«استارنت» از دسترس خارج شد؛ مدل AVOD ایرانی باز هم شکست خورد؟

پس از چهار ماه کشمکش مالی و سایر مشکلات، دومین پلتفرم بزرگ نمایش رایگان فیلم و سریال از دسترس خارج شد. به این ترتیب، رویای تماشای رایگان محتوای پریمیوم در ازای تماشای تبلیغات (AVOD)، بار دیگر در ایران با بن‌بست مواجه شد.

به گزارش زومیت، پلتفرم «استارنت» که با وعده‌های بزرگ و بیلبوردهای پرزرق‌وبرق پا به میدان گذاشته بود، پس از ماه‌ها درگیری‌های مالی داخلی و ناتوانی در تامین هزینه‌های تولید محتوا، سرانجام از دسترس خارج شد.

خاموشی استارنت بار دیگر یاد آوری می‌کند که مدل کسب‌وکارهای مبتنی بر تبلیغات در صنعت VOD کشور نیاز به یک توجه ویژه دارند چراکه مدل AVOD پیش‌تر در تجربه‌های مشابهی چون «تماشاخونه» نیز ناکام مانده بود؛ هرچند تماشاخونه به حیات خود ادامه داده و تنها محتوای اختصاصی تولیدی را از چرخه محصولات خود حذف کرده است؛ اما به‌ نظر می‌رسد اوضاع برای استارنت مهلک‌تر بوده و از روز گذشته، چهارشنبه ۲۸ آبان، این پلتفرم از دسترس خارج شده است.

وب‌سایت و اپلیکیشن «استارنت» که خود را دومین بازیگر جدی حوزه AVOD (سرویس ویدیویی مبتنی بر تبلیغات به جای خرید اشتراک) معرفی کرده بود، اکنون از دسترس کاربران خارج شده است. اگرچه این احتمال وجود دارد که مشکلات فنی، باعث به وجود آمدن این اتفاق شده باشد؛ اما نگاهی به صفحات استارنت در شبکه‌های اجتماعی نیز نشان می‌دهد صفحه اینستاگرام آن از ۵ هفته قبل و کانال تلگرام این پلتفرم از ۳ ماه قبل به‌روزرسانی نشده تا احتمال درباره پایان کار این پلتفرم تقویت شود.

شواهد و گزارش‌های تاییدنشده حاکی از آن است که ریشه این خاموشی ناگهانی، نه مشکلات فنی، بلکه اختلافات عمیق مالی میان مدیران این پلتفرم و دیگر مشکلات بوده؛ اختلافاتی که حدود چهار ماه استارنت را در کما نگه داشته بود و حالا انگار حکم مرگ آن را امضا کرده است.

همه این موارد در شرایطی رخ می‌دهد که سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) تاکنون هیچ واکنش روشنی به وضعیت نامشخص پلتفرم استارنت نشان نداده است و مشخص نیست چه اقدامی در این باره انجام خواهد داد.

پیگیری‌های پیشین زومیت از ساترا در خصوص این پلتفرم بی‌نتیجه مانده است و پیش‌تر تاکید شده بود که در صورت ثبت شکایت از سوی کاربران، ساترا موضوع را پیگیری خواهد کرد. همچنین، انجمن VOD نیز با این استدلال که استارنت جزو این انجمن نیست، به زومیت گفته بود به این موضوع ورود نخواهد کرد؛ این در حالی است که بسیاری از کارشناسان باور دارند این قبیل اتفاقات به کل این بازار نوپا لطمه خواهد زد.

نگاهی به کارنامه مدیریتی استارنت، تصویری از پروژه‌هایی را نشان می‌دهد که قربانی سوءمدیریت منابع و استراتژی‌های غلط شدند. سریال «کنکل» که فیلم‌برداری آن به پایان رسیده بود، هرگز رنگ پخش تا آخرین قسمت را ندید. پروژه تولید و پخش سریال طولانی «جزر و مد» در میانه راه متوقف شد و برنامه «ژوله شو» تنها سهمش از بازار سرگرمی، اشغال بیلبوردها بود و هیچ‌وقت به مرحله انتشار نرسید.

خاموشی استارنت، کمی تا قسمتی یادآور تجربه تلخ پلتفرم «تماشاخونه» است. تماشاخونه نیز به‌عنوان پیشگام مدل AVOD در سال ۱۴۰۲، دقیقاً در همین نقطه زمین‌گیر شد. ناتوانی در انتشار نیمه دوم سریال‌های پرهزینه‌ای چون «آمستردام» و «هفت» و درگیری‌های مالی با تهیه‌کنندگان، نشان داد که مدل درآمدی مبتنی بر تبلیغ در اقتصاد تورمی ایران و با هزینه‌های فعلی تولید محتوا، مدل ناپایداری است. پروژه‌هایی نظیر رئالیتی‌شوی «فرار از ترس» و مینی‌سریال کریم لک‌زاده نیز قربانیان دیگر این مدل کسب‌وکارهای ناپایدار در تماشاخونه بودند که تا امروز پخش نشدند.

در حالی که در بازارهای جهانی پلتفرم‌هایی نظیر Tubi، Pluto TV و حتی مدل رایگان Hulu با مدل AVOD درآمدهای هنگفت دلاری کسب می‌کنند، در ایران این مدل همچنان ناکام مانده است. حتی سوپراپلیکیشن «روبیکا»، با وجود پشتوانه فنی و مالی عظیم و حمایت‌شده توسط برخی نهادها، پس از تجربه ناموفق سریال «خواب‌زده»، عطای تولید محتوای اختصاصی در این مدل را به لقایش بخشید و به پلتفرمی شبه‌AVOD برای بازنشر محتوای دیگران تبدیل شد.

به نظر می‌رسد عواملی چون فقدان زیرساخت‌های سنجش دقیق تبلیغات (Ad-Tech)، هزینه بالای تولید محتوا و عدم تطابق درآمد تبلیغاتی با هزینه‌های تولید و همچنین هزینه اینترنت داخلی پاشنه آشیل این پلتفرم‌هاست.

خاموشی استارنت و شکست تولید پروژه‌های اختصاصی در تماشاخونه این فرضیه را تقویت می‌کند که بازار VOD ایران هنوز ظرفیت پذیرش بازیگران متکی بر تبلیغات را ندارد یا دست‌کم، هنوز استراتژی مدیریتی مناسبی برای آن تدوین نشده است.

خروج استارنت از مدار، حجت را بر فعالان این حوزه تمام کرد. در شرایطی که نهادهای نظارتی به جای تسهیل‌گری و کمک به طراحی مدل‌های جایگزین اقتصادی، غالباً درگیر اعمال محدودیت‌ها و صدور مجوزها هستند، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی یکی پس از دیگری از این گود خارج می‌شوند. باید دید آیا در آینده بازیگر جدیدی جرأت احیای مدل «نمایش خانگی رایگان» را خواهد داشت، یا پرونده AVOD در ایران (دست‌کم با داشتن محتوای اختصاصی) برای همیشه بایگانی می‌شود.