خاطره‌بازی با فناوری‌های قدیمی؛ از اینترنت دایل‌آپ تا فلاپی‌دیسک

پیشرفت تکنولوژی از دهه‌ی ۲۰۰۰ به بعد با چنان سرعتی در جریان بوده است که شاید فقط نور بتواند از آن جلو بزند. بعضی از ما حتی زمانی را به‌ خاطر داریم که نه خبری از کامپیوتر بود، نه اینترنت و گوشی هوشمند؛ اما حالا هوش مصنوعی برایمان از کلمات، تصویر، ویدیو و موسیقی می‌سازد و ماهواره‌ها در مدار زمین اینترنت پرسرعت دراختیار کاربران قرار می‌دهند.

به‌دلیل سرعت شگفت‌انگیز پیشرفت تکنولوژی، برخی از فناوری‌ها هم به‌ناچار منسوخ می‌شوند و نسل‌های آینده حتی تصوری از آن‌ها نخواهند داشت. در این بین، دنیای کامپیوترها در طول سال‌ها دستخوش تغییرات زیادی شده است و بسیاری از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای مرتبط با آن به خاطره‌ها پیوسته‌اند.

ما در مقاله‌ی پیش رو، شش مورد از نوستالژیک‌ترین و خاطره‌انگیز‌ترین فناوری‌های مرتبط با کامپیوتر‌ها را مرور کرده‌ایم که امروزه فقط نام آن‌ها باقی مانده است. شما این فناوری‌ها را به خاطر می‌آورید؟

کارت اترنت به‌عنوان استانداردی برای اتصال کامپیوتر‌ها در یک شبکه در سال ۱۹۹۰ معرفی شد؛ زمانی که بسیاری از کامپیوترها هنوز از سوکت RJ45 پشتیبانی نمی‌کردند. با گذشت زمان و در دهه‌ی ۲۰۰۰ میلادی، استفاده از اترنت در کامپیوتر‌ها فراگیر شد و بسیاری از تولیدکنندگان به منظور امکان اتصال سیستم‌های کامپیوتری به شبکه، شرایط پشتیبانی از این کارت را در دستگاه‌های خود فراهم کردند.

پشتیبانی از کارت اترنت و سوکت RJ45 به یک ویژگی رایج در مادربرد‌ها تبدیل شد و در حال حاضر، لپ تاپ‌ها و کامپیوترها از این فناوری پشتیبانی می‌کنند. امروزه در بیشتر مادربردهای میان‌رده، اترنت 2.5G به چشم می‌خورد؛ درحالی‌که مادربردهای بالارده به‌جای این فناوری قدیمی، به چیپست‌های 5GbE LAN مجهز شده‌اند.

یکی دیگر از قدیمی‌ترین فناوری‌های مرتبط با کامپیوتر‌ها، فلاپی دیسک‌ است که احتمالاً دهه‌‌شصتی‌ها به‌خوبی آن را به یاد دارند. استفاده از فلاپی دیسک‌ برای ذخیره‌‌ی داده‌ تا اوایل سال ۲۰۰۰ مورد استفاده قرار می‌گرفت و کم‌کم سایر روش‌های ذخیره‌سازی جایگزین این دیسک‌ها شدند. فلاپی دیسک‌ از زمان معرفی در سال ۱۹۶۱، همواره در حال تکامل بود و اندازه‌ی آن‌ به‌مرور از حدود ۲۰ سانتی‌متر به ۹ سانتی‌متر کاهش پیدا کرد.

فلاپی دیسک‌ با توانایی ذخیره‌سازی تنها ۱٫۴۴ مگابایت داده، آسیب‌پذیری بالا و سرعت انتقال بسیار پایین در مقابل هارد‌های چندترابایتی امروزی، فناوری پیش‌افتاده‌ای به نظر می‌رسد، اما آن روزها تنها گزینه‌ی دردسترس برای ذخیره‌سازی و انتقال داده به‌شمار می‌رفت. فلاپی دیسک‌ همچنین با عمر بیش از ۴۰ سال یکی از جان‌سخت‌ترین سخت‌افزارهای صنعت کامپیوتر بود تا اینکه از سال ۲۰۰۰ به بعد، با سی‌دی و دی‌وی‌دی جایگزین و به لیست فناوری‌های بازنشسته اضافه شد.

