افزایش نگرانکننده آمار دیابت در ایران؛ سازمانها چگونه باید با کارمند مبتلا به دیابت رفتار کنند؟
دیابت اکنون نهتنها یک مسالهی فردی پزشکی، بلکه یک چالش ساختاری محیط کار است؛ موضوعی که حالا آنقدر نیازمند توجه است که شعار روز جهانی دیابت بر ضرورت افزایش حمایت از افراد مبتلا به دیابت در محیط کار تمرکز دارد.
بر اساس دادههای روز جهانی دیابت، حدود ۷۰ درصد از افرد بزرگسال مبتلا به دیابت در سن اشتغال قرار دارند و بسیاری از آنان با پیامدهای روانی و فرسودگی مرتبط روبهرو هستند.
برای حمایت بهتر از کارکنان، شرکتها میتوانند شرایط مناسبتری برای نگهداری و مصرف دارو فراهم کنند؛ از جمله ایجاد فضای امن و استاندارد برای نگهداری داروها مانند یخچالهای مخصوص، بهبود دسترسی به آب و سرویس بهداشتی، و تعیین زمانهای استراحت کافی.
همچنین با آموزش همکاران و آشنایی بیشتر آنها با نیازهای افراد، امکان مییابد هر کارمند، چه حضوری، چه دورکار و چه شیفتی، متناسب با نوع کار خود به امکانات و الزامات لازم دسترسی داشته باشد. این اقدامات میتواند مدیریت قند و سلامت روزمره کارکنان را بسیار آسانتر و پایدارتر کند.
گلاره دلاوری، مشاور علمی داروسازی دکتر عبیدی، در گفتوگو با زومیت تاکید کرد که ترکیب دادههای بینالمللی و مطالعات داخلی نشان میدهد ایران با روند صعودی دیابت مواجه است و این روند نیاز به سیاستگذاری و برنامهریزی در سطح سازمانها را برجسته میسازد:
حدود ۹ درصد از جمعیت بزرگسال ایران مبتلا به دیابت هستند
«بر اساس دادههای بینالمللی، حدود ۹ درصد از جمعیت بزرگسال ایران مبتلا به دیابتاند و برخی مطالعات داخلی شیوعی در حدود ۱۵ درصد گزارش کردهاند؛ این رقم نشاندهنده روند صعودی و لزوم توجه سریع است.»
تشخیص دیرهنگام؛ چالش بزرگ دیابت نوع دو
او توضیح میدهد که در بسیاری از موارد، بهویژه در دیابت نوع دو، فرد تا مراحل نسبتاً پیشرفته علامتدار نمیشود و همین تشخیص دیرهنگام را محتملتر میکند. علائمی مانند تشنگی زیاد، تکرر ادرار بهویژه شبها، کاهش وزن بیدلیل و زخمهایی که دیر بهبود مییابند باید بهعنوان هشدار در نظر گرفته شوند. دلاوری سپس درباره ریسکفاکتورها توضیح داد:
سابقه خانوادگی، اضافهوزن یا شاخص توده بدنی بالای ۲۵، کمتحرکی، فشار خون بالا، چربی خون بالا و سابقه قند ناشتای بالا از مهمترین عوامل خطر هستند و این افراد باید تحت غربالگری هدفمند قرار گیرند.- گلاره دلاوری، مشاور علمی داروسازی دکتر عبیدی
۳۰ تا ۶۰ سال؛ پرتراکمترین بازه سنی مبتلایان در محیط کار است
دلاوری در ادامه به مساله جمعیت شاغل مبتلا به این بیماری اشاره کرد و گفت که شرکتها باید انتظار داشته باشند شمار قابلتوجهی از کارکنان یا در معرض ریسک یا مبتلا باشند؛ به گفته او، مشاغل با فشار و استرس بالا میتوانند کنترل قند را مختل کنند و نیاز به راهکارهای سازمانی دارند.
«بسیاری از مبتلایان دیابت نوع دو در بازه سنی ۳۰ تا ۶۰ سال قرار دارند و این گروه بخش عمدهای از نیروی کار را تشکیل میدهند؛ لذا سازمانها باید سیاستهایی برای حمایت ویژه از این افراد طراحی کنند.»
چرا مدیریت همهجانبه دیابت ضروری است؟
دلاوری در توضیح وضعیت امروز بیماران دیابتی گفت دیابت بهتنهایی یک بیماری مزمن نیست، بلکه مجموعهای از ریسکهای همزمان را ایجاد میکند که مستقیماً با کیفیت زندگی و طول عمر در ارتباطاند. او اشاره میکند که مطالعات جهانی نشان میدهد حدود ۶۰ درصد مبتلایان دیابت در معرض بیماریهای قلبوعروق قرار دارند و این ریسک با افزایش سن، سبک زندگی کمتحرک و دیرهنگام تشخیصدادن بیماری بیشتر هم میشود.
او با اشاره به اینکه ۳۰ تا ۴۰ درصد بیماران دیابتی به مرور به بیماریهای مزمن کلیوی مبتلا میشوند ادامه میدهد: «حدود ۲۰ درصد بیماران طی ۲۰ سال پس از ابتلا، علائم نفروپاتی دیابتی نشان میدهند؛ و این مسئله یکی از دلایل مهم مرگومیر در دنیاست.»
به گفته او دیابت زمانی خطرناکتر میشود که بیمار تنها روی کنترل قند خون تمرکز کند اما عوارض قلبی، کلیوی، چشمی و عصبی نادیده گرفته شود.
