ارتقا، فروش یا بازیافت؟ با یک کامپیوتر یا لپ‌ تاپ قدیمی چه کنیم؟

اگر اغراق کنیم، یک کامپیوتر قدیمی و از کار افتاده شبیه یک معدن طلا و فلزات ارزشمند است مخصوصاً که در قرن ۲۱ زندگی می‌کنیم و کمبود منابع معدنی یکی از دغدغه‌های اصلی تولیدکنندگان شده است. با ما باشید تا راه‌های استفاده از سیستم‌های قدیمی را مرور کنیم.

در یک کامپیوتر قدیمی طلای زیادی وجود ندارد ولیکن علاوه بر مقدار اندکی طلا در برخی قطعات، مس و آلومینیوم هم در لیست مواد با ارزش آن دیده می‌شود. بنابراین اگر چنین کامپیوتری برای شما کاربردی ندارد، مطمئن باشید که برای افرادی که توانایی بازیافت آن را داشته باشند، ارزشمند است.

به هر حال اگر قصد دور انداختن آن را دارید، دقت کنید که به درستی بازیافت شده و مورد استفاده‌ی مجدد قرار بگیرد. اصلاً خوب نیست قطعات یک کامپیوتر در انبوه زباله‌ها درون گودالی دور از شهر و حتی بدتر، در داخل شهر پنهان شود.

اگر از نگاه زیست محیطی به مسئله نگاه کنیم، موادی در قطعات کامپیوتر وجود دارد که برای محیط زیست مضر هستند و باید از تزریق چنین سمومی به زمین اجتناب کرد. از جمله مواد مضر می‌توان به سرب، کادمیوم، کلر، جیوه و آرسنیک همان سم قدیمی اشاره کرد. قطعاً دوست ندارید که چنین موادی در لیوان چایتان وارد شوند. بنابراین مراقب باشید که آب یا باغچه‌ی خانه آلوده‌ی این سموم زیستی نشوند.

اگر بخواهیم محیط زیست کمترین آلودگی را متحمل شود بهتر است از کامپیوتر قدیمی خود تا جایی که ممکن است استفاده کنیم و به‌راحتی آن را کنار نگذاریم. از نظر اقتصادی هم این موضوع قابل بحث است چرا که با یک کامپیوتر قدیمی می‌توان بسیاری از کارهای ضروری را انجام داد. از طرفی یک کامپیوتر قدیمی برای کاربر عادی بد نیست، شاید افراد کهنسال و میانسال و همچنین کودکان بتوانند از آن استفاده‌ی لازم را ببرند.

اما از بازیافت کامپیوتر کهنه‌ی خود چشم بپوشیم و ببینیم چه گزینه‌های دیگری روی میز است. اولین راه ارتقای سخت‌افزار است اما می‌توان از آن برای انجام یک پروژه نیز استفاده کرد. فروش یا واگذاری کامپیوتر قدیمی به دوستان و آشنایان هم یک راه دیگر است.

لزوماً قرار نیست به خاطر حفظ محیط زیست به فکر استفاده از یک لپ‌تاپ یا کامپیوتر قدیمی بیافتیم. با شدت گرفتن بحران اقتصادی هر کاربری از خرج کردن پول اضافی اجتناب می‌کند. بنابراین حالا همه‌ی کاربران سعی در کاهش هزینه‌ها دارند و کوچک‌ترین هزینه‌های لیست برنامه‌های خود را به دقت کنترل می‌کنند.

در مورد یک سیستم کهنه اولین راه حل ممکن افزایش عمر کاری آن است. با ارتقای بخش‌هایی از یک سیستم می‌توان آن را دوباره زنده کرد و وارد چرخه‌ی حیات کرد. یکی از مهم‌ترین گلایه‌ها از یک سیستم قدیمی سرعت پاسخ‌دهی کم و بوت شدن کند سیستم عامل است. هر کاربری که سیستمی با رم کمتر از 4 گیگابایت دارد باید به فکر خرید رم بالاتر باشد. در این راستا می‌توان از وب‌سایت‌هایی مثل crucial.com یا KingSton.com استفاده کرد تا مقدار رم پیشنهادی برای سیستم مشخص شود.