کارت صدا یکی از ضروری‌ترین سخت‌افزار‌ها برای بهبود صدای خروجی هر کامپیوتری در چند دهه‌ی گذشته بود. دلیل استفاده از کارت صدا این بود که صدای آنبورد خود سیستم‌های کامپیوتری به‌شدت بی‌کیفیت بود و حتی به پای بدکیفیت‌ترین اسپیکرهای مانیتورهای امروزی هم نمی‌رسید. ازاین‌رو، کاربران مجبور به اتصال کارت صدا به درگاه‌های PCIe می‌شدند که جک‌های مخصوص صوتی را برای اتصال هدفون‌، میکروفون‎‌ و اسپیکر فراهم می‌کردند.

امروزه با پیشرفت چشمگیر مادربرد‌ها، دیگر دلیلی برای استفاده از کارت صدا وجود ندارد. حتی صدابردارها و افرادی که به کیفیت بالایی از صدای خروجی کامپیوتر‌ها نیاز دارند، به‌جای خرید کارت صدا، سراغ امپلیفایر و مبدل صدای دیجیتال به آنالوگ (DAC) می‌روند که نه‌تنها قابل‌حمل است، بلکه نیازی به اتصال به درگاه PCIe هم ندارد.

اگرچه سونی رسماً ساخت فلاپی دیسک را در سال ۲۰۱۱ متوقف کرد، در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ تقریباً دیگر کسی از فلاپی استفاده نمی‌کرد و استفاده از سی‌دی به‌شدت رایج شده بود. در عرض چند سال، تمام توزیع‌کننده‌‌های نرم‌افزاری بزرگ به انتشار محصولات خود روی سی‌دی روی آوردند و بدین‌ترتیب، درایوهای سی‌دی در بازار کامپیوترهای شخصی فراگیر شدند.

پس از سی‌دی‌، عصر دی‌وی‌دی‌ها آغاز شد تا فضای ذخیره‌سازی بیشتری در اختیار کاربران قرار بگیرد. با معرفی دی‌وی‌دی‌، سازندگان لپ‌تاپ‌ و کامپیوتر‌های رومیزی مجبور شدند سیستم‌های خود را به درایوهای نوری دی‌وی‌دی‌خوان مجهز کنند. متأسفانه، درایو‌های نوری بسیار جاگیر بودند و فضای زیادی را مخصوصاً در لپ تاپ‌ها به خود اختصاص می‌دادند.

امروزه بیشتر محتوا‌های صوتی و بصری مانند موسیقی و فیلم‌ از طریق پلتفرم‌های آنلاین توزیع می‌شوند و دیگر کمتر کسی از سی‌دی‌ و دی‌وی‌دی‌ استفاده می‌کند. درایوهای بلوری هم تقریباً هرگز در لپ‌تاپ‌ها گنجانده نشدند و صنعت رایانه‌های شخصی برای ذخیره و انتقال داده‌‌ها به فلش مموری روی‌ آورده بود. در کنار این موارد، تقاضای کاربران برای لپ‌تاپ‌های باریک و سبک در نهایت به پایان عمر درایوهای نوری تا اواسط دهه‌ی ۲۰۱۰ انجامید.

اگر چند دهه‌ی پیش در خانه کامپیوتر شخصی داشته‌اید، احتمالاً نام GPU دوگانه یا حتی سه‌گانه به گوشتان خورده است. تا همین چند سال پیش، انویدیا با عرضه‌ی فناوری SLI و AMD با کراس‌فایر به کاربران اجازه می‌داد چند کارت گرافیک را همزمان روی یک سیستم نصب کنند. اگرچه کامپیوتری مجهز به چندین GPU ایده‌ی جذابی به‌نظر می‌رسید، این پیکربندی‌ها با مشکلات زیادی همراه بودند.

