سوراخ لایه ازن جنوبگان در سال ۲۰۲۰ بسیار عمیق‌تر و وسیع‌تر شده است

در سال ۲۰۱۹، دانشمندان نشان دادند که سوراخ ازن جنوبگان از زمان شروع ردیابی، یعنی سال ۱۹۸۲، به کوچک‌ترین اوج خود رسیده است؛ اما به‌روزرسانی سال ۲۰۲۰ درباره‌ی این ناهنجاری جوّی چشم‌انداز تأمل‌برانگیزی را به‌همراه دارد. دیگو لویولا، از مرکز هوافضای آلمان توضیح می‌دهد: «مشاهده‌های ما نشان می‌دهد که سوراخ ازن سال ۲۰۲۰ از اواسط آگوست به‌سرعت رشد کرده است و بیشتر قاره جنوبگان را دربر می‌گیرد.»

اندازه‌گیری‌های جدید ماهواره سنتینل-۵پی آژانس فضایی اروپا نشان می‌دهد که سوراخ ازن دوم اکتبر سال جاری به بیشترین اندازه‌ی خود (حدود ۲۵ میلیون کیلومترمربع) رسیده است. بدین‌ترتیب، این رکورد درکنار سوراخ‌های ازن سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۵ قرار می‌گیرد که به‌ترتیب قله‌های ۲۲/۹ و ۲۵/۶ میلیون کیلومتر‌مربع را ثبت کردند. وینسنت هنری پیوچ، دانشمند علوم جوّی از مرکز اروپایی پیش‌بینی میان‌مدت وضع هوا می‌گوید:

ازنظر وسعت رویدادهای سوراخ ازن، هر سال تغییرپذیری زیادی وجود دارد. سوراخ ازن سال ۲۰۲۰ مانند سوراخ ازن سال ۲۰۱۸ است که آن نیز سوراخ کاملا بزرگی بود و قطعا در صدر رکوردهای ۱۵ سال اخیر لایه ازن قرار دارد.

علاوه‌بر نوسان‌های سال‌به‌سال، سوراخ لایه‌ی ازن روی جنوبگان هر سال نیز دچار نوسان و کوچک‌و‌بزرگ می‌شود و غلظت ازن درون سوراخ زمانی کاهش پیدا می‌کند ‌که دما در استراتوسفر سردتر می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد؛ به‌ویژه وقتی ابرهای استراتوسفر قطبی در دمای کمتر از ۷۸- درجه‌ی سانتی‌گراد تشکیل می‌شوند، واکنش‌های شیمیایی در حضور تابش خورشیدی مولکول‌های ازن را تخریب می‌کنند. پیوچ می‌گوید:

با بازگشت نور خورشید به قطب جنوب در هفته‌‌های اخیر، تخریب مداوم ازن روی این منطقه را شاهد بودیم. پس از سوراخ ازن سال ۲۰۱۹ که به‌طور غیرعادی و البته برای مدت کوتاهی کوچک بود و دلیل آن شرایط خاص هواشناسی بود، امسال در حال ثبت سوراخ نسبتا بزرگی هستیم که تأیید می‌کند باید اجرای ممنوعیت‌های انتشار موادشیمیایی تخریب‌کننده‌ی ازن را ادامه دهیم که براساس پروتکل مونترال تعیین شد.

پروتکل مونترال نقطه‌ی عطفی در دستاورهای زیست‌محیطی بشر به‌شمار می‌رود و تولید کلروفلوئوروکربن‌های مضر (CFCها موادشیمیایی هستند که قبلا در مبردها و بسته‌بندی‌ها و افشانه‌ها استفاده می‌شدند) را به‌تدریج متوقف کرد که مولکول‌های ازن را در حضور نورخورشید تخریب می‌کنند.

درحالی‌که اکنون می‌دانیم اقدامات انسانی در برطرف‌کردن سوراخ لایه ازن جنوبگان مؤثر بود، نوسان‌های مداوم دیده‌شده در سال‌های متمادی نشان می‌دهد که روند بهبودی آن طولانی‌مدت خواهد بود. ارزیابی سال ۲۰۱۸ سازمان جهانی هواشناسی نشان داد که غلظت‌های ازن بالای جنوبگان حدودا تا سال ۲۰۶۰ به سطوح نسبتا طبیعی پیش از دهه‌ی ۱۹۸۰ برمی‌گردد. برای تحقق این هدف باید به پروتکل پایبند باشیم.

درحالی‌که حداکثر اوج سال ۲۰۲۰ بزرگ‌ترین موردی نیست که تاکنون ثبت شده است (بزرگ‌ترین مربوط به سال ۲۰۰۰ با سوراخی به وسعت ۲۹/۹ میلیون کیلومترمربع بود)، هنوز درخور‌توجه است و این سوراخ یکی از عمیق‌ترین سوراخ‌هایی محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر ثبت شده است.

باید بدانیم آنچه در سال ۲۰۱۹ شاهدش هستیم، ناشی ‌از دمای استراتوسفری گرم‌تر است و علامت این موضوع نیست که ازن جوی به‌طور ناگهانی و به‌سرعت رو‌به‌بهبودی است.

اگرچه ممکن است مسیر سریعی وجود نداشته باشد و به‌احتمال اوج‌های ترسناک دیگری را در سال‌های پیش ‌رو خواهیم دید، پروتکل مونترال پشتوانه‌ی ما است. اگر آن را رعایت کنیم، روزی به آنجا خواهیم رسید.