فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا به‌اندازه‌ای از زمین دور است که ستارگان را از زاویه‌ای تازه می‌بیند
فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا که اکنون با نزدیک به هفت میلیارد کیلومتر فاصله از زمین، به‌سرعت عازم فضای میان‌ستاره‌ای است، چنان از زمین دور شده که چشم‌اندازی منحصربه‌فرد از ستارگان دارد. این کاوشگر فضایی میان‌سیاره‌ای در تاریخ‌های ۲۲ و ۲۳ آوریل از دوربین تلسکوپ دوربرد خود استفاده کرد تا تصاویری از دو ستاره‌ی پروکسیما قنطورس و ولف ۳۵۹ بگیرد. این تصاویر که ارسالشان به زمین ۶/۵ ساعت طول کشید، نشان می‌دهند که مکان قرارگیری ستارگان یادشده در آسمان ظاهرا متفاوت‌تر از آن چیزی است که ما از روی زمین می‌بینیم.
آلن استرن، پژوهشگر ارشد نیوهورایزنز از مؤسسه‌ی تحقیقاتی ساوث‌وست در بیانیه‌ای گفت «منصفانه است که بگوییم نیوهورایزنز برخلاف آنچه از زمین می بینیم، درحال دیدن آسمانی بیگانه است. این [چشم‌انداز] به ما امکان داده تا کاری بی‌سابقه را انجام دهیم؛ اینکه ببینیم نزدیک‌ترین ستارگان در آسمان از موقعیت‌های مشاهده‌پذیرشان از روی زمین جابه‌جا شده‌اند.»
این عدم تطابق مکانی نادر، پدیده‌ای است که با عنوان اختلاف منظر (پارالاکس) شناخته می‌شود. به زبان ساده، اختلاف منظر زمانی است که موقعیت یک جسم براساس نقطه‌ی دید ناظر تغییر کند. اختلاف منظر از روی زمین را می‌توان با قراردادن انگشت در طول بازو، بستن چشمان و تماشای پرش دست به عقب و جلو با چشمک‌زدن نوبتی چشم دید. نیوهورایزنز به‌تازگی نشان داد که این اتفاق در فواصل عظیم در فضا نیز رخ می‌دهد.
هیپارخوس، ستاره‌شناس یونانی در سال ۱۸۹ قبل از میلاد، مشاهدات خورشیدگرفتگی از دو موقعیت را به‌کار گرفت تا فاصله‌ی زمین تا ماه را اندازه بگیرد. او اختلاف منظری ستاره‌ای را اندازه گرفت که امروزه برای برآورد فواصل از زمین تا ستارگان مختلف ضروری است. پژوهشگران امروزی به‌جای مقایسه‌ی خورشیدگرفتگی‌ها، حرکت ستاره را دربرابر پس‌زمینه‌ای از ستارگان بسیار دوردست هم‌زمان با چرخش زمین به دور خورشید رصد می‌کنند (موقعیت‌های مختلف زمین در مدار همانند چشمان مختلف ما در نگاه به انگشت کشیده‌شده عمل می‌کند یا در این مورد ستاره) و با استفاده از اختلاف منظر، فاصله‌ی ما از آن ستارگان را محاسبه می‌کنند. پروکسیما قنطورس با فاصله‌ی بین ۴/۲۴ تا ۴/۳۷ سال نوری و ستاره‌ی بارنارد با فاصله‌ی ۵/۹۶ سال نوری، نزدیک‌ترین ستارگان به زمین هستند.
این تصاویر آناگلیف را می‌توان با عینک استریو قرمز آبی (یا عینک سه‌بعدی) مشاهده کرد تا فاصله‌ی ستارگان از پس‌زمینه‌ی آن‌ها آشکار شود. در سمت چپ ستاره پروکسیما قنطورس و در سمت راست ستاره ولف ۳۵۹ قرار دارد.
اما اندازه‌گیری فاصله‌ی ستارگان از زمین همیشه راحت نیست. همان‌طور که زمین به دور خورشید می‌چرخد، ستارگان نیز به‌طور تقریبا نامحسوس قدری جابه‌جا می‌شوند؛ زیرا آن‌ها هنوز صدها هزار برابر بیشتر از قطر مدار زمین، از ما دورتر هستند. درنتیجه، این اختلاف منظرها را تنها با استفاده از ابزارهای دقیق می‌توان اندازه‌گیری کرد.
بااین‌حال، چشم غیرمسلح این بار به آسانی می‌تواند اختلاف منظر را ببیند. به‌گفته‌ی تاد لاوئر، عضو تیم علمی نیوهورایزنز «آزمایش این فضاپیما، بزرگ‌ترین مبنای اختلاف منظر تعیین‌شده تاکنون را در فاصله‌ی ۷ میلیارد کیلومتر ارائه می‌دهد و نخستین نمایش یک اختلاف منظر ستاره‌ای محسوب می‌شود که به‌راحتی مشاهده‌پذیر است.»
به‌منظور ترسیم گرافیکی این اختلاف منظر نسبتا عظیم، لاوئر در همکاری با برایان می، اخترفیزیکدان و گیتاریست گروه موسیقی کویین، تصاویر متحرکی خلق کرد که اختلاف منظر را نشان می‌دهند. آن‌ها تصویر ثبت‌شده از ستارگان از روی زمین و دیگر تصویر ثبت‌شده به‌دست نیوهورایزنز را با یکدیگر تلفیق کردند و تصویر استریوسکوپی (برجسته‌بینی) به‌وجود آوردند. به‌گفته‌ی می «این تصاویر از پروکسیما قنطورس و ولف ۳۵۹ – ستارگان به‌خوبی شناخته‌شده برای ستاره‌شناسان آماتور و طرفداران داستان‌های علمی تخیلی - بزرگ‌ترین فاصله‌ی بین نقاط دید به‌دست‌آمده تاکنون در تاریخ ۱۸۰ ساله‌ی استریوسکوپی را به‌کار می‌گیرند!»
نیورهورایزنز که در سال ۲۰۰۶ پرتاب شد، در سال ۲۰۱۵ پلوتو و اقمار آن را کاوش کرد و با تداوم سفرش در سال ۲۰۱۹ از کنار کمربند کویپر پرواز کرد. اکنون این کاوشگر به پیشروی در اعماق فضا ادامه می‌دهد و درنهایت با ترک منظومه‌ی شمسی و پیوستن به فضاپیماهای وویجر و پایونیر، وارد فضای میان‌ستاره‌ای خواهد شد.
نظرات