قانون نانوشته دریا؛ آیا ناخدا واقعاً باید با کشتی خود غرق شود؟
تاریخ دریانوردی به دوران آغازین بشر برمیگردد و برخی از محافل علمی معتقدند که انسانها از اواخر دوره پلیستوسن، یعنی تقریباً ۹۰۰ هزار سال پیش، در دریاهای آزاد به سفر میپرداختند.
البته بهنظر میرسد سنتی که در آن ناخدا باید با کشتی خود غرق شود، در قرن نوزدهم به وجود آمده و منعطف به شجاعت و افتخار دوران ویکتوریایی است؛ جاییکه وظیفهای اخلاقی با مسئولیتِ بهعهدهداشتنِ امنیتِ کشتی، محموله و جان هر فردی که در کشتی حضور دارد، در هم آمیخته است.
هیچ قانونی وجود ندارد که مستقیماً ناخدا را مجبور کند با کشتی خود غرق شود. بااین حال، قوانین بینالمللی تعیین میکنند که ناخداها باید اصولی چون دقت در کشتیرانی و تضمین ایمنی مسافران و خدمه را رعایت کنند.
اولین قوانین حقوقی برای ناخداها در کنوانسیون «ایمنی زندگی در دریا» (SOLAS) در سال ۱۹۱۴ پس از فاجعهی تایتانیک تعیین شد. این قوانین بعدها به ایجاد سازمان دریانوردی بینالمللی (IMO) انجامید که وظیفهی توسعهی قوانین بینالمللی کشتیرانی و حفظ ایمنی و امنیت ترافیک دریایی را بر عهده دارد.
بهنوشتهی SlashGear، کشورهایی با تاریخ دریانوردی طولانیتر مانند اسپانیا، یونان، ایتالیا و فنلاند قوانینی دارند که طبق آنها ناخدا باید آخرین فردی باشد که از کشتی پیاده میشود تا از ایمنی مسافران و خدمه اطمینان حاصل کند و هر تلاشی برای نجات کشتی انجام شده باشد.
با وجود اینکه هیچ الزامی برای انجام فداکاری نهایی وجود ندارد، بسیاری از ناخداها اینکار را کردهاند و این موضوع قطعاً به وجود داستانهای زیادی دربارهی کشتیهای ارواح منجر شده است.
تا قرنها این امر معمول بود که ناخدا صاحب کشتی خود باشد و بههمین دلیل هم قدرت نهایی را در اختیار داشت، اما مسئولیت نهایی را نیز بر دوش میکشید. کشتی معمولاً خانهی ناخدا و تمامی داراییهای او بود و در یک فاجعه، جنگیدن تا آخرین نفس بهتر از ورشکستگی مالی و احتمالاً پیگرد قانونی بود. به همین دلیل، ناخداها مطمئناً پیش از قرن نوزدهم نیز در زمانهای بحرانی با کشتی خود غرق میشدند.
مفهوم غرقشدن ناخدا با کشتی، در روز ۱۴ آوریل ۱۹۱۲ (۲۵ فروردین ۱۲۹۱) بین همه ماندگار شد، زمانی که تایتانیک غرق شد. این فاجعه جان حدود ۱۵۰۰ نفر از جمله ناخدا ادوارد اسمیت را گرفت. طبق گفتهها، او نیز با کشتی خود غرق شد و برای مراقبت از مسافرانش بهویژه زنان و کودکان ستایش شد. از آن زمان، فلسفهی «زنان و کودکان اول» به شدت در ذهن مردم جا افتاد.