در حال حاضر قیمت یک مجموعه‌ی 4 گیگابایتی رم به حدود 80 هزار تومان هم رسیده است. بنابراین تهیه‌ی رم بالاتر یکی از ارزان‌ترین راه‌ها برای افزایش سرعت سیستم است. با استفاده از 8 گیگابایت رم اکثر کاربردها پوشش داده شده و دیگر نیازی به استفاده از پیج‌فایل نیست و لذا مشکلات مربوط به دسترسی مداوم به هارد دیسک کاهش می‌یابد.

توجه داشته باشید که برای استفاده از 4 گیگابایت رم مشکل خاصی وجود ندارد اما اگر آن را به 8 گیگابایت ارتقا دهید، باید سیستم عامل 64 بیتی نصب کنید تا به‌طور کامل از آن استفاده شود.

سیستم عامل و نرم‌افزارها در یک کامپیوتر قدیمی به کندی بوت یا بارگذاری می‌شوند. نصب نسخه‌ی تازه‌ای از ویندوز بسیاری از مشکلات را حل می‌کند. اما اگر به این مرحله رسیده‌اید، چرا ویندوز را روی یک درایو جدید و سریع‌تر نصب نکنید؟

متأسفانه قیمت SSD در شروع سال 2013 روند صعودی داشته و لذا بیشتر در کامپیوترهای رده اول و نو استفاده می‌شوند. اما با این وجود می‌توان یک دیسک حالت جامد 128 گیگابایتی را با هزینه‌ی 500 هزار تومان تهیه کرد، هزینه‌ی زیادی است اما سرعت اجرای نرم‌افزارها و سیستم عامل را به خوبی افزایش می‌دهد.

اگر به درایوهایی با حجم بالا نیاز دارید هم می‌توانید با همین هزینه یک هارددیسک 3 ترابایتی تهیه کنید. سرعت هارد دیسک‌های جدید به بالاتر از 100 مگابایت در ثانیه هم می‌رسد. اگر مشکلی در خصوص هزینه ندارید حتی خرید یک هارد دیسک 4 ترابایتی به قیمت 800 هزار تومان هم دور از ذهن نیست. با ارتقای هارد دیسک علاوه بر افزایش سرعت سیستم، فضای ذخیره‌سازی بزرگی در اختیار شما قرار می‌گیرد.

قدم بعدی ارتقای پردازنده‌ی اصلی، پردازنده‌ی گرافیکی یا کارت گرافیک و احتمالاً مادربرد است. اگر به دنبال یک پردازنده‌ی رده پایین یا متوسط هستید، احتمالاً بدون تعویض مادربرد می‌توانید یک مدل بهتر برای همان سوکت قبلی تهیه کنید. با گذشت زمان تدریجاً سوکت‌های قدیمی کنار گذاشته می‌شوند و پردازنده‌ها برای سوکت‌های جدید به بازار می‌آیند. ممکن است بعد از مدتی هیچ پردازنده‌ی دیگری برای سوکت مادربرد فعلی شما پیدا نشود.

معمولاً یک پردازنده‌ی دو هسته‌ای در کنار ارتقای مادربرد، جهش بزرگی در سرعت پردازش سیستم ایجاد می‌کند. اما هزینه هم افزایش می‌یابد چرا که ممکن است به یک منبع تغذیه یا پاور جدید نیاز پیدا کنید. شاید این پیشنهاد در افزایش سرعت سیستم هیچ تأثیری نداشته باشد ولیکن موضوع افزایش بازدهی سیستم قدیمی شما است.

با بررسی پاور ساپلای‌های جدیدی که تأییدیه‌ی رده طلایی در مصرف انرژی داشته و به عبارت دیگر بازدهی بالایی دارند متوجه می‌شویم که در مقایسه با پاورهای قدیمی به مراتب بهینه‌تر هستند و انرژی کمتری را هدر می‌دهند. بنابراین اگر یک پاور جدید با مصرف انرژی در رده‌ی حداقل برنز تهیه کنید، بین 10 تا 30 درصد در مصرف انرژی سیستم خود صرفه‌جویی خواهید کرد.

