از عدم توسعه زیرساخت‌ها تا تاثیرات فیلترینگ؛ چرا اینترنت ما بی‌کیفیت است؟

«کیفیت اینترنت ایران در پایین‌ترین رتبه‌های جهانی قرار دارد» این یکی از مهم‌ترین گزاره‌های سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران از کیفیت اینترنت کشور بود. «ایران، قهرمان اینترنت بی‌کیفیت» نیز یکی از عبارت‌هایی بود که این انجمن در دومین گزارش کیفیت اینترنت ایران به کار برده بود.

تجربه کاربران این گزاره‌ها را تایید می‌کند. آن‌ها، به‌ویژه پس از تشدید محدودیت‌های اینترنتی در پاییز ۱۴۰۱، با اینترنتی سر و کار دارند که هم سرعت پایینی دارد و هم اختلال‌های مختلف کیفیت آن را پایین آورده است. با وجود فیلترینگی که فیلترشکن‌ها را دائما فعال نگه می‌دارد، این کیفیت پایین‌تر هم آمده و استفاده از اینترنت را عملا به یک کار سخت و پردردسر تبدیل کرده است.

بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت و معاون وزیر ارتباطات، نیز در گفتگو با زومیت به افت کیفیت شبکه اذعان کرده و فیلترینگ و محدودیت‌هایی که در بیش از دو سال اخیر رخ داده را یکی از مهم‌ترین دلایل این افت می‌داند.

معاون وزیر ارتباطات ابتدا به افت شاخص ترافیک اشاره کرده که در نتیجه اعمال محدودیت‌ها رخ داده است. اکبری می‌گوید: «در شاخص ترافیک، متوسط رشد سالانه ترافیک دیتا در دنیا ۳۰ درصد بوده اما در حدود ۲ سال گذشته به خاطر وجود محدودیت‌ها ما این رشد را نداشته‌ایم. در این مدت ابتدا یک سقوط خیلی سنگین ترافیک داشتیم، بعد با سرعت خیلی کم و شیب ملایم شروع به رشد کردیم.»

این افت ترافیک طبیعتا ضرر قابل توجهی به اپراتورها زده و آن طور که مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت می‌گوید، بر کیفیت سرویس آن‌ها اثر گذاشته است:

تصور کنید نزدیک به ۳ سال رشد را از یک اکوسیستم بگیرید؛ اپراتورهای ارائه‌دهنده اینترنت از یک طرف به خاطر کاهش ترافیک درآمدشان کاهش پیدا کرد و از طرف دیگر، موظف بودند که به مردم سرویس بدهند، در نتیجه هزینه‌هایشان افزایش پیدا کرد. در این شرایط، قدرت این اپراتورها حتی برای حفظ وضعیت موجود شبکه هم کاهش پیدا کرده بود. ضمن این که عدم قطعیت‌های بسیاری هم پیش روی شبکه بوده و اپراتورها نمی‌دانستند در آینده چه چیزی در انتظارشان است؛ بنابراین توان سرمایه‌گذاری برای ارتقای زیرساخت‌ها نداشتند.

- بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت و معاون وزیر ارتباطات

نوید مهری

معاون وزیر ارتباطات: در سه سال اخیر بدهی کلانی برای شرکت ارتباطات زیرساخت ایجاد شده است

مطالعه '2

او در ادامه نیز توضیح می‌دهد که اپراتورها هر روز با تغییر و تحول در تکنولوژی روبه‌رو هستند و در شرایطی که دائما در حال تغییر است حفظ کردن وضعیت موجود هم برای اپراتورها بسیار سخت می‌شود. اکبری از ماهیت ترافیکی که کاربران مصرف می‌کنند مثال زده و می‌گوید:

«مثلا ماهیت ترافیکی که ما امسال داریم مصرف می‌کنیم با ماهیت ترافیک ۴ سال پیش متفاوت است. کیفیت محتوای ویدیویی که تا پیش از این روی اینترنت بود HD بود الان به سمت 4K رفته است. یا مثلا ترافیک‌هایی که ماهیت Real Time دارد مثل Game Streaming افزایش پیدا کرده و علاوه ‌بر این، امروزه حجم سرویس‌های مبتنی بر هوش مصنوعی افزایش پیدا کرده است. بنابراین، متناسب با این تحولات فناوری زیرساخت‌ها هم باید توسعه پیدا کند.»

- بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت و معاون وزیر ارتباطات

همه این‌ها در حالی است که محدودیت‌های اینترنتی و کاهش ترافیک بین‌الملل باعث شده توسعه زیرساخت در کشور حدودا متوقف شود. مدیرعامل شرکت زیرساخت می‌گوید: «در چنین شرایطی طبیعی است که آسیب جدی به کیفیت سرویس وارد شود. این مساله هم نه تقصیر اپراتور است، نه مردم. اما این موضوع باید حل شود چون حل نشدن آن به کل اکوسیستم دیجیتال و کل اقتصاد کشور آسیب جدی خواهد زد.»

