کشف ۱۷ هزار ماینر غیرمجاز در ۵ ماه نخست سال؛ زنگ خطر تازه برای شبکه برق

رشد بی‌سابقه کشف دستگاه‌های استخراج غیرمجاز رمزارز در ایران، نگرانی‌های جدی درباره امنیت و پایداری شبکه برق کشور را تشدید کرده است. بر اساس گزارش‌ها، تنها در پنج‌ ماهه نخست امسال بیش از ۱۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه ماینر غیرقانونی شناسایی و جمع‌آوری شده است.

طبق گزارشی که ایسنا منتشر کرده، استخراج غیرمجاز رمزارز به دلیل مصرف بالای انرژی، تهدیدی مستقیم برای پایداری شبکه برق به شمار می‌رود. محاسبات نشان می‌دهد مصرف برق هر دستگاه ماینر معادل ۱۰ واحد مسکونی است. این موضوع به‌ویژه در ایام اوج بار تابستانی، فشار سنگینی بر شبکه وارد کرده و خطر خاموشی‌های گسترده را افزایش می‌دهد.

اگرچه وزارت نیرو هزینه برق مصرفی این مراکز را بر اساس نرخ‌های به‌روز محاسبه و از متخلفان دریافت می‌کند، اما خسارات ناشی از فعالیت این مزارع تنها به جریمه محدود نمی‌شود.

اختلال در شبکه، افزایش هزینه‌های تولید برق و بروز حوادثی همچون آتش‌سوزی از جمله پیامدهای این فعالیت‌هاست. فقط در هفته گذشته چندین حادثه ناشی از استفاده غیراستاندارد تجهیزات برقی و سرمایشی در این مراکز گزارش شده است.

طبق آمارها، استان‌های هرمزگان، بوشهر و خوزستان بیشترین سهم از فعالیت‌های غیرمجاز را به خود اختصاص داده‌اند. موقعیت جغرافیایی این مناطق، سهولت ورود دستگاه‌های قاچاق و شرایط شبکه برق باعث شده آن‌ها به کانون فعالیت ماینرها تبدیل شوند.

صنعت برق برای شناسایی و مقابله با این مراکز از داده‌های شبکه، گزارش‌های مردمی، همکاری پلیس و نهادهای امنیتی استفاده می‌کند. دستگاه‌های کشف‌شده پس از توقیف به مراجع قضایی تحویل داده می‌شوند و در صورت تکرار تخلف، انشعاب برق متخلفان نیز قطع خواهد شد.

هم‌زمان با رشد چشمگیر این تخلفات، طرحی به مجلس ارائه شده که بر اساس آن، علاوه بر جریمه نقدی، برای برخی متخلفان مجازات حبس و محرومیت از خدمات اجتماعی نیز در نظر گرفته شود. کارشناسان معتقدند تصویب چنین قانونی می‌تواند سطح بازدارندگی را افزایش داده و انگیزه فعالیت‌های غیرمجاز را کاهش دهد.

برای تقویت نظارت اجتماعی، وزارت نیرو پاداش گزارش‌دهی فعالیت‌های غیرمجاز را از ۵۰ میلیون تومان به ۲۰۰ میلیون تومان افزایش داده است.

شهروندان می‌توانند از طریق سامانه پیامکی ۳۰۰۰۵۱۲۱ آدرس مراکز مشکوک را ارسال کنند. همچنین برای معرفی هر دستگاه ماینر، مبلغ یک میلیون تومان به گزارش‌دهنده تعلق می‌گیرد. تاکنون بیش از ۶ میلیارد تومان پاداش به شهروندان پرداخت شده است.

اگرچه استخراج رمزارز در ایران به طور کامل ممنوع نیست، اما فعالیت مزارع مجاز نیز محدودیت‌های شدیدی دارد. طبق دستورالعمل وزارت نیرو، این مراکز تنها در شهرک‌ها و نواحی صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی امکان فعالیت دارند. علاوه بر این، از ۱۵ خرداد تا ۱۵ مهر به دلیل اوج بار شبکه، فعالیت آن‌ها کاملاً متوقف می‌شود.

بر اساس ابلاغیه جدید توانیر، حتی در سایر ایام سال نیز مزارع مجاز تنها در ساعات نیمه‌شب مجاز به استفاده از برق هستند. مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر، با اشاره به دستورالعمل وزیر نیرو تأکید کرده که محدودیت‌های سختگیرانه تا پایان شهریور ۱۴۰۴ ادامه خواهد داشت تا اولویت تأمین برق مشترکان خانگی و صنعتی حفظ شود.

با توجه به رشد فزاینده کشفیات ماینرهای غیرمجاز، ضرورت بازنگری در قوانین بازدارنده بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. افزایش پاداش گزارش مردمی، همکاری نهادهای امنیتی و تدوین سیاست‌های سختگیرانه‌تر می‌تواند نقشی کلیدی در مهار این بحران ایفا کند. از سوی دیگر، ساماندهی فعالیت مزارع مجاز و اصلاحات ساختاری در حوزه اقتصاد برق برای حفظ پایداری شبکه و کاهش هزینه‌ها حیاتی است.

به نظر می‌رسد آینده مدیریت برق کشور در گروی ترکیب نظارت مؤثر، مشارکت شهروندان و اصلاح قوانین خواهد بود؛ مسیری که در صورت تداوم، می‌تواند مانع از تبدیل فعالیت‌های غیرمجاز رمزارز به بحران دائمی برای صنعت انرژی ایران شود.