واگذاری سیستم به اعضای خانواده، دوستان و آشنایان هم یک راه حل خوب است. شاید یکی از این افراد به کامپیوتری معمولی نیاز داشته باشد، لپ‌تاپ یا دسکتاپ فرقی نمی‌کند. هرچه باشد برای او مفید است.

بهتر است قبل از چنین کاری هارد دیسک را به‌طور کامل فرمت کنید و یک نسخه‌ی جدید ویندوز روی آن نصب کنید. در این صورت شخص احساس رضایت می‌کند و مهم‌تر از آن کسی به اطلاعات شخصی شما مثل تاریخچه‌ی وب‌گردی‌هایتان دسترسی پیدا نمی‌کند.

بنابراین همیشه مراقب اطلاعات شخصی خود باشید و از این طریق تمرین پاکسازی کامل اطلاعات را نیز انجام دهید. پاکسازی باید به گونه‌ای باشد که بعداً با هیچ یک از نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات از دست رفته نتوان چیزی پیدا کرد.

بهتر است لایسنس ویندوز خود، دی‌وی‌دی‌های نصب آن و سی‌دی‌ها یا پارتیشن ریکاوری ویندوز را نیز واگذار کنید.

در مورد یک لپ‌تاپ قدیمی معمولاً مشکلی به نام باتری خراب سر راهتان قرار می‌گیرد. اگر لپ‌تاپ خود را به آشنایان می‌دهید باید در مورد اهمیت باتری و قابلیت انتقال لپ‌تاپ با ایشان گفت‌وگو کنید. در صورت نیاز باید یک باتری جدید تهیه کرد. در نهایت پس از واگذاری لپ‌تاپ منتظر تماس‌های تلفنی برای رفع مشکلات باشید چرا که واگذاری سیستم، نوعی پشتیبانی را به دنبال دارد.

اگر برای سیستم قدیمی خود برنامه‌ی دیگری دارید و استفاده‌ی دیگری برای آن در نظر گرفته‌اید، قبل از هر چیز بهتر است آن را حسابی تمیز کنید. دمنده‌ی هوا، جارو برقی با ماهوت پاک‌کن نرم و خاکروب همگی برای تمیزکاری کامل کامپیوتر مفید هستند. کیس یا لپ‌تاپ خود را باز کنید و گرد و خاکی که طی چند سال در آن انباشته شده را به خوبی تمیز کنید. بیشتر گرد و خاکی که روی قطعات نشسته مربوط به محیط است و هیچ ربطی به پوست انسان ندارد. با تمیز کردن گرد و خاک یکی از نگرانی‌های مهم در مورد سیستم قدیمی برطرف می‌شود.

به هر حال ممکن است یک کامپیوتر در سال‌های حیات خود در معرض گرد و خاک قرار گرفته باشد و لذا باید فن پردازنده‌ی اصلی، فن‌های کیس و پاور را به دقت تمیز کرد تا سیستم جانی دوباره برای ادامه‌ی حیات بگیرد.

در این میان باید به این نکته نیز اشاره کرد که بیشتر هارددیسک‌ها گارانتی 3 ساله دارند. علت 3 ساله بودن گارانتی هارد دیسک این است که معمولاً هارددیسک‌ها بعد از 3 سال خراب می‌شوند. البته ممکن است یک هارد دیسک 6 سال و بیشتر هم برای شما کار کند ولیکن ممکن است به صورت ناگهانی خراب شده و حتی اطلاعات آن قابل بازیافت نباشد. بنابراین به عمر مفید هارد دیسک خود توجه کنید و بعد از چند سال، اطلاعات مهم و حیاتی خود را بدون داشتن نسخه‌ی پشتیبان یا اصطلاحاً بک‌آپ روی آن نگه‌داری نکنید.

