هر حرف در پلاک‌ خودروهای شخصی چه معنایی دارد؟ از «گ» تا «ل» و «ژ»

به‌احتمال زیاد برای شما هم پیش آمده است که در ترافیک سنگین بزرگراه‌ها، چشمتان به پلاک خودروی جلویی بیفتد و از خود بپرسید حرف وسط این پلاک چه معنایی دارد؟ یا چرا برخی خودروها حرف «ژ» یا «و» دارند؟

در سیستم پلاک‌گذاری ملی ایران، هر عدد و هر حرف، هویت مشخصی دارد. ما می‌دانیم که عدد دو رقمی سمت راست پلاک (مثل ۱۱ یا ۶۸) نشان‌دهنده‌ی محل سکونت مالک خودرو (شهر یا استان) است، اما حرف الفبا در وسط پلاک داستان متفاوتی دارد.

قبلاً در زومیت در مقالاتی جداگانه به بررسی پلاک‌های دولتی و تشریفات و همچنین هر پلاک متعلق‌به کدام استان است پرداخته‌ایم؛ بنابراین در این مقاله صرفاً روی پلاک‌های شخصی (سفید رنگ) تمرکز می‌کنیم و به این سؤال پاسخ می‌دهیم که این حروف بر چه اساسی انتخاب شده‌اند.

قبل از اینکه به سراغ جدول حروف پلاک خودروها برویم، باید یک قانون کلی را بدانید: در پلاک‌های ملی، عدد دو رقمی سمت راست (کد ایران) نشان‌دهنده‌ی منطقه‌ی جغرافیایی (شهرستان یا مرکز استان) است، اما حرف وسط، معمولاً با این هدف استفاده می‌شود که ظرفیت پلاک‌های یک شهر زود پر نشود.

بااین حال، برخی حروف خاص، نشان‌دهنده‌ی نوع خودرو یا وضعیت راننده هستند.

پاسخ سؤال فوق این است که حرف پلاک خودرو بر اساس ترکیبی از شهر و مدل خودرو انتخاب می‌شود، اما با منطقی متفاوت.

• حروف سری (ترتیب صدور): برای اکثر خودروهای سواری معمولی، حروفی مثل «ب»، «ج»، «د» و... صرفاً بر اساس نوبت مراجعه به مرکز تعویض پلاک صادر می‌شوند. مثلاً در تهران (کد ۱۱)، ابتدا پلاک‌هایی با حرف «ب» صادر شد، سپس «ج» و به همین ترتیب ادامه دارد؛ بنابراین این حروف ربطی به مدل ماشین (پراید یا بنز) ندارند.
• حروف اختصاصی (نوع خودرو یا راننده): برخی حروف به‌طور خاص برای دسته‌ی ویژه‌ای از خودروها یا افراد رزرو شده‌اند. مثلاً حرف «و» برای یک کلاس بدنه خاص است و حرف «ژ» برای قشر خاصی از جامعه.

در ادامه به تفکیک و با جزئیات کامل این حروف را بررسی می‌کنیم.

یکی از سؤالات پرتکرار کاربران این است که پلاک با حرف «و» متعلق به چه ماشین‌هایی است؟ حرف «و» در پلاک‌های شخصی (زمینه سفید) فقط به خودروهای ون اختصاص ندارد و در برخی شهرها از این حرف نیز برای پلاک‌های شخصی استفاده می‌شود.

حرف «ژ» شاید متمایزترین حرف در پلاک‌های ایران باشد. خودروهایی که حرف وسط پلاک آن‌ها «ژ» است، متعلق به افراد توان‌یاب و جانبازان هستند.

از ویژگی‌های پلاک‌ «ژ» می‌توان به این مورد اشاره کرد که در سیستم جدید، معمولاً آرم ویلچر نیز در سمت چپ آن‌ها دیده می‌شود.

مزیت پلاک‌های «ژ» صرفاً نمایشی نیست و خودروهای دارای این نوع پلاک مجاز به ورود به محدوده‌های ترافیکی خاص هستند و جای پارک‌های ویژه‌ی افراد توان‌یاب فقط مختص این پلاک‌ها است.

