نگاهی به تاریخچه بیست‌ساله Mac OS X Public Beta و نقش آن در نجات مک

اپل ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۰، سیستم‌عامل جدید خود را با طراحی انقلابی به‌نام Mac OS X Public Beta برای کامپیوترهای شخصی عرضه کرد. این اولین نسخه از سیستم‌عامل OS X بود که با قابلیت جدید داک (Dock) عرضه می‌شد. به‌علاوه، رابط کاربری Aqua نیز از همان نسخه در سیستم‌عامل مک عرضه شد که توجه بسیاری از کاربران و کارشناسان را به‌خود جلب کرد. سیستم‌عامل مذکور شروع دوران تازه‌ای برای مک بود که اکنون و با گذشت حدود ۲۰ سال، هنوز در آن زندگی می‌کنیم.

سیستم‌عامل کلاسیک مک در انتهای دهه‌ی ۱۹۹۰ دیگر به‌نوعی قدیمی محسوب می‌شد. این سیستم‌عامل از قابلیت‌هایی همچون حافظه‌ی حفاظت‌شده . کاربری‌‌های چندوظیفگی یا سیستم کنترل بهینه در سطح کاربر پشتیبانی نمی‌کرد. همچنین، اختلال‌های زیادی در سیستم‌عامل کوپرتینویی‌ها وجود داشت که در میانه‌ی کار، کاربران را آزار می‌داد.

رابط کاربری سیستم‌عامل مک در آستانه‌ی قرن بیست‌ویکم ضعیف‌تر از ویندوز بود. اپل می‌دانست که مک برای رقابت بهتر به بازطراحی کامل نیاز دارد. افزون‌براین، مشکلات هماهنگی نرم‌افزارها باعث می‌شد تا آن‌ها از همان معماری سیستمی پایه‌ای استفاده کنند که از سال ۱۹۸۴ در دستگاه‌ها ارائه می‌شد. 

فرایند جایگزینی Mac OS کلاسیک و قدیمی به مراحل متعدد و پیچیده‌ای نیاز داشت. در فرایند جایگزینی، پروژه‌های داخلی متعددی باید برنامه‌ریزی می‌شدند و هدفی جدید برای تیم طراحی تدوین می‌شد. درنتیجه، اپل شرکت NeXT، شرکت استیو جابز را خرید تا سیستم‌عامل NeXTSTEP را به‌عنوان پایه‌ای برای جایگزینی مدرن برای Mac OS به‌کار گیرد.

پس از ورود تیم استیو جابز از شرکت نکست به اپل، شرکت نیازهای کاربری مالکان مک را به فرایند طراحی وارد کرد. آن‌ها تلاش می‌کردند تا NeXTSTEP را به سیستم‌عاملی پرتابل برای مخاطبان انبوه تبدیل کنند که درنهایت، Mac OS X متولد شد.

در ابتدای سال ۲۰۰۰، اپل چند نسخه‌ی آزمایشی یا همان بتا از OS X را برای توسعه‌دهندگان ارائه کرد. سپس، کوپرتینویی‌ها تصمیم گرفتند تا نسخه‌ی جدید را با قیمت ۲۹/۹۵ دلار به‌صورت CD در وب‌سایت عرضه کنند. کاربران عادی با خرید دیسک، نسخه‌ی جدید و بهینه‌ی سیستم‌عامل مک را دریافت می‌کردند.

کاربرانی که CD نسخه‌ی جدید را از اپل خریده بودند، تخفیفی ۳۰ دلاری هم برای Mac OS X 10.0 دریافت می‌کردند. نسخه‌ی Public Beta در ۱۴ می ۲۰۰۱ منقضی می‌شد و کاربران باید X 10.0 را می‌خریدند. همین دوره‌ی زمانی برای آزمایش سیستم‌عامل جدید اپل کافی بود و کاربران فرصت ارائه‌ی بازخورد و نظر مناسب را دراختیار داشتند.

اولین نسخه‌های آزمایشی Mac OS X در سال ۱۹۹۹ و براساس نمونه‌های اولیه‌ی موسوم به Rhapsody عرضه شدند. درواقع، آن نسخه‌ها همان سیستم‌عامل NeXTSTEP بودند که با تم Platinum از سیستم‌عامل مک کلاسیک عرضه می‌شدند؛ درنتیجه، اگرچه فناوری زیرساختی در نسخه‌های آزمایشی سال ۱۹۹۹ کاملا جدید بود، رابط کاربری ضعیف Rhapsody باعث می‌شد تا اغلب کاربران علاقه‌ای به سیستم‌عامل جدید نشان ندهند. حتی توسعه‌دهندگان نیز از طراحی جدید راضی نبودند و از نیاز به طراحی مجدد نرم‌افزارهای مک خود برای هماهنگی با پلتفرم جدید گله‌مند بودند.

