صدای خاموش روستاها؛ محرومیت از کتابخانه و سرانه مطالعه در ایران

طبق آمارهای نهاد کتابخانه‌‎های عمومی کشور در سال ۱۴۰۰، تنها ۳۰ درصد از روستاهای ایران دسترسی به کتابخانه عمومی داشته‌اند. این یعنی در حالی که فناوری به سرعت پیشرفت می‌کند و امکان دسترسی به دنیای دیگری فراهم است، ۷۰ درصد از جمعیت روستاهای ایران از مطالعه رایگان کتاب محروم هستند. این چالش‌ها در ارتباط مستقیم با سطح سرانه مطالعه در این مناطق قرار دارد و تاثیرات جدی بر روی توسعه فردی و اجتماعی افراد می‌گذارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان بیشترین تعداد کتابخانه‌های عمومی را در ایران دارند. اما با این حال، به‌طور میانگین برای هر ۱۰۰ هزار نفر در ایران تنها ۱.۲ کتابخانه عمومی وجود دارد، در حالی که استاندارد جهانی برای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۳ کتابخانه است. بسیاری از کتابخانه‌های موجود در ایران به‌دلیل کمبود منابع مالی، نمی‌توانند کتاب‌های جدید و متنوعی تهیه کنند.

محدودیت‌هایی چون فاصله جغرافیایی از شهرها، کمبود منابع مالی و فنی، و نبود زیرساخت‌های مناسب، از جمله دسترسی به کتابخانه، برای ساکنان روستاها به چالش تبدیل می‌شود. در این شرایط، مردم روستاها با مشکلاتی مواجه می‌شوند که تاثیر عمیقی بر سرانه مطالعه آنها دارد. احتمالاً آمارهایی در مورد سرانۀ مطالعۀ جهان و ایران شنیده باشید. مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۹، سرانۀ مطالعه را ۱۵ دقیقه گزارش کرده است. با این حال، بسترهای دیجیتال کمک کرده‌اند سرانۀ مطالعه بیشتر شود؛ به عنوان مثال، طبق گزارش سالانۀ طاقچه که یکی از پلتفرم‌های کتاب‌فروشی دیجیتال و کتابخانه آنلاین است، این پلتفرم تا پایان سال ۱۴۰۱، بیش از ۱۱۰ هزار کتاب را در اختیار کاربران قرار داده است.

در این میان، اپلیکیشن طاقچه با هدف ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی، پویشی با عنوان «هم‌خوان» را آغاز کرده است. این پویش همراه با گروه‌های فعال اجتماعی و فرهنگی کشور، به مردم ایران زمین پیشنهاد می‌دهد که با مطالعه کتاب‌های مورد علاقه‌شان، در تجهیز کتابخانه‌های روستایی کم‌برخوردار کمک کنند. نکتۀ شایان توجه این است که سهم کاربران از این تجهیز، مطالعه کتاب است، نه خرید کتاب. یعنی کاربران بدون آنکه مبلغی بپردازند، سهم خود را ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، طاقچه و باشگاه کتاب‌خوانی ازتا مسئولیت تجهیز یک کتابخانه را در روستای گمبوعه بزرگ در استان خوزستان بر عهده گرفته‌اند. این پویش با توسعه زیرساخت‌های فرهنگی در یکی از روستاهای محروم ایران، نشان می‌دهد که با توجه به تلاش مشترک، رویای کتابخوانی بدون مرز در ایران می‌تواند به واقعیت تبدیل شود و محدودیت‌ها را کاهش دهد.

این پویش در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۴۰۲ آغاز شده است و به مدت ۳۰ روز ادامه خواهد داشت. هدف این پویش، ترویج فرهنگ مطالعه در ایران است. طاقچه و ازتا با همکاری کاربران، میلیون‌ها ساعت مطالعه را جمع‌آوری کرده و سپس به روستای گمبوعۀ بزرگ در استان خوزستان می‌روند تا یک کتابخانه را در آنجا تجهیز کنند. مخاطب این تجهیز، حدود هزار دانش‌آموز دختر و پسر هستند که تا امروز از داشتن کتابخانه عمومی محروم بوده‌اند.