مسیریاب‌های اینترنتی؛ ابزارهایی با منافع اجتماعی

امروزه کمتر کلان‌شهری در سطح جهان وجود دارد که با مشکل ترافیک دست به گریبان نباشد. هرچند کلید اصلی حل مشکل ترافیک در گرو تصمیم‌گیری‌های کلان و مدیران شهری است، اما شهروندان نیز سعی می‌کنند تا با استفاده از شناخت خود در کنار بکارگیری ابزارهای مختلف، همواره بهترین، نزدیک‌ترین و سریع‌ترین مسیر ممکن برای رسیدن به هدف را انتخاب کنند. گستره‌ی فناوری در حوزه‌ی مسیریابی نیز دستاورد ارزشمندی به همراه داشته که در سال‌های اخیر به یکی از ملزومات سفرهای درون شهر تبدیل شده است. مسیریاب‌های آنلاین از جمله‌ی پرکاردبردترین اپلیکیشن‌هایی هستند که امروزه می‌توان روی بسیاری از گوشی های هوشمند یافت.

البته مانند هر فناوری نوظهور دیگری، نسبت به مسیریاب‌ها نیز مقاومت‌ها و شیفتگی‌هایی وجود دارد. بسیاری از علاقمندان و طرفداران مسیریاب‌های اینترنتی مدعی‌اند که این ابزار‌ها با بررسی ترافیک آنی مسیرهای مختلف، اقدام به ارائه‌ی بهترین پیشنهاد مسیر می‌کنند، حال آنکه برخی مخالفان چنین عقیده‌ای ندارند. این مخالفان اعلام می‌کنند که تعدد مسیریاب‌های آنلاین و انجام‌ تحلیل و پیش‌بینی‌های ایزوله خود به تنهایی باعث ایجاد ترافیک می‌شود. در ادامه بررسی می‌کنیم که چرا استفاده از مسیریاب‌ها علاوه بر داشتن منافع شخصی که همان انتخاب سریع‌ترین مسیر برای رسیدن به مقصد است، منافع اجتماعی نیز به همراه دارد؟

شاید فکر کنید که با مسیریاب فقط شما ترافیک را دور می‌زنید و زودتر می‌رسید. اما این همه‌ی ارزش کار شما نیست؛ مسیریاب‌ها با اطلاع آنی و برخط از وضعیت ترافیک مسیرهای کم‌ترافیک‌تر را به رانندگان پیشنهاد می‌دهند. با این کار خودروها به جای تجمع در مسیرهای مشترک و ایجاد گره‌های ترافیکی بزرگ‌تر، در مسیرهای متفاوتی توزیع می‌شوند. به این ترتیب شما با مسیریاب به توزیع بهتر ترافیک در کل خیابان‌ها کمک می‌کنید و در زودتر رسیدن دیگران هم نقش دارید.

در مقابل این رفتار متمدنانه و جمعی، رانندگان متعصب که با مسیریاب‌ها بیگانه‌اند، تجربه‌های قبلی خود را تعمیم می‌دهند و راهی معابر مشترکی می‌شوند که قبلاً تجربه کرده‌اند. وقتی رانندگان دیگری هم مثل ایشان فکر کنند، ترافیک به جای آن‌که توزیع  شود در چند معبر افزایش پیدا می‌کند.

مواجهه غیرمنتظره با تصادف‌ها و ترافیک‌های ناگهانی از چالش‌های رانندگی خصوصا در ایران است. نقشه‌های ترافیکی بر اساس متوسط سرعت رانندگان و به تدریج به روز می‌شوند برای همین ممکن است در مواجهه با یک تصادف یا ترافیک ناگهانی سورپرایز شوید. مسیریاب‌ها این امکان را ایجاد کرده‌اند که کاربران با گزارش تصادف‌ها و ترافیک‌های مقطعی ضمن اطلاع‌رسانی سریع‌تر به دیگر رانندگان به مسیریاب کمک کنند تا نقشه‌ی ترافیک و مسیرهای پیشنهادی را به‌روزرسانی کند.

