ابتلای دوباره به کووید ۱۹ باوجود ایمنی دربرابر آن امکان‌پذیر است؛ اما چگونه؟
بیمار مردی که عفونت مجدد کووید ۱۹ در او تأیید شده است، به موارد معدود تأییدشده‌ی دیگر عفونت مجدد در افراد بدون اختلالات ایمنی پیوست که در آن‌ها پژوهشگران نشان داده‌اند آثار ژنتیکی عفونت دوم با آثار ژنتیکی عفونت اول همخوانی ندارد. چنین مواردی قبل در بلژیک، هلند، هنگ‌کنگ و اکوادور گزارش شده بود.
طبق مطالعه‌ی منتشرشده در مجله‌ی The Lancet Infectious Diseases، نتیجه‌ی آزمایش این مرد ۲۵ ساله برای ویروس کرونا در آوریل مثبت شد و سپس دو بار نتیجه‌ی آزمایش او منفی بود. در ماه جون یعنی ۴۸ روز بعد، بیمار بستری شد و برای دومین بار نتیجه‌ی آزمایشش مثبت شد و علائم شدیدی تجربه کرد. تفاوت‌های ژنتیکی عمده‌ای میان دو عفونت وجود داشت که نشان می‌دهد بیمار دو بار به‌وسیله‌ی ویروس عفونی شده است. این گزارش با گفته‌ی کارشناسان سازگاری دارد که می‌گویند عفونت مجدد با این ویروس امکان‌پذیر و تاحدی درمورد ویروس‌های کرونا مورد انتظار است.
اما پژوهش جدید همچنین به ما یادآور می‌شود که هنوز مسائل زیادی وجود دارد که باید بیاموزیم؛ درمورد میزان محافظتی که یک بار عفونت می‌تواند ایجاد کند، درمورد اینکه واکنش ایمنی بلندمدت قوی چگونه است و اینکه چه چیزی شدت بیماری را در عفونت دوم تعیین می‌کند. آکیکو ایوازاکی، پژوهشگر ایمونوبیولوژی دانشگاه ییل، در سرمقاله می‌نویسد:
آیا ایمنی حاصل از عفونت اول، از فرد دربرابر بیماری در عفونت مجدد محافظت می‌کند؟ پاسخ اساسا منفی است؛ زیرا بیماران نوادا و اکوادور هنگام عفونت مجدد پیامدهای بدتری نسبت به اولین عفونت تجربه کردند.
مورد نوادا یافته‌ی مهمی است؛ زیرا در دو مورد تأییدشده دیگر از عفونت مجدد، بیماران دارای بیماری خفیف یا بدون علامت بودند. دانشمندان هنوز نمی‌دانند عفونت مجدد تا چه حد شایع است (ممکن است کاملا نادر باشد) و همچنین نمی‌توانند احتمال دچار شدن فرد به عفونت مجدد را تعیین کنند.
اجزای مختلف سیستم ایمنی ما با هم کار می‌کنند تا در برابر ویروس کرونا مبارزه کنند و ایمنی معنای واحدی ندارد. درحالی‌که منتظر هستیم تا دانشمندان همه‌ی این موارد را کشف کنند، همه ازجمله کسانی که قبلا دچار ویروس کرونا شده‌اند، باید تلاش کنند تا از ابتلای مجدد به عفونت پیشگیری کنند. مارک پاندوری، نویسنده‌ی اصلی مطالعه، در بیانیه‌ای گفت:
مطالعه‌ی جدید نشان می‌دهد افرادی که نتیجه‌ی آزمایش SARS-CoV-2 در آن‌ها مثبت می‌شود، باید همچنان درمورد ویروس اقدامات احتیاطی مانند فاصله‌گیری اجتماعی، پوشیدن ماسک و شستن دست‌ها را رعایت کنند.