تا اینجای کار سیستم قدیمی خود را تمیز کرده‌اید و می‌خواهید از آن به شکل دیگری استفاده کنید. در ادامه 10 مورد از بهترین کاربردهای یک سیستم قدیمی را بررسی می‌کنیم. ممکن است چند نفر از این سیستم استفاده کنند و هر یک کاربردی خاص داشته باشند، این موضوع هم درست است. شما می‌توانید چند کاربرد برای سیستم قدیمی خود در نظر بگیرید.

قصد واگذاری سیستم قدیمیتان را دارید؟ طبیعتاً شما هم مثل هر کاربری اطلاعات شخصی مهمی دارید که نمی‌خواهید دست احدی به آن برسد. حتی نرم‌افزارها هم برای خود تاریخچه‌ای دارند و فایل‌های موقتی ذخیره می‌کنند. این دسته از فایل‌ها هم به نوعی حاوی اطلاعات شخصی شما هستند.

بنابراین علاوه بر پاک کردن اطلاعاتی مثل عکس، فیلم، ایمیل‌ها و فایل‌های آفیس باید اطلاعات مربوط به این نرم‌افزارها را هم پاک کنید. اما نکته‌ی مهم اینجا است که فقط با پاک کردن فایل از روی هارد دیسک، نمی‌توان آن را به‌طور کامل حذف و غیر قابل بازیابی کرد. در واقع با دیلیت کردن تنها پوینتر مربوط به فایل مورد نظر از جداول سیستم حذف می‌گردد و اطلاعات واقعی روی هارد دیسک باقی می‌ماند.

یک دید عامی و غلط هم در مورد حذف اطلاعات وجود دارد بدین صورت که گفته می‌شود باید چند بار یک درایو را پاک کرد تا اطلاعات به شکل کامل حذف شوند. البته این موضوع به یک مقاله‌ی قدیمی که در سال 1996 توسط پیتر گاتمن منتشر شده برمی‌گردد ولیکن او در مورد سیستم‌های ذخیره‌سازی 30 سال پیش صحبت کرده بود نه محصولات مدرن امروزی و نیز در ادامه مقاله‌ی دیگری منتشر کرده و به این موضوع که دو بار پاکسازی ضروری نیست اشاره کرد.

برای پاکسازی ایمن اطلاعات از نرم‌افزارهای مختلفی می‌توان استفاده کرد. بهترین راه استفاده از سی‌دی بوت نرم‌افزارهایی مثل Parted Magic است که بدون نیاز به وجود سیستم عامل، تمام محتوای هارددیسک شامل سیستم عامل را به کلی حذف می‌کنند.

کسانی که از SSD استفاده می‌کنند باید از ابزارهای خاصی استفاده کنند چرا که شیوه‌ی ذخیره‌سازی اطلاعات روی این ابزارها متفاوت با هارد دیسک‌ها است. البته Parted Magic از دستورها خاص Secure Erase یا پاکسازی ایمن در مورد SSDها پشتیبانی می‌کند. اگر در رابطه با پاکسازی اطلاعات وسواس دارید بهتر است به یک دریل یا پیچ‌بر و سایر ابزارهای خشن فکر کنید!

از سیستم قدیمی ‌می‌توان به عنوان آزمایشگاهی با سیستم عامل لینوکس استفاده کرد. شاید شما هم از علاقه‌مندان به لینوکس هستید و هر از گاهی دوست دارید با آن کار کنید. اگر توسعه‌دهنده‌ی نرم‌افزار باشید هم به جای استفاده از مجازی‌سازی می‌توانید لینوکس را روی سخت‌افزار واقعی داشته باشید و لذا نرم‌افزارهای خود را به شکل واقعی‌تری روی آن آزمایش کنید. احتمال رو‌به‌رو شدن با مشکلات نرم‌افزارنویسی در سخت‌افزار واقعی هم بیشتر است و این برای یک برنامه‌نویس چیز خوبیست.

با کاهش قیمت دوربین‌های امنیتی به کمتر از 200 هزار تومان و همچنین کاهش قیمت هارد دیسک‌های 500 گیگابایتی به کمتر از 200 هزار تومان، یک کاربرد دیگر هم برای سیستم قدیمی شما روشن می‌شود: سیستم امنیتی دوربین‌های مداربسته 24 ساعته.

