از «پاستیلهای بنفش» تا «هری پاتر» و خیزش مانگاها؛ پرفروشهای نشر کودک و نوجوان در گزارش شهرکتاب
«معاونت توسعه کودک و نوجوان شهرکتاب» نخستین گزارش سالانه فروش را بر پایه دادههای ۲۸ شعبه بزرگ خود منتشر کرد.
این گزارش نشان میدهد فهرست پرفروشهای نوجوان با غلبه آثار ترجمه شکل گرفته و عنوانهایی چون «پاستیلهای بنفش»، «دخترکی که ماه را نوشید» و «هری پاتر و سنگ جادو» در صدر توجه مخاطبان ایستادهاند و تنها ۳ درصد پرفروشها به داستانهای ایرانی اختصاص دارند. این گزارش همچنین تاکید دارد بازار کودک همچنان «داستانمحور» است.
شهرکتاب میگوید این گزارش، خلاصه فروش واقعی در شبکهی ۲۸ شعبهی این مجموعه در سال ۱۴۰۲ است؛ یک روایت دادهمحور از سلیقهی خریداران که بهجای اتکا به فهرستهای «پرفروش» رسانهای، از خودِ صندوقها و قفسهها حرف میزند. انتشار این گزارش، نخستین گام برای شفافسازی بازار کودک و نوجوان عنوان شده است.
نوجوان: ترجمه بر تختِ پرفروشها
سهم ترجمه در پرفروشهای نوجوان ۹۷ درصد و سهم تألیف ۳ درصد اعلام شده است. ترکیب عناوین پرفروش، گرایش پررنگ به فانتزی، ماجراجویی، طنز و مانگا را نشان میدهد.
در میان عنوانهای شاخصِ راهیافته به فهرست، میتوان به «پاستیلهای بنفش»، «دخترکی که ماه را نوشید» و «هری پاتر و سنگ جادو» اشاره کرد؛ در کنار آثاری از خانوادهی «خاطرات یک بچه چلمن»، «خانه درختی» و … که نشان میدهد مجموعهخوانی همچنان رفتار غالب نوجوانان است. فهرست ده کتاب پرفروش نوجوان سال ۱۴۰۲ به شرح زیر است:
پاستیلهای بنفش، دختری که ماه را نوشید، هری پاتر و سنگ جادو، مجموعه جودی، شازده کوچولو، خانه درختی، خاطرات یک چلمن، تیمارستان تروک، خوبهای بد، ماتیلدا.
کودک: داستان فرمانده قفسهها
دادههای گزارش نشان میدهد در بخش کودک، داستان با حدود ۴۶ درصد پرتقاضاترین قالب است و شعر و ناداستان بهترتیب حدود ۳۰ و ۲۴ درصد از فروش را به خود اختصاص دادهاند.
این نسبتها برای ناشران و نویسندگان، یک نقشه راه روشن است: سرمایهگذاری روی داستانِ باکیفیتِ سنمحور، همچنان بازده بیشتری دارد؛ هرچند شعر و ناداستان (بهویژه عناوین آموزشی و مهارتهای زندگی) سهمی قابل اتکا در سبد خرید خانوادهها دارند.
همچنین پرفروشهای نشر کودک به این شرح هستند:قصههای من و بابام، شوخیها و نامهربانیها،می می نی، نخ نارمیی،سایر کتابهای می می نی، مامان بیا جیش دارم،قصههای شیرین جهان با شخصیت دختر.
ناشران؛ تمرکز بالا در کودک، رقابت نفسگیر در نوجوان
نمودار سهم ناشران (در بخش کودک) از تمرکز نسبی بازار خبر میدهد؛ چند برند شناختهشده—از جمله ناشرانی مانند افق، پرتقال، شهرقلم، هوپا، قدیانی، امیرکبیر و…—سهمهای بالاتری از قفسهها و خریدها دارند.
سهم ناشران پرفروش در بازار کودک و نوجوان (شهرکتاب – ۱۴۰۲)
- افق – ۳۲٪
- پرتقال – ۲۰٪
- شهرقلم – ۱۴٪
- هوپا – ۱۰٪
- قدیانی – ۷٪
- امیرکبیر – ۷٪
- سایر ناشران – ۱۰٪
یعنی سه ناشر افق، پرتقال و شهرقلم با هم بیش از ۶۶ درصد بازار را در دست دارند و مابقی بین دیگر ناشران تقسیم میشود.
مانگا؛ تازهواردی که به پرفروشها رسید
یکی از پدیدههای تازه در بازار نوجوان ایران، مانگا است؛ ژانری ژاپنی که با موج ترجمههای پیدرپی در سالهای اخیر جای خود را در قفسهها باز کرده و بسیاری از ناشرین بزرگ وارد این عرصه شدند.
گشتوگذار در نمایشگاه کتاب امسال نیز نشان میداد پدیده مانگا در بین ناشرین و مخاطبین رشد بهسزایی داشته و دادههای فروش شهرکتاب نشان میدهد بسیاری از ناشران بزرگ و متوسط به سمت انتشار مجموعههای مانگا رفتهاند و استقبال نوجوانان، این آثار را خیلی زود به فهرست پرفروشها رسانده است.
ترکیب تصویر پرجزئیات، روایت سریالی و قیمت نسبتاً مناسب، مانگا را به یکی از جریانهای جدی بازار نوجوان بدل کرده؛ جریانی که پیشتر تنها در شبکههای آنلاین و نسخههای قاچاق دیده میشد و امروز در قالب رسمی و ترجمهشده جایگاه پیدا کرده است.
شهرکتاب میگوید دامنه فروشگاههای مشارکتکننده از تهران تا ساری، قم، اصفهان و ایلام را دربرمیگیرد؛ بنابراین دادهها فقط «مرکزگرا» نیست و تصویری از سلایق متنوع مناطق ارائه میدهد. این نکته برای ناشرانِ منطقهای و پخشکنندگان مستقل، نشانهای است که میتوانند با سفارشیسازی عرضه، سهم خود را افزایش دهند.