اپل می‌دانست که برای جلب توجه کاربران و توسعه‌دهندگان باید سیستم‌عامل کاملا خاص و ویژه‌ای به آن‌ها ارائه کند؛ به‌همین‌دلیل، کار روی رابط کاربری جدید موسوم به Aqua را شروع کرد. رابط جدید از آیکن‌های بزرگ‌تر پشتیبانی می‌کرد و قابلیت‌هایی همچون سایه و شفافیت منوها طراحی آن را جذاب کرده بود. دکمه‌ها و مؤلفه‌های دیگر رابط کاربری که به‌‌صورت رنگی طراحی شده بودند، جلوه‌ی جذابی به رابط انقلابی Aqua می‌دادند.

در رویداد Macworld Conference and Expo در ژانویه‌ی ۲۰۰۰، استیو جابز رابط کاربری جدید Aqua را معرفی کرد. در آن زمان، بسیاری از کاربران و کارشناسان از طراحی جدید شگفت‌زده شدند. هم‌بنیان‌گذار اپل در رویداد رونمایی، با هنر همیشگی خود در ارائه، قابلیت‌های جذاب رابط کاربری مانند سایه روی آیکن‌ها و آیکن‌هایی با رزولوشن چشمگیر را به‌خوبی به‌نمایش گذاشت. این قابلیت‌ها امروزه دیگر به‌عنوان عضوی جدانشدنی از رابط‌های کاربری شناخته می‌شوند.

در سال‌های گذشته، ظاهر رابط کاربری Aqua با تغییرهای متعددی روبه‌رو شده است. اپل نیز دیگر از نام Aqua برای آن استفاده نمی‌کند؛ اما در رابط کاربری پیشرفته‌ی Catalina نیز هنوز از همان رابط به‌عنوان پایه‌های اصلی استفاده می‌شود.

در رویداد رونمایی ژانویه‌ی ۲۰۰۰، قابلیت داک در Mac OS X هم رونمایی شد. داک راهکاری با انعطاف‌پذیری و ظرفیت‌های درخورتوجه بود که اجرا و مدیریت اپلیکیشن‌ها را برای کاربر آسان‌تر می‌کرد. داک به مک امکان می‌داد تا با قابلیت نوار وظیفه‌ی موجود در ویندوز رقابت کند.

شباهت‌هایی که امروز بین Mac OS X Public Beta با عمری بیش از بیست سال و macOS Catalina جدید وجود دارد، جالب و شگفت‌آور هستند. آن‌ها هر دو از داک، آیکن‌های با رزولوشن درخورتوجه، دکمه‌‌های سه‌گانه‌ی کنترل پنجره (قرمز و زرد و سبز)، پشتیبانی از PDF و ساختار هسته‌ی Darwin پشتیبانی می‌کنند.

اپلیکیشن‌های پیش‌فرض سیستم‌عامل قدیمی و امروزی هم شباهت‌های زیادی به‌هم دارند. اپلیکیشن‌هایی همچون Preview ،Mail.app ،TextEdit ،Address Book ،Stickies ،QuickTime ،Calculator و نسخه‌ی اولیه‌ی Chess در بین دو سیستم‌عامل مشترک هستند.

سیستم‌عامل Mac OS X Public Beta تفاوت‌های عمده‌ای با نسخه‌های قبلی و بعدی خود داشت. یکی از تفاوت‌های مهم حضور لوگو اپل در وسط نوار منو بود که در نسخه‌های بعدی به‌سمت چپ منتقل شد. تم نوار سوزنی و دکمه‌های نیمه‌شفاف Mac OS X Public Beta تا سیستم‌عامل Mac OS X 10.2 در رابط کاربری حضور داشتند؛ اما از نسخه‌ی Mac OS X 10.3 Panther با طراحی جدید متال جایگزین شدند.

Mac OS X Public Beta به برخی از قابلیت‌های کاربری جذاب مانند Expise ،Widgets ،Notifications و Launchpad مجهز نبود. ناگفته نماند از اپ‌استور هم در سیستم‌عامل سال ۲۰۰۰ نیز خبری نبود و این فروشگاه اختصاصی در سال ۲۰۱۱ به‌عنوان اپلیکیشن دانلودی در OS X 10.6 Snow Leopard عرضه شد. از اپلیکیشن‌های دیگری که در آن سیستم‌عامل حضور نداشتند، می‌توان به سافاری اشاره کرد که در سال ۲۰۰۳ عرضه شد. در نسخه‌ی اولیه، اینترنت اکسپلورر با تم Aqua دردسترس کاربران قرار داشت.

آوی توانیان، مدیر سابق فناوری نرم‌‌افزار در اپل و توسعه‌دهنده‌ی Mac OS X، زمانی گفته بود که اپل سیستم‌عامل OS X را با درنظرگرفتن کاربری بیست تا سی ساله توسعه داده است. شاید در سال ۲۰۰۰، دوره‌ی زمانی سی ساله برای عمر معماری نرم‌افزاری بسیار زیاد به‌نظر می‌رسید. اکنون، در سال ۲۰۲۰ می‌بینیم OS X که امروزه به‌نام macOS شناخته می‌شود، به‌عنوان بخش مهم کامپیوترهای شخصی مک عمل می‌کند. آن‌‌گونه که به‌نظر می‌رسد، سیستم‌عامل مذکور تا چند دهه‌ی آینده نیز با وجود تغییرات مهم معماری، پایه‌های اکوسیستم مک را شکل می‌دهد.