مواجهه با پلیس‌ها و دوربین‌های کنترل سرعت مشکل دیگری هستند که خصوصا برای رانندگان کم‌دقت هزینه می‌سازند. مسیریاب‌ها این فرصت را فراهم کرده‌اند که کاربران موقعیت دوربین‌ها و پلیس‌ها را به اطلاع همدیگر برسانند تا با علایمی روی نقشه‌ها مشخص شود. برخلاف تصور اولیه این امکان به بهبود کیفیت رانندگی‌ها کمک می‌کند. اصلی‌ترین کارکرد پلیس‌ها و دوربین‌های کنترل سرعت باید بازدارنگی و ارتقای احتیاط رانندگی‌ها باشد. در مسیریاب‌ها با هشدار سرعت مجاز در مسیر و همچنین اعلام موقعیت دوربین‌ها راننده رفتار کنترل شده‌تری خواهد داشت. همچنین اعلام حضور پلیس‌ها وجه بازدارندگی‌شان را تقویت و راننده را محتاط‌تر خواهد کرد.

مسیریاب‌ها برای مسیریابی صحیح، نیاز به اطلاعات ترافیکی از معابر دارند. آن‌ها این اطلاعات را بر اساس سرعت حرکت کاربرانشان  به دست می‌آورند. به زبان ساده، وقتی ۱۰ نفر در یک خیابان از یک مسیریاب استفاده می‌کنند، مسیریاب متوسط سرعت حرکت آن‌ها را دریافت کرده و ترافیک آن خیابان را تخمین می‌زند. حال هر چقدر استفاده‌کنندگان آن مسیریاب در یک منطقه‌ی جغرافیایی بیشتر شوند، داده‌های ترافیکی دقیق‌تری تولید می‌شود.

مسیریاب ها با کمک کاربرانشان ۱۰ نقشه‌ی ترافیکی را تولید کرده و به کاربران کمک می‌کند بر مبنای همین داده‌ی تجمیعی، مسیر بهتری برای رفت‌وآمد دریافت کنند.

اما مهم‌تر و حیاتی‌تر از رانندگان عادی در شهر، شهرداری‌های برای برنامه‌ریزی ترافیک و خودروهای امدادی (مانند آمبولانس‌ها و آتش‌نشانی‌ها) برای نجات جان مردم به این اطلاعات ترافیکی احتیاج دارند؛ اطلاعاتی که به جز از طریق این همکاری جمعی، با این گستره و دقت قابل دستیابی نیست. ستادهای اورژانس و آتش‌نشانی بر اساس نقشه‌ی ترافیکی تشخیص می‌دهند که کدام ایستگاه را عازم حادثه کنند. چرا که لزوماً نزدیک‌ترین ایستگاه، سریع‌ترین ایستگاه نیست. شهرداری‌ها هم می‌توانند از این داده‌ها برای اصلاح نقشه و معابر شهری یا جانمایی کاربری‌ها استفاده کنند تا عبور و مرور در شهر بهتر شود.

البته به دلیل محدودیت‌های تحریمی و قیمت‌های سنگین این خدمات، در صورتی که مشتاقید فعالیت جمعی‌تان به نفع شهر و فعالیت‌های امدادی استفاده شود بهتر است از مسیریاب‌های ایرانی استفاده کنید که داده‌ها‌یشان در دسترس‌تر است.

نقشه‌ی شهرها و روستاها مرتب درحال تغییر و تحول است و لازم است نقشه‌ها بر اساس این تغییرات به روز شود. استفاده‌ی کاربران از مسیریاب‌ها علاوه بر تولید داده‌های ترافیکی، به آنها کمک می‌کند که بر اساس گزارش‌هایی که ارسال می‌کنید این نقشه‌ها را به روزرسانی کنند. پس اگر مغایرت‌هایی با نقشه پیدا کردید آن را به مسیریاب گزارش دهید تا نقشه‌ها به روزرسانی شود. اگر تمایل دارید بیشتر از این کمک کنید می‌توانید یکی از ویرایشگران نقشه‌ها باشید؛ پلتفرم‌های نقشه و مسیریابی ابزارهای ویرایشی دارند که به کاربران این امکان را می‌دهند که در تکمیل نقشه‌ها مشارکت داشته باشند و اطلاعاتی مثل معابر، موقعیت و عناوین ساختمان‌ها و غیره را روی نقشه‌ها اعمال و اصلاح کنند.

