دستیابی به مدار ژئو با نسل بعدی ماهواره‌برهای ایرانی

سیداحمد حسینی، سخن‌گوی گروه فضایی وزارت دفاع، با حضور در برنامه‌ی «چرخ» شبکه‌ی چهار سیما، درباره‌ی دستاوردهای فضایی کشور و پایگاه فضایی امام‌خمینی(ره) در سمنان توضیحاتی ارائه داد. به‌گفته‌ی وی، ماهواره‌برهای «سریر» و «سروش» نسل بعدی ماهواره‌برهای ایرانی هستند که در آینده‌ی نزدیک، رونمایی خواهند شد. ماهواره‌بر سریر که در آن یک مرحله (استیج) به ماهواره‌بر سیمرغ اضافه خواهد شد، حدود ۳۵ متر طول خواهد داشت. همچنین، قطر این ماهواره‌بر مانند ماهواره‌بر سیمرغ ۲/۴ متر است و بدنه‌ی آن به‌صورت یکپارچه تا بالا خواهد بود. ناگفته نماند قطر ماهواره‌بر سروش نیز چهار متر خواهد بود.

موشک‌های نظامی و موشک‌های ماهواره‌بر ازلحاظ منطق طراحی سیستمی و تجمیع سامانه، دو منطق کاملا متفاوت دارند. موشک‌های بالستیک برای جنگ هستند و باید بتوانند به‌سرعت عملیاتی شوند و قابلیت جابه‌جایی زیادی داشته باشند؛ اما ماهواره‌برها به‌صورت مراحل مجزا حمل می‌شوند. سایت‌های پرتاب ماهواره شناسنامه‌دار هستند؛ اما سایت‌های نظامی این‌گونه نیستند.درحال‌حاضر، حدود ۲۰ تا ۲۲ سایت پرتاب ماهواره در دنیا وجود دارد. پایگاه فضایی امام‌خمینی(ره) در سمنان نیز کاملا شناخته‌شده و شناسنامه‌دار است. ماهواره‌برها به‌صورت مجزا به پایگاه فضایی سمنان منتقل می‌شوند و در مدت دو هفته آماده‌ی پرتاب می‌شوند. مونتاژ این ماهواره‌برها به‌صورت عمودی در این پایگاه انجام می‌شود و الحاق زیرمجموعه‌ها و آزمایش‌های پیش‌پرتاب در چند روز و به‌صورت آشکار انجام می‌شود.

حسینی درادامه‌ی صحبت‌هایش افزود پایه‌ی زنجیره‌ی فضایی صنایعی هستند که باید توسعه داده شوند. با دستیابی به این صنایع، وارد فناوری فضایی می‌شویم و با استفاده از این فناوری می‌توانیم به بازار فضایی وصل شویم. امروزه، گردش اقتصادی فناوری فضایی بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار است که ۳۰۰ میلیارد‌ آن به بخش خصوصی تعلق دارد. وی گفت:

در زنجیره‌ی صنعت فضایی یک بحث ماهواره و یک بحث پرتاب داریم. باید پایگاه پرتابی داشته باشیم تا پرتاب ماهواره از آن انجام شود. فناوری توسعه‌ی این بخش فقط دراختیار ۶ کشور است و ما کشور بعدی هستیم که توانسته‌ایم پایگاه فضایی را توسعه دهیم؛ البته این پایگاه جای توسعه‌ی بیشتری هم دارد. در حلقه‌های بعدی، ماهواره است و بعد هم ایستگاه‌های زمینی که ماهواره پس از پرتاب باید با آن‌ها ارتباط برقرار کند.

سخن‌گوی گروه فضایی وزارت دفاع اعلام کرد از ابتدای کار فضایی در جهان، ۵،۰۰۰ ماهواره پرتاب شده که ۲،۰۰۰ ماهواره اکنون عملیاتی است. این تعداد ماهواره متعلق به ۹۲ کشور دنیا است و آمریکا ۸۳۰ عدد از این ماهواره‌ها را دراختیار دارد؛ اما تنها ۵۸ کشور توانمندی ساخت ماهواره را دارند. بیشترین کاربرد ماهواره‌ها کاربرد مخابراتی است. حسینی درباره‌ی هزینه‌های پرتاب یک ماهواره‌بر گفت:

قیمت ماهواره‌ «ظفر» به‌علاوه‌ی ایستگاه زمینی آن ۱/۵ میلیون دلار استقراردادی که با‌ سازمان فضایی برای پرتاب ماهواره‌ی «ظفر» داریم، ۳/۵ میلیون دلار است که در‌مقایسه‌با دنیا به‌مراتب کمتر است. قیمت ماهواره‌ی ظفر به‌علاوه‌ی ایستگاه زمینی آن ۱/۵ میلیون دلار است. هزینه‌ای که برای پرتاب ماهواره در مدار لئو (LEO، مدار نزدیک زمین) داده می‌شود، براساس هر کیلوگرم وزن ماهواره محاسبه می‌شود. برای مثال، در کشور برای پرتاب ماهواره با ماهواره‌بر سیمرغ به‌ازای هر کیلوگرم ماهواره، ۱۵ هزار دلار هزینه می‌دهیم که البته در حال کاهش هزینه به ۱۰ هزار دلار هستیم. ماهواره‌بر سیمرغ می‌تواند ماهواره‌ای ۲۵۰ کیلوگرمی را در مدار ۵۰۰ کیلومتری جاگذاری کند.