اگر یک شبکه‌ی خانگی داشته باشید، با استفاده از نرم‌افزارهای رایگانی که در وب‌سایت ispyconnect قرار داده شده می‌توانید سیستم دوربین‌های مداربسته‌ی خود را راه‌اندازی کنید. سیستمی که همیشه مراقب حرکات است و کلیپ‌های مربوطه را ذخیره می‌کند، به شما هشدار می‌دهد و حتی برای کنترل وسایل منزل کاربرد دارد.

یکی از بهترین کاربردهای یک سیستم قدیمی، استفاده به شکل یک سرور همیشه فعال خانگی است. با استفاده از یک نسخه‌ی قدیمی‌تر ویندوز، لینوکس یا یک سیستم عامل خاص مثل FreeNAS می‌توان آن را به سرور ذخیره‌سازی اطلاعات در منزل تبدیل کرد.

اگر ویندوز را انتخاب کنید، نرم‌افزارهای سروری بیشتری قابل استفاده است ولیکن گزینه‌های جالب‌تری هم وجود دارد. یکی از بهترین گزینه‌ها در وب‌سایت seriio موجود است، یک نرم‌افزار UPnP کارآمد که قابلیت تبدیل فایل‌های ویدیویی به فرمت‌های مختلف به تناسب وسایل متصل شده به آن را دارد. بنابراین با هر ابزاری می‌توان به سیستم قدیمی متصل شده و از ویدیوهای موجود استفاده کرد.

شاید اتصال اسپیکر به یک سیستم قدیمی و استفاده از آن برای پخش موسیقی به نظر ساده باشد ولی موضوع به این سادگی‌ها هم نیست. برای تجربه‌ی صدایی با کیفیت باید سراغ اتصال کوآکسیال رفت و همچنین برای ایجاد صدای واقعاً محیطی یا سراوند استفاده از ورودی ماتریسی مناسب‌تر است.

علاوه بر اتصالات نوع فایل‌های موسیقی هم موضوع مهمی است، ممکن است فایل‌های شما بیشتر به صورت MP3 باشند، شاید هم از iTunes و فایل‌های AAC استفاده می‌کنید. اگر از نرم‌افزار مدیاسنتر iTunes استفاده می‌کنید، گزینه‌های کنترل از راه دور بیشتری در اختیار شما است. به عنوان مثال می‌توان از جوک‌باکس یا همان سیستم قدیمی که مسئول پخش موسیقی شده، فایل‌های صوتی را روی چندین AirPlay استریم یا ارسال و پخش کرد.

جایگزین کارآمد iTunes اپل نیز ویندوز مدیا پلیر است و به کمک یکی از نرم‌افزارهای کنترل از راه دوری که برای اندروید یا آیفون طراحی شده می‌توان از سیستم قدیمی جهت پخش موسیقی استفاده کرد.

این کاربرد به کمی تخصص و علاقه به کارهای دستی نیاز دارد. برای تبدیل یک لپ‌ تاپ به قاب عکس باید صفحه‌نمایش آن را جدا کنید و به صورت برعکس روی کیس اصلی آن ثابت کنید. در این صورت لپ‌تاپ شما به یک قاب عکس ضخیم تبدیل می‌شود.

اگر توانایی و تخصص بیشتری داشته باشید، می‌توانید درایو نوری و کیس اصلی را هم دمونتاژ کرده و قاب عکس باریک‌تری بسازید. استفاده از سیستم عاملی که از طریق یک درایو فلش مموری بوت می‌شود نیز موجب کاهش حجم قاب عکس شما می‌شود.

اگر چنین قاب عکس هوشمندی دارای اتصال بی‌سیم باشد، از طریق شبکه می‌توان ویدئو یا صفحات وب را نیز روی آن نمایش داد.

با استفاده از یک سیستم قدیمی می‌توان آثار هنری جالبی خلق کرد. به عنوان مثل یک سیستم قدیمی را دمونتاژ کرد و با چیدمانی جالب روی یک دیوار متصل کرد.