سیستم ایمنی بدن بسیار پیچیده است و ایمنی می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد. بسیاری از این نکات ظریف در عناوین خبری مرتبط با ایمنی از دست می‌رود. برای مثال: پژوهشی نشان داده است آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده (پروتئین‌های سیستم ایمنی که به پاتوژن می‌چسبند و مانع از این می‌شوند که سلول‌ها را عفونی کند) می‌توانند در ماه‌های پس از یک عفونت کووید ۱۹ ناپدید شوند؛ خصوصا اگر عفونت اولیه خفیف بوده باشد. برخی می‌پرسند که آیا این مسئله به‌معنای پایان امیدهای ما درمورد دستیابی به ایمنی جمعی است؟
ایوازاکی می‌نویسد، درمورد بیمار نوادا می‌دانیم که بیمار پس از عفونت مجدد دارای آنتی‌بادی‌های مثبت بود، اما نمی‌دانیم که آیا آنتی‌بادی‌های او از اولین عفونت مانده بودند یا نه.
اما آنچه اغلب به‌درستی درک نمی‌شود آن است که آنتی‌بادی‌ها فقط یکی از اجزای سیستم ایمنی هستند و از دست رفتن آن‌ها موجب نمی‌شود فرد کاملا دربرابر ویروس آسیب‌پذیر باشد. درحقیقت چندین بخش از سیستم ایمنی ممکن است در محافظت طولانی‌مدت دربرابر SARS-CoV-2 نقش داشته باشد. یکی از آن‌ها سلول‌های T کشنده هستند. الساندرو سته، ایمونولوژیست مؤسسه ایمونولوژی لا هویا در آمریکا، گفت: «نام آن‌ها به‌خوبی معرف کاری است که انجام می‌دهند. آن‌ها سلول‌های عفونی را می‌بینند و از بین می‌برند.» وی توضیح داد آنتی‌بادی‌ها می‌توانند ویروس را از مایعات بدن پاک کنند؛ اما اگر ویروس وارد سلول شود، برای آنتی‌بادی قابل مشاهده نیست. این‌جا است که سلول‌های T کشنده وارد عمل می‌شوند: آن‌ها این ویروس‌های پنهان را پیدا و تخریب می‌کنند.
درحالی‌که آنتی‌بادی‌ها می‌توانند از عفونت پیشگیری کنند، سلول‌های T کشنده با عفونتی مبارزه می‌کنند که آغاز شده است. بنابراین آن‌ها نقش مهمی در ایمنی بلندمدت و توقف عفونت‌ها قبل از اینکه فرد را به‌شدت بیمار کنند، دارند. علاوه‌بر‌این، سلول‌های T کمکی نیز وجود دارند که به پاسخ قوی آنتی‌بادی کمک می‌کنند.
به‌نظر می‌رسد بخشی از جمعیت (شاید ۲۵ تا ۵۰ درصد از مردم) با اینکه قبلا هرگز در معرض SARS-CoV-2 قرار نگرفته‌اند، از قبل دارای سلول‌های T باشند که به SARS-CoV-2 پاسخ می‌دهد. این افراد ممکن است این سلول‌های T را طی عفونت با سویه‌های دیگر خانواده ویروس‌های کرونا کسب کرده باشند. پژوهشگران هنوز نمی‌دانند که نقش این سلول‌های T که از قبل وجود دارند، در پیشگیری یا تضعیف عفونت چیست (اگر اثری داشته باشند.)
گروه دیگری از سلول‌ها نیز وجود دارند که سلول‌های B خاطره نامیده می‌شوند. سلول‌های B نوعی از سلول‌های سیستم ایمنی هستند که آنتی‌بادی‌ها را ایجاد می‌کنند. انواع خاصی از سلول‌های B به سلول‌های B خاطره تبدیل می‌شوند. این سلول‌ها دستورالعمل‌های تولید نوع خاصی از آنتی‌بادی را ذخیره می‌کنند، اما فعال نیستند. درعوض آن‌ها در مناطقی مانند طحال و گره‌های لنفاوی پنهان می‌شوند و منتظر سیگنالی می‌مانند تا تولید آنتی‌بادی را دوباره شروع کنند.