شرکت زیرساخت همیشه با پیش‌بینی نیازهای ۴ سال آتی زیرساخت‌هایش را توسعه می‌دهد. در ۳ سال اخیر شرکت زیرساخت شبکه انتقال را ایجاد کرده و توسعه خوبی را به وجود آورده است. در مورد ارتباطات بین‌الملل هم همیشه این آمادگی را داریم که متناسب با رشد ترافیک، ظرفیت‌مان را افزایش بدهیم. بنابراین، برای بهتر شدن کیفیت سرویس و توسعه بخش به هیچ وجه مشکلی نداریم.

- بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت و معاون وزیر ارتباطات

اکبری هم‌چنین توضیح می‌دهد که وزارت ارتباطات برای توسعه در لایه‌های پایین‌تر نیز برنامه‌هایی دارد. توسعه ارتباطات ثابت، گسترش شبکه فیبر خانگی، رفتن به سمت شبکه 5G، واگذاری فرکانس 5G ازجمله برنامه‌هایی است که در دستور کار قرار گرفته تا در لایه دسترسی هم تحول ایجاد شود اما معاون وزیر ارتباطات تاکید می‌کند که تحقق این موارد زمان‌بر خواهد بود.

با توجه به این که در روز برداشته شدن فیلترینگ واتس‌اپ و گوگل‌پلی اختلالاتی در اتصال به واتس‌اپ مشاهده شده بود، بعضی کارشناسان اعتقاد داشتند با رفع محدودیت تامین ترافیک بین‌الملل باعث بروز اختلال شده است اما مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت می‌گوید بروز آن اختلال دلیل دیگری داشته است:

شبی که واتس‌اپ رفع فیلتر شد مشکلاتی در خود شبکه متا وجود داشت که باعث اختلال شد. روزهای قبل از رفع فیلتر که ما تست‌هایی را انجام داده بودیم هم این مشکلات را شاهد بودیم. در واقع، متا یک ارتقا در شبکه خود در اروپا انجام داده بود که در یکی از nodeها مشکلی وجود داشت. درخواست‌هایی که از سمت ایران می‌رفت به همین nodeها می‌رفت و با مشکل مواجه می‌شد. این موضوع را از طریق کانال‌های موجود پیگیری کردیم و در کمتر از ۴۸ ساعت مشکل برطرف شد.

- بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت و معاون وزیر ارتباطات

استفاده از فیلترشکن‌ها که حالا در جدیدترین برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس میزان آن ۸۰ درصد اعلام شده، یکی دیگر از دلایلی است که کارشناسان در توضیح علت کاهش کیفیت شبکه اینترنت کشور اعلام می‌کنند.

بهزاد اکبری در پاسخ به این سوال که شرکت زیرساخت برای این که محدودیت‌هایی را در دسترسی به فیلترشکن‌ها اعمال کرده ابتدا تاکید می‌کند که: «فیلترینگ یا اعمال محدودیت‌های اینترنتی در حیطه اختیارات شرکت ارتباطات زیرساخت نیست. تجهیزات اجرای فیلترینگ بیشتر در شبکه خود اپراتورهاست» و بعد توضیح می‌دهد که در آن مقطع که محدودیت‌ها اعمال شد و VPNها هم محدود شدند بروز اختلال در کیفیت اینترنت طبیعی بوده است. اکبری در توضیح علت آن می‌گوید:

در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد ترافیک مصرفی کشور ترافیک بین‌الملل است. این ترافیک در بستر پروتکل‌های SSL و TLS است. وقتی محدودیت‌هایی برای مسدود کردن VPNها ایجاد شود این‌ها «مثبت کاذب» (False Positive) دارد یعنی می‌خواهد یک ترافیک غیرقانونی را مسدود کند اما به اشتباه یک ترافیک قانونی را هم مسدود می‌کند. در آن مقطع هم این مشکل وجود داشت و روی شبکه هم تاثیرگذار بود.

- بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت و معاون وزیر ارتباطات

با همین اعتقاد است که معاون وزیر ارتباطات می‌گوید وزارتخانه پیگیری‌هایی انجام داده که هم باعث بهبود کیفیت سرویس شده و هم ترافیک بین‌الملل کشور در این ۶ ماه حدود ۱۰، ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده و دسترسی راحت‌تر شده است.» اکبری در پایان تاکید می‌کند که مجموعه وزارت ارتباطات حفظ کیفیت سرویس‌های مورد استفاده مردم را جزو وظایف خود دانسته و آن را دنبال می‌کند.