هشدار دانشمندان درباره وقوع تغییرات برگشت‌ناپذیر دراثر تغییر اقلیم

حدود بیست سال پیش، هیئت بین‌المللی تغییرات اقلیمی (IPCC) مفهوم «نقاط سرازیری» را مطرح کرد؛ اما اکنون پژوهشگران هشدار می‌دهند ۹ مورد از این رویدادهای زیست‌محیطی با سرعتی بسیار بیشتر از پیش‌بینی‌های گذشته چیزی نمانده از آستانه‌ی خود عبور کنند. تیم لنتون، پژوهشگر سیستم‌های اقلیمی از دانشگاه اکستر در بریتانیا می‌گوید:

یک دهه پیش، مجموعه‌ای از نقاط سرازیری احتمالی را در سیستم زمین پیدا کردیم و اکنون شواهدی می‌بینیم که نشان می‌دهد نیمی از آن‌ها فعال شده‌اند. افزایش تهدید ناشی از این تغییرات سریع و برگشت‌ناپذیر به این معنا است که دیگر نباید صبر و وقایع را تماشا کنیم. وضعیت اضطراری است و باید واکنشی فوری دربرابر آن نشان دهیم.

لنتون و گروهی از دانشمندان علم اقلیم در تفسیر علمی هشدار می‌دهند این نقاط سرازیری که بسیاری تصور می‌کردند احتمال وقوع آن‌ها بسیار کم است و فقط در صورتی اتفاق می‌افتند که دما پنج درجه پیش از دوران صنعتی‌شدن گرم‌تر شود، با افزایش یکی‌دو درجه‌ای دما نیز درحال وقوع هستند. دانشمندان در مقاله‌ی خود می‌نویسند:

فکر می‌کنیم زمان وقوع چندین نقطه‌ی سرازیری مرتبط با یخ‌کره به‌طور خطرناکی نزدیک است؛ اما کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند از تجمع اجتناب‌ناپذیر اثرهای ناشی از آن بکاهد و به ما کمک کند تا با این تغییرات سازگار شویم.

پژوهشگران ۹ نقطه‌ی سرازیری فعال را شناسایی کرده‌اند. این نقاط عبارت‌اند از: گرم‌شدن مناطق یخی در شمالگان و جنوبگان و گرینلند، تغییرات درخورتوجه در جنگل‌های شمالی، جریان‌های اقیانوس اطلس، جنگل‌های بارانی آمازون، سیستم‌های مرجانی و ذوب‌شدن لایه‌ی منجمد خاک. درحالی‌که به‌نظر می‌رسد برخی از این سیستم‌های ناپایدارشده ربطی به‌هم نداشته باشند، پژوهشگران هشدار می‌دهند بحران‌های مختلف به‌هم مرتبط هستند و درحقیقت، بخشی از زنجیره‌ای جهانی‌اند. ویل استیفن، از دانشگاه ملی استرالیا می‌گوید:

به‌محض اینکه یکی‌دو دومینوی آب‌و‌هوایی به‌هم بخورند، آن‌ها زمین را به‌سوی دیگر دومینوها پیش می‌برند. از این می‌ترسیم که توقف کل ردیف‌های دومینوها غیرممکن شود و آبشاری از رویدادهایی رخ دهد که تمدن‌های بشری را تهدید کند.

پژوهشگران ضمن تأکید بر این نکته که با فعالیت‌های خود نسل‌های آینده را درمعرض چندین متر افزایش از سطح آب دریا قرار داده‌ایم، چنین استدلال می‌کنند هنوز می‌توانیم روی مقیاس زمانی چنین تأثیراتی مؤثر باشیم. آن‌ها در مقاله‌ی خود می‌نویسند:

سرعت ذوب‌شدن یخ‌ها به میزان گرم‌شدن هوا فراتر از نقطه‌ی سرازیری بستگی دارد. در حالت یک‌و‌نیم درجه بیشتر از آن نقطه، ده‌هزار سال طول می‌کشد این رویداد آغاز شود و بیشتر از دو درجه‌ی سانتی‌گراد، کمتر از هزار سال طول می‌کشد.

انجام اقدامات درخورتوجه برای محدودکردن انتشارات کربنی فقط به این مفهوم نیست که مواد شیمیایی کمتری وارد هوا کنیم؛ بلکه به این معنا است که می‌توانیم سیستم‌های بازخوردی مانند ذوب‌شدن لایه‌ی منجمد خاک را محدود کنیم. با ذوب‌شدن لایه‌ی منجمد خاک، مقادیر عظیمی از کربن ذخیره‌شده در آن وارد اتمسفر می‌شود.

درحالی‌که درک ما از چگونگی پیوند این نقاط سرازیری در حال افزایش است، پژوهش حاضر نشان می‌دهد نمی‌توان درباره‌ی زمان و شرایط وقوع نقاط سرازیری بااطمینان سخن گفت. آن‌ها در‌این‌زمینه به مقاله‌ی دیگر خود اشاره می‌کنند و می‌گویند:

مطالعه‌ی سال گذشته‌ی ما نشان می‌دهد تجاوز از نقاط سرازیری در یک سیستم می‌تواند احتمال عبور آن‌ها در دیگر سیستم‌ها را نیز افزایش دهد.

هیچ راهی برای مخفی‌کردن این قضیه وجود ندارد. به‌عقیده‌ی پژوهشگران، وضعیت اضطراری زمین تهدیدی برای تمدن انسانی به‌شمار می‌رود و باید به‌سرعت اقداماتی برای مقابله با این تغییرات انجام شود. آن‌ها هشدار می‌دهند:

تجزیه‌و‌تحلیل هزینه و سود اقتصادی نمی‌تواند در‌این‌زمینه به ما کمک کند. ممکن است کنترل زمان وقوع نقاط سرازیری را از دست داده باشیم و شاید فقط سرعت تجمع اثر‌های حاصل از آن‌ها تا حدودی در کنترل ما باشد.

نتایج این پژوهش در مجله Nature منتشر شده است.