در حال حاضر مسیریاب‌های خارجی گارمین، سایجیک، ویز، نقشه‌ی گوگل، مپس‌می و مسیریاب ایرانی «نشان» پرکاربردترین ابزارهای مسیریابی کاربران در ایران هستند. گارمین مسیریابی است که روی بعضی از خودروها نصب شده و سایجیک را شاید بتوان پیر حوزه‌ی مسیریابی موبایلی دانست. گوگل‌مپ نقشه‌ی گوگل است که روی همه‌ی گوشی‌های اندرویدی نصب است و هرچند مسیر پیشنهاد می‌دهد ولی به دلیل تحریم، ناوبری (هدایتگر راننده) را به ایرانی‌ها ارایه نمی‌کند. مپس‌می یک نقشه‌ی تقریباً کامل است که بیشتر استفاده‌ی گردشگری دارد و «ویز» و «نشان» نیز مسیریاب‌هایی موبایلی هستند که البته روی نمایشگرهای برخی خودرها جدید که سیستم‌عامل‌های جدیدتر دارند هم نصب می‌شوند.

هر کدام از این ابزارها ویژگی‌های خاص و برتری‌هایی نسبت به هم دارند که آن‌ها را مرور می‌کنیم:

سایجیک و گارمین نقشه‌های به روزی ندارند که یکی از دلایل آن کاربران کمترشان و البته فاصله‌ی زمانی در به‌روزآوری نقشه‌شان است. گوگل نقشه‌ی شهری خوبی دارد و ویز نیز به دلیل ویرایشگران شهری‌ش خصوصا در شهرهای بزرگ نقشه‌ی دقیقی دارد ولی هردوی آنها - به ویژه ویز - در نقشه‌های خارج شهر و روستایی مشکلاتی دارند و به همین دلیل مناسب سفر نیست. مپس‌می و نشان اما علاوه بر شهرها در نقشه‌های بیرون شهر و روستایی وضعیت بهتری دارند؛ چون هر دو از نقشه‌ی آزاد OpenStreetMap.org استفاده می‌کنند. این نقشه‌ی آزاد، مشابه ویکی‌پدیا با مشارکت شهروندان داوطلب و شرکت‌های مختلفی که از آن استفاده می‌کنند کامل می‌شود و به همین دلیل نقشه‌ی جامع‌تری است. البته مپس‌می مزیت ذخیره‌سازی نقشه‌ی آفلاین را دارد تا در صورت قطعی اینترنت هم به آن دسترسی داشته باشید.

مپس‌می، سایجیک و گارمین کاربران زیادی در ایران ندارند و به همین دلیل اطلاعات ترافیک ارائه نمی‌کنند ولی گوگل، ویز و نشان با تکیه بر بزرگی کاربرانشان در ایران دیتای ترافیک را به دقت خوبی تخمین می‌زنند. در این میان گوگل فقط در ابتدای حرکت قابل استفاده است که ببینید کم‌ترافیک‌ترین مسیر کدام است. اما همان‌طور که اشاره شد به دلیل تحریم‌سرویس هدایت‌گر سخن‌گو خود را به ایرانی‌ها ارائه نمی‌کند.

ویز و نشان اما هر دو سرویس رهیاب سخن‌گو را در ایران ارایه می‌کنند و با تکیه بر کاربران میلیونی هر دو اپلیکیشن مسیرهایی خوب و اغلب مشابهی را پیشنهاد می‌کنند. در مقایسه‌ی این دو مسیریاب، هرچند ویز اپلیکیشنی به نسبت سریع‌تر و با مصرف باتری کمتری است ولی در عوض نشان نیز وضعیت‌های خاص مانند طرح ترافیک و زوج‌وفرد را در مسیریابی‌ش لحاظ می‌کند.