مؤلفه‌های مختلف سیستم ایمنی به این معنا است که ایمنی پدیده‌ی واحدی نیست. مصونیت می‌تواند به‌معنای پاسخ قوی آنتی‌بادی باشد که از استقرار ویروس در سلول‌ها ممانعت کند؛ اما درعین حال می‌تواند به‌معنای پاسخ خوب سلول‌های T کشنده باشد که بتواند عفونت را خیلی سریع قبل از اینکه شما احساس بیماری کنید و پیش از اینکه شروع به انتقال ویروس به دیگران کنید، متوقف کند. سته توضیح می‌دهد:
در بسیاری از عفونت‌ها، ویروس کمی تکثیر پیدا می‌کند؛ اما سپس پاسخ سیستم ایمنی عفونت را متوقف می‌کند. همچنین ممکن است شما عفونی و بیمار شوید؛ اما سیستم ایمنی در مهار عفونت به‌خوبی عمل کند و بیماری شما شدید نشود.
همچنین ایمنی ممکن است در اثر بیدار شدن سلول‌های B خاطره ایجاد شود. الیتزا تیل، مدیر آزمایشگاه سرم‌شناسی بیماری‌های عفونی در کلینیک مایو، گفت اگر فردی دارای سلول‌های B خاطره باشد و دوباره درمعرض ویروس قرار گیرد، آن عفونت پاسخ آنتی‌بادی بسیار سریع‌تری دربرابر ویروس موجب می‌شود که از نظر تئوری می‌تواند منجر به پاک‌سازی سریع‌تر ویروس و احتمالا عفونت خفیف‌تر شود.
به‌طور کلی دانشمندان معتقدند که هرچه عفونتی (و پاسخ ایمنی) که در جریان عفونت اولیه ایجاد می‌شود، قوی‌تر باشد، پاسخ ایمنی برای مدت‌زمان بیشتری دوام خواهد داشت. بنابراین ممکن است احتمال عفونت مجدد وجود داشته باشد؛ اما لزوما به‌معنای بیماری شدید نباشد. به‌طورکلی، وقتی ویروسی به بدن حمله می‌کند، بدن آن را به خاطر می‌سپارد.
هنوز مشخص نیست که آخرین مطالعه منتشرشده درزمینه‌ی عفونت مجدد، چه‌معنایی برای مدت زمان ماندگاری دنیاگیری کووید ۱۹ دارد. اگر عفونت‌های مجدد به‌طور مکرر اتفاق افتد (هنوز نمی‌دانیم عفونت‌های مجدد چقدر شایع هستند)، ممکن است رسیدن به ایمنی جمعی بدون واکسیناسیون زمان بیشتری ببرد (البته رسیدن به ایمنی جمعی ازطریق عفونت طبیعی استراتژی مناسبی برای مهار بیماری نیست).
اینکه ایمنی به‌طور متوسط تا چه مدت دوام دارد و عفونت‌های مجدد تا چه حد شایع هستند، متغیرهای کلیدی ناشناخته‌ای در درک این موضوع هستند که در نبود واکسن یا درمان، دنیاگیری تا چه زمانی ممکن است ادامه داشته باشد. ایوازاکی در سرمقاله‌ی خود نوشت: «موارد عفونت مجدد به ما می‌گوید که نمی‌توانیم برای رسیدن به ایمنی جمعی روی ایمنی حاصل از عفونت طبیعی تکیه کنیم. این استراتژی نه‌تنها در بسیاری موارد مرگبار است بلکه همچنین ناکارآمد است. ایمنی جمعی به واکسن‌های بی‌خطر و مؤثر و برنامه واکسیناسیون قوی نیاز دارد.»
نظرات