برگزاری انتخابات الکترونیکی؛ آزمون جدی وزارت کشور

قرار است دوازدهمین دوره انتخابات مجلس، دست‌کم در یک‌هشتم حوزه‌ها «کاملاً الکترونیکی» برگزار شود. موضوع عبور از انتخابات سنتی از دهه ۹۰ مطرح بود اما هربار طرح تردیدهایی درباره امنیت این شیوه، کار را عقب می‌انداخت.

امسال با تصویب نمایندگان، امکان برگزاری الکترونیکی انتخابات مجلس فراهم شده و قرار است اسفند پیش‌رو آزمون وزارت کشور در این فرایند باشد.

اردیبهشت‌ امسال، با رأی نمایندگان مجلس، امکان نظارت الکترونیک شورای نگهبان از جمله ثبت شکایات و اعتراضات و اعلام تخلفات انتخاباتی فراهم شد. اکنون وزارت کشور موظف است با در نظر گرفتن «سهولت رأی دادن، تسریع در شمارش آرا و حضور و مشارکت رأی‌دهندگان» فرایند رأی دادن و شمارش آرا را در حداقل یک‌هشتم حوزه‌های دارای تعدد کرسی مجلس، به‌صورت کاملاً الکترونیکی برگزار کند. این بار شورای نگهبان مصوبه مجلس درباره اصلاح قانون انتخابات مجلس را تأیید کرده و ثبت‌نام نهایی از داوطلبان انتخابات به‌صورت غیرحضوری انجام شده است.

به‌تازگی عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته که ۲۰ درصد انتخابات به‌شکل الکترونیکی برگزار می‌شود اما این‌طور که پایگاه اطلاع‌رسانی دولت از سیدمحمدتقی شاهچراغی، رئیس ستاد انتخابات کشور نقل کرده است، در حالی که هنوز زیرساخت‌ها و نیازمندی‌ها برای الکترونیکی شدن انتخابات فراهم نشده، انتخابات فقط در پنج حوزه انتخابیه باید الکترونیکی باشد و البته انجام قطعی این کار هم هنوز معلوم نیست.

سال ۹۴ بنا بود انتخابات دهمین دوره مجلس و پنجمین دوره انتخابات خبرگان در ۹ کلان‌شهر به‌‌صورت الکترونیک برگزار شود اما شورای نگهبان به‌دلیل تأیید نشدن امنیت سیستم اخذ رأی و ابهامات قانونی با آن مخالفت کرد و نمایندگان مجلس با حذف مواد مربوط به برگزاری الکترونیکی انتخابات، ماجرا را منتفی کردند. یک سال بعد از این تاریخ، برگزاری انتخابات به این شیوه به‌طور رسمی در اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی و سیاست‌های کلی انتخابات وارد قوانین انتخاباتی ایران شد و دست آخر، در سال ۹۶، رأی‌گيری پنجمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا به‌صورت محدود به‌جای تعرفه کاغذی، با کارت الکترونیکی انجام شد. در سال ۹۸ هم انتخابات شورایاری‌ها در تهران به همین شیوه بود.

با اینکه طبق اصلاحیه قانون انتخابات مجلس، انتخابات یازدهم مجلس هم باید به‌صورت الکترونیکی برگزار می‌شد اما با مخالفت دوباره شورای نگهبان، فقط احراز هویت رأی‌دهندگان الکترونیکی بود، نه تمام فرایند انتخابات. در آن زمان جلال رشیدی کوچی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس گفته بود: «زیرساخت‌های الکترونیکی شدن انتخابات فراهم شده، اما در برخی از نقاط به‌دلیل ضعف در سرعت اینترنت نمی‌توان انتخابات الکترونیکی برگزار کرد.»

برگزاری انتخابات االکترونیک در حالی در ایران به تأخیر افتاد که این روش سال‌ها است در کشورهای بسیاری تجربه و پذیرفته شده است. مرکز پژوهش‌های مجلس درگزارشی در این مورد نوشته: «استفاده از سیستم رأی‌گیری الکترونیکی دستاوردهای بسیاری از جمله «کاهش قابل توجه زمان رأی‌دهی و شمارش آرا»، «قابلیت دسترسی گسترده»، «امکان رأی‌‌دهی افراد دارای معلولیت‌های خاص»، «قابلیت ممیزی و نظارت در تمام مراحل» و نیز «شفافیت گسترده در فرایند انتخابات» را به همراه داشته‌ است. لذا استفاده از تجارب کشورهای مختلف در این زمینه می‌تواند برای حرکت به سمت رأی‌گیری الکترونیکی و شناسایی الزامات پیاده ‌سازی آن در ایران مفید باشد.»