داروهای جدید؛ کنترل قند همراه با کاهش ریسکهای قلبی و کلیوی
دلاوری تأکید میکند که رویکرد مدرن درمان دیابت دیگر محدود به کنترل قند خون نیست و باید «همهجانبه» باشد. او گفت:
امروز داروهایی برای مدیریت دیابت داریم که علاوهبر کاهش قند خون، اثرات محافظتی بر قلب و کلیه هم دارند؛ بنابراین پزشک باید برای بیمار درمانی انتخاب کند که همزمان چند مسیر مهم بیماری را مدیریت کند.- گلاره دلاوری، مشاور علمی داروسازی دکتر عبیدی
به گفته او، پیگیری سالانه وضعیت قلب، کلیه، چشم و پا، بخشی ضروری از این مدیریت چندلایه است؛ بخشی که اغلب از سوی بیماران جدی گرفته نمیشود اما نقش اصلی را در کاهش مرگومیر دارد.
این مشاور علمی افزود: «بیمار باید یاد بگیرد که فقط پایین آوردن قند خون کافی نیست؛ بلکه باید کنترل پایدار و بلندمدت ایجاد کند.» او اشاره کرد که فناوریهای جدید مانند پایش مداوم قند خون (CGM) و درمانهای نوین میتوانند به بیمار کمک کنند تا قند خون را پایدار نگه دارد و از نوسانات شدید جلوگیری کند؛ موضوعی که مستقیماً با کاهش عوارض طولانیمدت مرتبط است.
اقدامات فوری محیط کار برای حمایت از کارکنان مبتلا
این پزشک همچنین توضیح میدهد مشاغلی که استرس بالا، زمانبندیهای فشرده یا فشار کاری زیاد دارند میتوانند باعث تشدید علائم و اختلال در کنترل قند خون شوند؛ بنابراین سیاستهای پیشنهادی برای محیط کار باید در نظر گرفته شود:
«اولین گام شناخت نیازهای کارمند مبتلا به دیابت است؛ فراهم کردن فضایی برای استراحت کوتاه در صورت افت قند، محلی خصوصی برای تزریق دارو یا اندازهگیری قند و یخچال اختصاصی برای نگهداری داروهای ترکیبی و مختلفی مانند انسولین از جمله اقداماتی است که میتواند کمککننده باشد.»
دلاوری با تاکید بر لزوم انعطافپذیری در زمانبندی افزود که برای کارکنانی که نوسانات شدید قند یا شیفتهای طولانی دارند، زمانبندیهای منعطف و امکان مراجعه دورهای به پزشک یا مراکز تخصصی ضروری است؛ مدیریت دیابت فراتر از ویزیت غدد است و نیاز به پیگیریهای همزمان برای قلب، کلیه، چشم و پا دارد:
آموزش همکاران و کارکنان درباره علائم هایپرگلایسمی و هایپوگلایسمی و نحوه برخورد در شرایط اضطراری میتواند نجاتبخش باشد. دسترسی آسان به غذای سالم در محیط کار، وجود میانوعدههای مناسب، و رعایت محرمانگی اطلاعات پزشکی از دیگر نیازهای پایهای است.- گلاره دلاوری، مشاور علمی داروسازی دکتر عبیدی
اطلاعرسانی به کارکنان درباره علائم بیماری و آموزش نحوه برخورد در شرایط اضطراری میتواند نجاتبخش باشد
دلاوری همچنین به اقدامات بلندمدت سازمانها اشاره کرد و بیان داشت که برنامههای سلامت دورهای، مشاوره تغذیه و فعالیت بدنی تشویقی باید در دستورکار قرار گیرد تا فرهنگ سازمانی به سمت حمایت مستمر از سلامت کارکنان حرکت کند:
«برگزاری غربالگریهای سالیانه، همکاری با کلینیکهای تخصصی برای پیگیریهای منظم و تدوین پروتکلهای رسمی حمایتی برای کارکنان مبتلا به بیماریهای مزمن از جمله راهکارهایی است که میتواند اعتماد کارکنان را افزایش دهد و مانع تبعیض شود.»
ورود فناوری به مدیریت دیابت؛ از CGM تا ارائه خدمات جامع
این مشاور علمی داروسازی دکتر عبیدی همچنین به نقش بازیگران بخش خصوصی در این مسیر پرداخت و درباره تجربیات مجموعههایی مانند گروه کوبل گفت که آنها تلاش کردهاند صرفا تولیدکننده و فراهمکننده دارو نباشند و با معرفی راهکارهای مختلف و فناوریهای پایش و آموزش مستمر، همراه بیماران در مسیر مدیریت روزمره دیابت باشند:
شرکتهایی که خدمات همهجانبه مدیریت دیابت ارائه میدهند، میتوانند نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی بیماران داشته باشند؛ فراهمکردن دسترسی به ابزارهایی مانند پایش مداوم قند خون (CGM) و آموزشهای کاربردی بخشی از این کمکهاست.- گلاره دلاوری، مشاور علمی داروسازی دکتر عبیدی
چشمانداز مورد تاکید دلاوری و دادههای جهانی این است که حمایت ساختاری و انسانی در محیط کار برای مبتلایان به دیابت دیگر یک توصیه نیست، بلکه یک ضرورت سازمانی و بهداشتی است؛ اقدامی که هم سلامت کارکنان را تقویت میکند و هم منجر به حفظ بهرهوری و کاهش هزینههای مستقیم و غیرمستقیم مربوط به بیماری میشود.