اگرچه زمینه‌ی پلاک‌های گذر موقت متفاوت است، اما در سیستم ثبت، حرف «گ» نماد خودروهای گذر موقت است. این خودروها پلاک دائمی ندارند و پس از پایان مهلت قانونی تردد، باید از کشور خارج شوند.

برای اینکه دقیقاً بدانید هر حرف در پلاک خودروهای شخصی چه معنایی دارد، جدول زیر را مطالعه کنید. توجه داشته باشید که حروف الفبا (ب، ج، د، و...) در کنار کدهای شهر (مثل ۱۱، ۶۸، ۷۲) معنا پیدا می‌کنند.

برخلاف تصور رایج، خودروهای شاسی‌بلند (SUV) یا کراس‌اوور پلاک متمایزی نسبت به خودروهای سواری (مثل پژو یا سمند) ندارند.

اگر شما یک تویوتا لندکروزر شخصی داشته باشید، پلاک‌تان یکی از حروف عمومی (ب، ج، د، ...) خواهد بود. تنها استثنا در این مورد خودروهای «ون» هستند و همان‌طور که گفته شد در پلاک آن‌ها حرف «و» وجود دارد.

شاید بپرسید چرا در تهران پلاک‌هایی با حرف «ن» یا «ی» زیاد می‌بینیم اما در شهرهای کوچک کمتر؟ سیستم پلاک‌گذاری به این صورت عمل می‌کند که برای هر کد شهر (مثلاً کد ایران ۱۱ برای تهران)، حروف به ترتیب الفبا پر می‌شوند:

• ابتدا تمام پلاک‌های ۱۱-ب صادر می‌شوند.
• سپس ۱۱-ج شروع می‌شود.
• این روند ادامه می‌یابد تا به ۱۱-ی برسد.

وقتی تمام حروف برای کد ۱۱ تمام شد، پلیس راهور کد جدیدی (مثلاً ایران ۲۲) را اختصاص می‌دهد و دوباره از حرف «ب» شروع می‌کند.

بنابراین، دیدن حروفی که در انتهای جدول الفبا هستند (مثل «م»، «ن»، «هـ») در یک شهر، نشان‌دهنده‌ی تعداد بالای خودرو و پر شدن ظرفیت‌های قبلی در آن کد شهر است.

یکی از بزرگترین اشتباهات رایج در خواندن پلاک‌ها این است که تصور کنیم یک حرف خاص (مثلاً «ج») همیشه به یک شهر خاص ارتباط دارد. برای فهمیدن شهر صادرکننده‌ی پلاک نمی‌توانید فقط به حرف وسط نگاه کنید و باید ترکیب عدد سمت راست (کد ایران) و حرف وسط را با هم درنظر بگیرید.

سیستم توزیع حروف در ایران به دو روش کلی عمل می‌کند:

۱. در مراکز استان‌ها و کلان‌شهرها (روش سریالی)

در شهرهای بزرگ که کد اختصاصی دارند (مثل تهران با کدهای ۱۱، ۲۲، ۳۳ و... یا مشهد با کد ۱۲)، حروف وسط هیچ ربطی به منطقه یا محله ندارند و فقط زمان صدور پلاک را نشان می‌دهند.

۲. در شهرستان‌های یک استان (روش تقسیم منطقه‌ای)

ماجرا در مورد کدهای استانی متفاوت است. هر استان یک یا چند «کد مشترک» برای شهرستان‌های تابعه‌ی خود دارد. در اینجا، راهور برای اینکه مشخص کند خودرو به کدام شهرستان تعلق دارد، حروف الفبا را بین شهرها تقسیم کرده است.

بنابراین، اگر کد سمت راست پلاک مربوط به توابع یک استان باشد، حرف وسط دقیقاً نشان می‌دهد خودرو برای کدام شهر است.

در ادامه جدول‌های هر استان را به‌ تفکیک مشاهده می‌کنید تا مشخص شود هر حرف در پلاک خودروهای شخصی استان‌ها به کدام شهر اشاره دارد.