حسینی همچنین اضافه کرد در آینده‌ی نزدیک با پنج‌میلیون دلار، به نسخه‌ی بعدی ماهواره‌ی ظفر با دقت ۱۶ متر خواهیم رسید. این نسخه از ماهواره‌ی ظفر که قرار است پرتاب شود، دقت ۲۵ متر دارد. درحال‌حاضر، ماهواره‌های ما با سوخت مایع کار می‌کنند؛ اما در آینده‌ی نزدیک برای کاهش هزینه‌های پرتاب، ماهواره‌برهایی با سوخت جامد خواهیم داشت. وی افزود:

درکنار خود ماهواره‌بر، فناوری ساخت پایگاه پرتاب نیز دراختیار کشورهای صاحب فناوری است. پایگاه امام‌خمینی(ره) از سه سایت تشکیل شده است. سایت اول، سایت‌ پرتاب است که مونتاژ عمودی ماهواره‌بر در آن انجام می‌شود و ۱۱۰۰ تن وزن و برجش ۴۵ متر ارتفاع دارد. ماهواره‌بر سیمرغ ۲۶ متر ارتفاع دارد؛ اما در ساخت این برج آینده‌نگری کرده‌ایم. برای مثال، ماهواره‌بر سریر ۳۵ متر ارتفاع دارد و قطر ماهواره‌ی سروش ۲/۴ متر خواهد بود. سایت دوم مرکز کنترل فرماندهی است و در جریان پرتاب ماهواره، پنج استان درگیر می‌شوند و فرایند از همین مرکز فرماندهی کنترل می‌شود. سایت سوم نیز سایت آماده‌سازی است.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ارزش تصاویر ارسالی توسط ماهواره‌ی ظفر را بیش از ۱۰ میلیون یورو اعلام کرده است. به عبارتی به‌گفته‌ی وی اگر بخواهیم تصاویر را (بدون درنظرگرفتن شرایط تحریم) خریداری کنیم باید مبلغی بیش از ۱۰ میلیون یورو پرداخت کنیم.  

ماهواره‌بر سفیر ۱/۲۵ متر قطر داشت؛ ولی ماهواره‌بر سیمرغ ۲/۴ متر قطر دارد. سفیر موفق شد چهار ماهواره را در مدار قرار دهد. اکنون ماهواره‌بر سفیر بازنشسته شده است. کل عمر مداری ماهواره‌بر سفیر حداکثر سه ماه بود؛ اما ماهواره‌بر سیمرغ در مدار ۵۰۰ کیلومتر می‌رود که عمر مداری ما را به پنج سال افزایش می‌‌دهد؛ یعنی ماهواره در این مدار می‌تواند پنج سال دوام بیاورد. برخلاف ماهواره‌بر سفیر که در مدار بیضوی زمین قرار گرفت، سیمرغ می‌تواند به‌صورت دایروی دور کره‌ی زمین در هر ۹۴ دقیقه بچرخد. امروز توانمندی رسیدن به مدار ژئو (GEO، مدار زمین ثابت) وجود دارد؛ اما باید روی پایگاه پرتاب و ماهواره‌بر تغییراتی انجام شود. دراین‌زمینه، باید گفت ماهواره‌بر سروش می‌تواند به مدار ژئو برود و ماهواره‌بر سیمرغ می‌تواند با خود سه ماهواره به فضا ببرد که یکی از آن‌ها ماهواره‌ی اصلی است. ماهواره‌بر سیمرغ با استفاده از نسل جدید و پیشرفته‌ی موتورهای سوخت مایع قادر خواهد بود به سرعتی برابر ۷،۵۰۰ متر‌بر‌ثانیه برای تزریق ماهواره در مدار ۵۰۰ کیلومتری دست پیدا کند.پیش‌بینی شده است ماهواره‌ی ظفر با ماهواره‌بر سیمرغ به فضا پرتاب شود و در مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار گیرد. طول عمر ماهواره‌ی ظفر بیش از یک‌و‌نیم سال در نظر گرفته شده که با ماهواره‌بر سیمرغ و با وزنی حدود ۱۳۰ کیلوگرم قرار است به فضا پرتاب شود. در آینده، ماهواه‌بر سریر می‌تواند حداکثر پنج ماهواره را با خود حمل کند. برنامه‌ای که درحال‌حاضر بین وزارت ارتباطات و وزارت دفاع وجود دارد، این است که بتوانیم تعداد پرتاب‌ها را بیشتر کنیم تا به فرایند تحقیق و توسعه سرعت بیشتری ببخشیم.

در پاسخ به رسانه‌ای آمریکایی که تصویری از سایت امام‌خمینی(ره) منتشر کرده و گفته بود ایران آماده‌ی پرتاب ماهواره به فضا می‌شود، محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز با انتشار توییتی گفت:

بله، سایت در حال آماده‌سازی برای در مدار قراردادن ماهواره‌ی ظفر است. به استقرار این ماهواره در مدار امیدواریم و برای پنج ماهواره‌ی دیگر نیز برنامه‌ی زمان‌بندی استقرار در مدار نهایی شده است: پیش به‌سوی مدار ۶۰۰ کیلومتری.