چرا ورزش در بسیاری از افراد به کاهش وزن منجر نمی‌شود؟

براساس پژوهش‌های گسترده روی ورزش و کاهش وزن و تعامل ناامید‌کننده‌ی این دو، افرادی که به‌دنبال کاهش وزن ازطریق ورزش هستند، گاهی به بدترین دشمنان خود تبدیل می‌شوند. براساس پژوهشی که به ردیابی دقیق تغذیه‌ی افراد پس از ورزش پرداخته است، بسیاری از افراد با وجود ورزش‌کردن، نمی‌توانند وزن کم کنند و حتی اضافه‌وزن هم پیدا می‌کنند؛ زیرا عوامل دیگری در افزایش وزن‌ آن‌ها مقصر هستند. باوجوداین، تعداد کمی از افراد این بررسی موفق شدند وزن کم کنند که می‌توان از موفقیت آن‌ها درس گرفت.

در دنیایی عادلانه، ورزش باید به لاغری منجر شود. فعالیت فیزیکی سوختن کالری را سبب می‌شود و درصورتی‌که کالری سوزانده‌شده جایگزین نشود یا مصرف انرژی کل کاهش پیدا کند، بدن وارد توازن انرژی منفی می‌شود. در چنین شرایطی، بدن از ذخایر داخلی انرژی یا چربی استفاده می‌کند؛ اما سوخت‌وساز بدن انسان همیشه عادلانه نیست. براساس بررسی‌های مختلف، به‌دلیل مصرف انواع کالری همراه‌با ورزش، تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد زنان و مردانی که برنامه‌های ورزشی جدید را آغاز می‌کنند، موفق می‌شوند وزنشان را کاهش دهند.

هنوز مشخص نیست چرا صرفا ورزش عامل اصلی کاهش وزن نیست. به‌عقیده‌ی اغلب دانشمندان، افراد با خوردن غذای بیشتر و تحرک کمتر یا هر دو، کالری‌های ازدست‌رفته در ورزش را جبران می‌کنند. نرخ سوخت‌وساز در زمان استراحت می‌تواند روند کاهش وزن را آهسته کند. نتیجه‌ی چنین روندی توازن انرژی مثبت یا افزایش وزن است.

بااین‌حال، هنوز ثابت نشده است که بدن انسان به‌عنوان راه جبرانی به پرخوری تمایل بیشتری دارد یا بی‌تحرکی. برای اجتناب از جبران سوزاندن کالری باید از راه آن آگاه باشید. براساس بررسی جدیدی که ماه گذشته در مجله‌ی آمریکایی Clinical Nutrition منتشر شد، پژوهشگران با همکاری مرکز پژوهشی بیوپزشکی پنینگتون در باتون‌راگ لس‌آنجلس و مؤسسه‌های دیگر گروه بزرگی از افراد کم‌تحرک را به فعالیت‌های ورزشی تشویق کردند و اندازه‌ی دور کمر و عادت‌های روزانه‌ی آن‌ها را ردیابی کردند.

در مرحله‌ی بعدی، از تعدادی از داوطلبان خواسته شد زندگی عادی خود را ادامه دهند؛ درحالی‌که سایرین تحت نظارت برنامه‌های تمرینی قرار گرفتند. در یکی از برنامه‌ها، افراد سه‌بار در هفته روی تردمیل یا دوچرخه ورزش کردند تا موفق شدند هشت کالری به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن خود یا ۷۰۰ کالری در هفته بسوزانند. برنامه‌ی بعدی سوزاندن ۲۰ کالری به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن یا تقریبا ۱۷۶۰ کالری در هفته بود.

مدت هر دو برنامه شش ماه بود. داوطلبان در طول این دوره، ابزارهای نظارت فعالیت را به خود وصل کردند و پژوهشگران به‌صورت دوره‌ای نسبت سوخت‌وساز و جذب انرژی و تناسب‌اندام آن‌ها را بررسی کردند. گفتنی است در این مرحله، انتخاب غذا برعهده‌ی داوطلبان بود.

پس‌ازاین برنامه، تمام داوطلبان برای اندازه‌گیری‌های مجدد به آزمایشگاه بازگشتند. طبق پیش‌بینی‌ها، آمار گروه کنترل ازجمله وزن و نرخ متابولیک استراحت با تغییرات کمی همراه بود؛ اما آمار گروه پرتحرک (فعالیت ورزشی زیاد) هم تغییری نکرده بود. تعداد کمی از افراد وزنشان کاهش یافته بود؛ اما کاهش وزن تقریبا دوسوم گروه‌های ورزش کوتاه‌مدت و ۹۰ درصد گروه‌های ورزش طولانی‌مدت پایین‌تر از حد انتظار بود.

براساس نتایج، ورزش‌کارانی که با جبران بیشترین میزان کالری به‌سختی وزن کم می‌کنند، همان افرادی هستند که تصور می‌کنند برخی عادت‌های غذایی سالم مجوز مصرف غذاهای مضر را به آن‌ها می‌دهند. تیموتی چارچ، استادیار پنینگتون و سرپرست این مطالعه، در این باره می‌گوید:

آن‌ها معامله‌ی رفتارها را مشکل‌ساز نمی‌دانند. برای مثال، می‌گویند اگر پیاده‌روی کنم، می‌توانم یک دونات بخورم.

درنتیجه با وجود فعالیت و ورزش، روند کاهش وزن در آن‌ها آهسته است. این بررسی داده‌های امیدبخشی هم دارد. برای مثال، تقریبا نرخ سوخت‌وساز استراحت تمام شرکت‌کنندگان ثابت ماند؛ بنابراین، سوخت‌وساز آهسته می‌تواند وزن را برگرداند. تعداد کمی از ورزش‌کارانی که از شیرینی دوری کردند، به‌اندازه‌ی کافی وزن کم کردند. چارچ معتقد است:

به‌طور کلی، تفاوت مصرف کالری بین افرادی که کالری را جبران کردند و افرادی که این کار را نکردند، اندک بود. ما درباره‌ی ۱۰۰ کالری صحبت می‌کنیم که برابر با چهار لقمه‌ غذا است.

بنابراین، افرادی که می‌خواهند همراه‌با ورزش وزن کم کنند، باید به تغذیه‌ی خود دقت کنند و هرچقدر هم وسوسه‌انگیز باشد، آن چهار لقمه را نادیده بگیرند.