هر دو اپلیکیشن ویز و نشان هدایتگر صوتی فارسی دارند با این تفاوت که هدایتگر صوتی نشان توانایی خواندن صحیح اسامی خیابان‌ها و میادین را به زبان فارسی دارد، حال آنک ویز نیز قادر است تا به زبان انگلیسی اسامی تمامی معابر و خیابان‌ها تلفظ کند. البته صوت نشان توسط موبایل تولید می‌شود و کمی مصنوعی است ولی صوت ویز صدای ضبط شده‌ی انسانی است.

مپس‌می، سایجیک و گارمین موقعیت پلیس و دوربین را ارائه نمی‌کنند و هدایتگر مسیر گوگل نیز که به دلیل تحریم در ایران در دسترس نیست نیز به تازگی این امکان را اضافه کرده است. ویز و نشان اما متکی به جمعیت کاربرانشان اطلاعات خوبی از موقعیت تصادف‌ها، پلیس‌ها و دوربین‌های ترافیکی گزارش می‌کنند؛ البته ویز این برتری را به نشان دارد که کاربرانش روی نقشه نظر هم می‌نویسند و جمعیتی کمی بیشتر از نشان دارد.

دیگر چالش مسیریابی نوع ساخت مسیر است؛ اینکه بین سرعت رسیدن یا کاهش دردسرهای رانندگی کدام اولویت داشته باشد. کاربران ایرانی و خصوصا کلان‌شهرها با یک چالش مضاعف هم مواجهند؛ اینکه محدودیت طرح‌های ترافیک و زوج‌وفرد هم در مسیریابی لحاظ شود تا دچار جریمه‌ی ورود به این محوطه‌ها نشوند.

گوگل کوتاه‌ترین مسیر سرراستی را پیشنهاد می‌کند که تاحد امکان از بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی عبور کند. این تیپ از مسیرها برای کاربرانی که حوصله‌ی پیچیدگی و دردسر را ندارند مناسب‌تر است.

ویز اما برای رسیدن به سریع‌ترین مسیر ممکن، عموماً مسیرهای کوچه پس کوچه را پیشنهاد می‌کند. هرچند رانندگان حرفه‌ای مانند تاکسی‌ران‌ها عاشق مسیرهای کوچه‌پس‌کوچه‌ای هستند ولی ممکن است برای رانندگان مبتدی‌تر یا افرادی مانند خانم‌ها که نگران امنیت در کوچه‌های ناشناخته هستند مطلوب نباشد. کاربران ویز محوطه‌ی طرح ترافیک را نیز با آبراه‌ها مشخص کرده‌اند، ولی در عمل خیلی کارآمد نیست.

مسیریاب نشان اما به شما قدرت انتخاب می‌دهد که یکی از بین این دو حالت یعنی بهترین مسیر سرراست یا سریع‌ترین مسیری که از کوچه‌ها می‌گذرد انتخاب کنید. همچنین نشان این فرصت را در اختیار راننده‌ی ایرانی قرار می‌دهد که طرح زوج‌وفرد و طرح‌های ترافیک کلانشهرها نیز در مسیریابی لحاظ شود. با تیک زدن این گزینه‌ها، نشان مسیری را پیشنهاد می‌دهد که محوطه‌ی این طرح‌ها را دور بزنید.

استفاده از مسیریاب دیگر فقط یک انتخاب شخصی نیست بلکه یک روش مسئولانه و اخلاقی برای مشارکت جمعی در شهر است. مشارکتی که کمک می‌کند شهر ارتقا پیدا کند، خودروهای امدادی بهتر به محل‌های حادثه برسند، همگی با ترافیک کمتری مواجه شویم، با هم نقشه‌ها را به‌روزی کنیم و رانندگان کمتری دچار جریمه‌های سرعت و عبور از طرح ترافیک شوند.