرقی می‌رود. این مسیر براثر ذوب یخ‌های یخچال گرند پلاتو آزاد شده است که با نرخ ۱۰ متر بر سال در حال نازک شدن است.
لوسو سال گذشته مطالعه‌ی منطقه‌ی یادشده را وقتی آغاز کرد که متوجه شد خروجی جدید رودخانه السک درون پارک ملی قرار می‌گیرد که به‌عنوان منطقه طبیعی دست‌نخورده در نظر گرفته شده که در آن بسیاری از فعالیت‌های تجاری و برخی فعالیت‌های سنتی ممنوع است. وی می‌گوید:
آنچه درباره آن صحبت می‌کنیم، مهاجرت رودخانه به منطقه محافظت‌شده است. اگر رودخانه، گونه‌ای در معرض خطر انقراض بود که همه نگران آن بودند، می‌توانستید بگویید مهاجرت آن به منطقه‌ی حفاظت‌شده خوب است؛ اما رودخانه گونه‌ای در معرض خطر نیست و منبعی است که مردم از آن استفاده می‌کنند ولی همه‌ی کاربران انسانی خود را رها می‌کند.
درحالی‌که دانشمندان نمی‌توانند تأثیر یک رویداد دزدی رودخانه قریب‌الوقوع را پیش‌بینی کنند، می‌توانند برای ارزیابی تأثیر آن بر اکوسیستم و مردمی که از آن استفاده می‌کنند، موقعیت‌های مشابه را بررسی کنند. کارمن وونگ، بوم‌شناسی در سازمان پارک‌های ملی کانادا گفت طی چند روز شاهد تغییر عظیمی در منظره براثر رویداد دزدی رودخانه سال ۲۰۱۶ بوده است. وونگ می‌گوید:
این رویداد موجب شد یک رودخانه خشک شود و دیگری آب خود را بردارد و به اقیانوس کاملا متفاوتی ببرد. نتیجه آن بود که سطح آب دریاچه کلوان، بزرگ‌ترین پهنه آبی در یوکان به ۱/۷ متر کمتر از حد طبیعی برسد. هنوز ناشناخته‌های زیادی وجود دارد، ازجمله تأثیر آن روی قزل‌آلاها و تخم‌ریزی سالمون‌ها که برای بازگشت به منطقه‌ی تخم‌ریزی بومی خود در آن رودخانه شنا می‌کنند.
یکی از گروه‌های بومی ساکن در امتداد دریاچه کلوان در برواش لندینگ کانادا (۴۰ مایلی رودخانه اسلیمز) هنوز گرفتار پیامدهای دزدی رودخانه سال ۲۰۱۶ هستند. به گفته‌ی رئیس این گروه، حدود ۱۰۰ نفر از ساکنان کنار دریاچه از نظر رژیم غذایی خود به‌شدت متکی بر غذاهای سنتی مانند سالمون و موس (نوعی گوزن بزرگ) هستند که منبع آن‌ها دریاچه‌ها و زمین‌های شکاری است که با عبور با قایق از دریاچه به آن‌ها دسترسی پیدا می‌کردند؛ اما با کاهش سطح آب دریاچه، جایی که قایق قرار است وارد آب شود، مانند تخته شیرجه بالاتر از سطح آب قرار می‌گیرد. این قبیله در حال همکاری با دولت محلی برای ساخت مکانی برای به آب انداختن قایق‌ها در چند کیلومتری خارج از شهر است. آن‌ها همچنین باید مناطق تخم‌ریزی سالمون جدیدی را پیدا کنند، زیرا ماهی‌ها از سرزمین‌های شکار اجدادی آن‌ها رفته‌اند.
پس‌روی سریع یخچال‌های طبیعی درحال تغییر مسیر رودخانه‌ها در ایسلند و مناطق دورتر از آن است
به گفته‌ی لوسو، سازمان پارک‌های ملی امیدوار است با مطالعه‌ی زودهنگام تأثیرات حاصل از دزدی رودخانه قبل از اتفاق افتادن آن در یک منطقه، اثر آن را بر ماهی‌گیران محلی، شکارچیان و کاربران تفریحی کاهش دهد. لوسو می‌گوید: «این کار پیچیده خواهد بود و نیاز خواهد داشت مردمی که از منطقه استفاده می‌کنند، برای سازگاری با شرایط جدید که در آن رودخانه‌ای دیگر در آنجا وجود ندارد، انتظارات، برنامه‌ها و الگوهای رفتاری خود را تغییر بدهند.»
شوگار و لوسو پیش‌بینی می‌کنند که چنین رویدادهایی در سراسر زمین در مناطق کوهستانی دارای یخچال‌های طبیعی، فراوان‌تر شود. در ایسلند نیز عقب‌نشینی سریع یخچال‌ها در حال تغییر مسیر رودخانه‌ها است. چشمگیرترین مورد در این کشور در سال ۲۰۰۹ رخ داد. در این مورد، یخچالی که رودخانه‌ای یخچالی را تغذیه می‌کرد، عقب‌نشینی کرد و طولانی‌ترین پل ایسلند را که ۹۰۰ متر طول داشت، روی زمین خشک برجای گذاشت.
نظرات