به لطف GPU-های دو یا سه‌گانه، قدرت گرافیکی سیستم افزایش پیدا می‌کرد و شاهد نتایج بهتری در بازی‌ها بودیم؛ اما میزان افزایش نرخ فریم به میزان بهینه‌سازی بازی‌ها برای فناوری SLI یا کراس‌فایر بستگی داشت. علاوه بر افزایش مصرف برق و دمای دستگاه، حتی ممکن بود مشکلاتی مانند Micro Stutter به وجود آید. در اواسط دهه‌ی ۲۰۱۰، پیکربندی GPUهای چندگانه به تنها دو کارت گرافیک کاهش یافت و طولی نکشید انویدیا و AMD به‌طور کامل از این فناوری دست کشیدند.

انویدیا تصمیم گرفت فناوری NVLink را همراه‌ با سری RTX 2000 عرضه کند که وقتی با قیمت گزاف پردازنده‌های گرافیکی پریمیوم Ada همراه شد، برای اکثر مصرف‌کنندگان ارزش خرید نداشت. زمانی که انویدیا خانواده‌ی RTX 3000 را روانه‌ی بازار کرد، به پشتیبانی از NVLink/SLI پایان داد. از آن سو، AMD هم از خیر GPU-های چند‌گانه گذشته بود و در سال ۲۰۱۹ و با عرضه‌ی سری RX 5000، پیشتیبانی از کراس‌فایر را به پایان رساند. با افزایش ابعاد و قیمت GPU و تأثیر ناچیز استفاده‌ی همزمان از چند کارت گرافیک، بعید است این فناوری بخواهد به این زودی‌ها برگردد.

دایل‌آپ جزو اولین روش‌های دسترسی به اینترنت بود که حدود ۳۰ سال پیش و در اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ معرفی شد. راه‌اندازی دایل آپ بسیار آسان بود و افراد برای ورود به دنیای اینترنت تنها به یک خط تلفن، مودم و سرورهایی برای برقراری و پاسخگویی به تماس نیاز داشتند.

دایل‌آپ اساساً شبیه تماس تلفنی عمل می‌کرد و به‌همین‌خاطر، هر زمان که به اینترنت متصل می‌شدید، خط تلفن مشغول می‌شد و هزینه‌ی سنگینی را هم به کاربر تحمیل می‌کرد. تصور اینکه نسل کنونی بخواهد برای دسترسی به داده‌های چندگیگابایتی به اینترنت دایل‌آپ نهایتاً ۵۶ کیلوبایتی چند دهه‌ی پیش متکی باشد، تقریباً غیرممکن به‌نظر می‌رسد؛ اما از طرفی هم شوکه‌کننده است که نسل کنونی و آینده هیچ خاطره‌ای با صدای نمادین و معروف مودم‌های دایل‌آپ هنگام وصل شدن به اینترنت ندارند.

در دنیایی که نوآوری‌های جدید هرروز با سرعت چشمگیری معرفی می‌شوند، نمی‌توان دقیقاً پیش‌بینی کرد که کدام فناوری کنونی قرار است به فهرست فناوری‌های منسوخ آینده ملحق شود. برای مثال، پردازنده‌ها و کارت‌های گرافیک در عرض دو تا سه سال قدیمی می‌شوند، اما چیپ‌ست‌های مادربرد حداقل دو برابر بیشتر از این زمان دوام می‌آورند.

درست مانند فلاپی دیسک‌ و سی‌دی، ممکن است کل یک فناوری در عرض چند دهه به خاطره‌ها بپیوندد. برای مثال، هارد درایوها که تا همین ده سال گذشته عضو حیاتی سیستم‌های کامپیوتری بودند، اکنون با SSD-های پرسرعت و فضای ذخیره‌سازی ابری جایگزین شده‌اند. در این میان، برخی از غول‌های فناوری ازجمله اپل در تلاش‌اند کامپیوترهای شخصی را با هدست واقعیت مجازی جایگزین کنند؛ اما تا فراگیرشدن هدست‌ها و رفع مشکلات فراوان آن‌ها، راه درازی در پیش داریم.