اگر به آثار و ایده‌های هنری و جالب علاقه دارید به وب‌سایت instructables سری بزنید و زیرشاخه‌ی Computer را بررسی کنید. پروژه‌ها و طرح‌های جالبی از یک کامپیوتر به شکل آکواریوم گرفته تا یک کامپیوتر به شکل شاهین حاصل کار هنردوستان است.

حتی با یک لپ‌تاپ قدیمی که ویندوز میلنیوم را به دوش می‌کشد هم می‌توان بازی کرد. شاید به کارهای دستی علاقه‌مند باشید، در این صورت می‌توان لپ‌تاپ قدیمی را به یک جعبه‌ی سرگرمی یا چیزی شبیه تبلت تبدیل کرد و با آن مشغول بازی شد، کودکان هم به چنین وسایلی علاقه دارند.

شبیه‌ساز کنسول‌های بازی مثل MAME در اجرای بازی‌های قدیمی و خاطره‌انگیز کنسول‌ها به شما کمک می‌کنند. بنابراین اگر حوصله داشته باشید و مقداری هزینه کنید، اضافه کردن میز و دسته‌ی بازی بالخص دسته‌هایی شبیه به دستگاه‌های بازی سرگرمی جالبی برایتان فراهم می‌کند. بد نیست به وب‌سایت xgaming سری بزنید و وسایل بازی جالب آن را بررسی کنید.

شاید تمام این کاربردها به تنهایی برای یک پی‌سی بسیار پیش‌افتاده باشد، حتی یک روتر ساده و تقریباً جدید بسیاری از امکانات مذکور را دارد و کمتر از 10 وات انرژی مصرف می‌کند.

اما نکته‌ی مهم این است که با استفاده از پی‌سی بسیاری از امکانات پیچیده‌تر مثل فایروال سخت‌افزاری، پرینتری با امکانات و تنظیمات پیشرفته، فضای ذخیره‌سازی تحت شبکه یا NAS با هر نوع سیستم فایل یا پیکربندی RAID خاصی در اختیار شما قرار می‌گیرد. سیستم عامل‌های زیادی برای انجام مأموریت‌های فوق وجود دارد، از ویندوز گرفته تا FreeNAS و سیستم عامل لینوکسی ClearOS همگی قابل استفاده هستند.

داشتن یک پی‌سی ثانوی برای آزمایش‌ها شبکه‌ای بسیار عالیست. در حالت عادی برای ایجاد شبکه به هاب یا روتر نیاز است اما اگر یک روتر بی‌سیم یا پهن‌باند دارید هم مشکلی نیست.

با استفاده از سیستم ثانویه می‌توان شبکه کردن را تمرین کرد، آدرس IPv4 را بررسی کرد و طعم تلخ مشکلات ویندوزی را چشید.

یک کاربرد دیگر ایجاد سرور بازی است، کافی است یک کپی از turnkeylinux تهیه کرده و یک وب سرور بازی بسیار سریع ایجاد کرده و مشغول بازی شوید.

این کاربرد مناسب افرادی است که نرم‌افزارهای زیادی را روی سیستم خود نصب و آزمایش می‌کنند. در این گونه مواقع بهتر است سیستم اصلی خود را درگیر نکنید و به جای آن از سیستم قدیمی به عنوان ابزار تست نرم‌افزارها بهره ببرید. حتی می‌توان بنچ‌مارک‌ها را روی این سیستم آزمایش کرد، البته برای تست‌های گرافیکی نمی‌توان روی کارت گرافیک قدیمی این سیستم حساب کرد اما برای دیگر تست‌ها و بررسی نرم‌افزارها یک گزینه‌ی مناسب است.

شما چه کاربردهای دیگری برای سیستم‌های قدیمی می‌شناسید؟ آیا تا به حال یک سیستم قدیمی را به چرخه‌ی حیات برگردانده‌اید، در این صورت چه استفاده‌ای برای آن در نظر گرفته‌اید و تا چه حد موفق بوده‌اید؟