ابر آروان و قطعی اینترنت، متهم یا قربانی؟

در حالی که مدیران شرکت ابرآروان بارها گفته‌اند که تنها یک ارائه‌دهنده خدمات فناوری ابری (کلاد) و خود نیز یک مصرف کننده اینترنت هستند. با این حال این اتهامات باعث شده تا ابر آروان متهم به قطع اینترنت و از عوامل فیلترینگ و اختلال در اینترنت شناخته شود. در ادامه به بررسی و مرور روایات، حقیقت‌ها و اظهارنظرهای ابرآروان در این مورد و واقعیت‌های ساختار اینترنت ایران خواهیم پرداخت.

به زبان ساده، اعمال فیلترینگ توسط تجهیزاتی که در درگاه‌های ورودی اینترنت قرار دارند و همچنین به وسیله شرکت‌های توزیع‌کننده اینترنت انجام می‌شود. کنترل کننده‌های این تجهیزات هستند که تصمیم می‌گیرند چه ترافیکی ارسال شود و کدام سایت‌ها در دسترس باشند یا نباشند.

ابر آروان به عنوان یک شرکت خدمات ابری در ساختار اینترنت ایران در لایه‌ای قرار دارد که نمی‌تواند نقشی در اعمال فیلترینگ یا قطع اینترنت داشته باشد. به عبارت دیگر، مدیریت این تجهیزات با ابر آروان نبوده و نیست. این شرکت، اینترنت را از تامین‌کنندگان و اپراتورهای اینترنت مانند سایر کسب‌وکارها تنها به عنوان یک سرویس‌گیرنده دریافت می‌کند.

برخی از افراد و رسانه‌ها مدعی شده‌اند که شرکت ابرآروان در قطع اینترنت ایران نقش داشته است. این ادعاها مبتنی بر این فرض نادرست است که یک شرکت خدمات ابری (مانند ابر آروان) تجهیزات فیلترینگ اینترنت را در اختیار دارد و می‌تواند از طریق این تجهیزات اینترنت را در ایران قطع کند یا تسهیل کننده فیلترینگ اینترنت باشد. این ادعاها از نظر فنی نادرست است و شرکت‌های ابری هیچ دسترسی‌ای به این تجهیزات ندارند.

ابر ایران قراردادی میان سازمان فناوری اطلاعات ایران و تعدادی شرکت در حوزه فناوری اطلاعات از جمله ابرآروان است که پس از طی مراحل مزایده و ارزیابی، از میان ۲۰ شرکت متقاضی انتخاب شدند تا ۱۰ دیتاسنتر موجود در کشور را ابری‌سازی و Overhaul کنند. البته ابر آروان پیش از بهره‌برداری از این پروژه خارج شد؛ اما درباره‌ی همین قرارداد، مجموع دیتاسنترهای موجود در این طرح، کم‌تر از ۳درصد از ظرفیت کل دیتاسنترهای عمومی ایران است که برای ارائه خدمات ابری به سازمان‌های دولتی، خدمات دولت الکترونیک و کسب و کارهای محلی استفاده خواهد شد.

طبق این قرارداد، دولت در این پروژه هیچ سرمایه‌گذاری نقدی‌ای نخواهد کرد و تنها زیرساخت‌های مراکز داده خود را برای گسترش زیرساخت ابری در نقاط مختلف کشور در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهد.

یکی از مهم‌ترین اتهاماتی که در سال‌های اخیر علیه شرکت ابر آروان مطرح شد، نقش داشتن در قطعی اینترنت ایران و یا تسهیل کننده فرآیند فیلترینگ است. قطعی اینترنت پدیده‌ای است که معمولا برای مدتی، از چند ساعت تا چند روز، ادامه دارند و دلایل متفاوتی نیز دارند.

برخی از این قطعی‌ها به دلیل مشکلات فنی در زیرساخت‌های ارتباطی رخ می‌دهد. در سال‌های اخیر برخی از افراد و رسانه‌ها مدعی شده‌اند که شرکت ابر آروان در قطعی اینترنت ایران نقش داشته است. این ادعاها مبتنی بر یک فرض نادرستِ عاملیت آروان در فیلترینگ اینترنت است، این درحالی است که ابر آروان که خود یک شرکت استفاده‌کننده‌ی خدمات اینترنت است، نمی‌تواند در مسیر فیلترینگ نقشی داشته باشد. حال تصمیم داریم تا در ادامه به معرفی این تجهیزات بپردازیم.

تجهیزات فیلترینگ، دستگاه‌هایی هستند که برای مسدود کردن دسترسی به محتوای خاص در اینترنت استفاده می‌شوند. این تجهیزات توسط نهادهای دولتی کنترل می‌شوند.

ابر آروان یک شرکت خصوصی است و هیچ دسترسی‌ای به تجهیزات فیلترینگ ندارد و اساسا یک شرکت در حوزه‌ی خدمات ابری، خود مصرف‌کننده‌ی اینترنت است و نمی‌تواند در ساختار فیلترینگ اینترنت، نقش‌آفرین باشد. بنابراین ادعای اینکه ابر آروان می‌تواند از طریق تجهیزات فیلترینگ، اینترنت را قطع کند، از نظر فنی و قانونی نادرست است.

علاوه بر این، برخی از افراد و رسانه‌ها مدعی شده‌اند که شرکت ابر آروان در فیلترینگ اینترنت و محتوا در ایران همکاری می‌کند. این ادعاها نیز از نظر فنی و قانونی نادرست است. همان‌طور که گفته شد، تجهیزات فیلترینگ توسط نهادهای دولتی کنترل می‌شوند. این تجهیزات به صورت خودکار محتوای غیرمجاز را شناسایی و مسدود می‌کنند و شرکت ابرآروان در این فرآیند هیچ نقشی ندارد. ابرآروان فقط یک ارائه‌دهنده خدمات ابری است.

شرکت ابر آروان با سهمی زیر ۴ درصد، از تاریخ ۲۰ مهر ۱۴۰۱ و پیش از بهره‌برداری‌اش از پروژه‌ ابر ایران خارج شده و مشخص شد که هیچ‌گونه همکاری مستقیم یا غیرمستقیمی با این پروژه ندارد، در اصل ابر آروان پیش از بهره‌بردای از این طرح و پیش از تحریم اتحادیه اروپا از این پروژه خارج شده، اما هجمه‌ها علیه این شرکت همچنان و پس از خروج این شرکت از پروژه ادامه داشته است.

ابر آروان، در پاسخ به این اتهامات، بیانیه‌ای صادر کرده و این اتهامات را رد کرده است. در این بیانیه آمده است:

«آروان‌کلاد به عنوان یک سرویس دهنده‌ی ابری بین‌المللی… مانند سایر ارایه‌دهندگان خدمات ابری همچون هتزنر، کلادفلر، آمازون و دیجیتال اوشن، در لایه‌ا‌ی از ساختار خدمات زیرساختی قرار دارند که آن‌ها را در رده مشتریان و مصرف‌کنندگان اینترنت قرار می‌دهد. در نتیجه سرویس‌دهنده‌های ابری نه‌تنها در ایران بلکه در تمام جهان نمی‌توانند تاثیری در کیفیت، اختلال و قطع اینترنت داشته باشند. در واقع خدمات ابری یکی از اجزای تشکیل‌دهنده‌ی دنیای دیجیتال است و اختلال اینترنت نقشی مخرب در فعالیت شرکت‌های ابری از جمله آروان‌کلاد دارد.»

به نظر می‌رسد که یکی از دلایل اصلی اتهامات علیه ابر آروان، نبود شفافیت کافی در مورد پروژه ابر ایران است. در صورتی که اطلاعات کافی در مورد اهداف و جزئیات این پروژه در اختیار عموم قرار گیرد می تواند زمینه‌های سوءظن و شایعه پراکنی را برطرف کند.

اتهامات علیه ابر آروان، نیاز به تحقیق و تفحص بیشتر و مرور قرارداد و کسب اطلاعات بیشتر از ساختار اینترنت ایران دارد. ابرآروان می‌گوید: «همواره در تلاش بوده است که حقیقت را به مردم بگوید و به‌ نظر می‌رسد برخی هجمه‌هایی که هنوز نسبت به ابر آروان در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، دلایل دیگری داشته باشد. داده‌ها نشان می‌دهد که فقط ۲۶۱ کاربر، حداقل بیش از ۱۰۰ توئیت، از میان ۱۷۰۰ توئیت مورد بررسی راجع به شرکت ابرآروان را لایک کرده‌اند و به‌تنهایی، در مجموع بیش از ۳۱ هزار توییت را لایک زده‌اند. اینکه این تعداد کاربر بیش از ۱۰۰ توئیت راجع به یک موضوع خاص را لایک کرده باشند، امری طبیعی در فضای توئیتر نیست و بیانگر سطحی از سازمان‌دهی در این محیط است».