توجه کنید که کدهای ۱۱، ۲۲، ۳۳ و... مختص شهر تهران هستند. اما کدهای ۷۸ و ۲۱ بین شهرهای اطراف تهران تقسیم شده‌اند:

کد ۱۲ مخصوص مشهد مقدس است، اما کد ۳۲ این‌گونه تقسیم شده:

کد ۱۳ مخصوص شهر اصفهان و کد ۲۳ بین شهرستان‌ها تقسیم شده است:

کد ۶۳ مخصوص شیراز و کد ۷۳ متعلق به شهرستان‌های فارس است:

کد ۴۶ مخصوص شهر رشت است. تقسیم‌بندی کد ۵۶ برای سایر شهرها:

کد ۱۵ مخصوص تبریز و کد ۲۵ برای شهرستان‌ها است:

کد ۱۴ مخصوص اهواز و کد ۲۴ این‌گونه توزیع شده است:

کرج و استان البرز داستان پیچیده‌ای دارند. کد ۶۸ کد اصلی این استان است:

ساری (مرکز استان) از کد ۶۲ استفاده می‌کند. کد ۷۲ بین شهرهای پرتردد مازندران تقسیم شده است:

ارومیه (مرکز استان) از کد ۱۷ استفاده می‌کند. کد ۲۷ متعلق به شهرستان‌ها است:

شهر کرمان از کد ۴۵ استفاده می‌کند. کد ۶۵ برای شهرستان‌ها است:

شهر همدان کد ۱۸ دارد. کد ۲۸ مربوط به توابع است:

اراک کد ۴۷ دارد. کد ۵۷ برای شهرستان‌های استان مرکزی است:

کرمانشاه کد ۱۹ دارد. کد ۲۹ متعلق به شهرستان‌ها است:

شهر یزد کد ۵۴ دارد. کد ۶۴ برای شهرستان‌ها است:

بندرعباس کد ۸۴ دارد. کد ۹۴ برای سایر بنادر و شهرها است:

خرم‌آباد کد ۳۱ دارد. کد ۴۱ برای شهرستان‌ها است:

شهر قزوین کد ۷۹ دارد. کد ۸۹ برای شهرستان‌ها است:

سنندج کد ۵۱ دارد. کد ۶۱ برای شهرستان‌ها است:

گرگان کد ۵۹ دارد. کد ۶۹ برای شهرستان‌ها است:

در استان اردبیل تمامی کدها تحت ۹۱ است اما حروف تقسیم شده‌اند (حرف ب و ج معمولا برای خود اردبیل است). سایر حروف:

بوشهر کد ۴۸ دارد. کد ۵۸ برای شهرستان‌ها است:

زنجان کد ۸۷ دارد. کد ۹۷ برای شهرستان‌ها است:

زاهدان کد ۸۵ دارد. کد ۹۵ برای شهرستان‌ها است:

شهر سمنان (مرکز استان) از کد ۸۶ استفاده می‌کند. اما کد ۹۶ بین شهرستان‌های مهم این استان تقسیم شده است:

شهرکرد (مرکز استان) کد ۷۱ دارد و کد ۸۱ مخصوص سایر شهرستان‌ها است:

این استان به دلیل جمعیت کمتر، فقط یک کد اصلی (۴۹) دارد که هم برای یاسوج و هم شهرستان‌ها استفاده می‌شود، اما حروف آن‌ها تفکیک شده است. (حروف ابتدایی مثل الف و... برای یاسوج است).

استان ایلام فقط کد ۹۸ را دارد. حروف ابتدایی برای شهر ایلام است و حروف زیر برای سایر شهرهای استان درنظر گرفته شده‌اند:

کد اصلی این استان ۵۲ است. حروف ابتدایی برای بیرجند (مرکز استان) و حروف زیر برای شهرستان‌ها رزرو شده است:

کد اصلی استان ۲۶ است. بجنورد (مرکز استان) حروف اول را دارد و سایر حروف به ترتیب زیر توزیع شده‌اند: