یک تصمیم جنجالی؛ رصتا جدول پخش VODها را تنظیم می‌کند

مداخله‌های ساترا در شبکه نمایش خانگی که در ماه‌های گذشته به شکل‌های مختلفی ایجاد شده و از تعلیق و فیلتر تا لغو اینماد و مداخله در امور صنفی VODها را موجب شده بود، حالا آن طور که از صحبت‌های رییس شورای راهبری مجمع رسانه‌های صوت‌ و تصویر فراگیر ایران (رصتا) برمی‌آید به دخالت و تعیین تکلیف برای کنداکتور برنامه‌های شبکه‌ نمایش خانگی از طریق این مجمع رسیده است.

روابط عمومی سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت‌و‌تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) در گزارشی که از سیزدهمین جلسه این مجمع منتشر کرده به نقل از مهدی شاملو، رئیس شورای راهبری مجمع رسانه‌های صوت‌وتصویر فراگیر ایران (رصتا) نوشته است:

رویکرد مجمع رصتا در نظر گرفتن توأمان منافع ذی‌نفعان و کاربران و همچنین پیگیری سیاست‌ها و اهداف نهاد تنظیم‌گر فضای مجازی است.

- مهدی شاملو، رئیس شورای راهبری مجمع رسانه‌های صوت‌و تصویر فراگیر ایران (رصتا)

ایسنا در نقل این خبر به این موضوع اشاره کرده است که ظاهراً تصمیم رصتا برای تعیین و تنظیم جدول پخش برنامه‌های شبکه نمایش خانگی به طور خاص در مورد تولید و پخش برنامه‌های «مافیا» یا برنامه‌هایی با محتوای بازی‌های استراتژیک به سبک بازی مافیا، مانند برنامه‌های «ارتش سری»، «ناتو» و «ضد» است که در پلتفرم‌های مختلف نمایش خانگی تولید و منتشر می‌شوند.

رئیس مجمع رصتا با بیان این که هدف «تأمین منافع ذی‌نفعان و کاربران» است از مأموریت رصتا در راستای طراحی یک چارچوب مشخص برای تعیین جدول پخش پلتفرم‌های نمایش خانگی خبر داده است. بر اساس آن‌چه ایسنا نوشته است هدف از طراحی این چهارچوب و ورود رصتا به موضوع تعیین جدول پخش برای VODها این است که «از این پس شاهد پخش هم‌زمان برنامه‌های مشابه در شبکه نمایش خانگی نباشیم.»

به این ترتیب به نظر می‌رسد مجمع رصتا که البته از تأسیس و تشکیل آن در اردیبهشت ماه امسال انتقادات فراوانی شده بود حالا همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد قصد دارد به‌عنوان یکی از بازوهای ساترا نظارت بر شبکه نمایش خانگی را تا جایی افزایش دهد که حتی کنداکتور این پلتفرم‌ها را هم بچیند.

این فعالان در بیانیه‌ای به تشکیل رصتا، به‌عنوان یک مجموعه در امور صنفی شبکه نمایش خانگی، اعتراض کرده و درباره این اقدام ساترا نوشته بودند: «صرف نظر از اینکه آیا ساترا اجازه تشکیل چنین کمیسیونی را دارد یا نه، آن مجموعه به جای ورود به مسائل صنفی و ایجاد تشکیلات موسوم به رصتا باید در موارد مورد نیاز از این انجمن جهت انجام امور مربوط به نمایندگی بخش خصوصی دعوت به عمل می‌آورد که اکنون نه تنها چنین اتفاقی رخ نداده بلکه مجموعه‌ای که خود اولاً با امکانات گسترده، رقیب بخش خصوصی است و ثانیاً جزو ارگان‌های حاکمیتی با بودجه عمومی کشور محسوب می‌شود قصد تشکیل یک صنف برای بخش خصوصی را دارد.»

در بخش پایانی بیانیه مذکور اعضای صنف پلتفرم‌های نمایش خانگی رصتا را «مولود غیر قانونی و ضد صنفی» خوانده بودند و از تصمیم ساترا برای تشکیل آن ابزار نگرانی کرده بودند.

حالا با اولین تصمیم جنجالی رصتا که رئیس شورای راهبردی این مجمع اعلام کرده و تنظیم جدول پخش برای VODها را در دستور کار قرار داده است، به نظر می‌رسد نگرانی فعالان حوزه نمایش خانگی از تشکیل این مجمع در راستای اهداف نظارتی که ساترا در سر دارد، بی‌دلیل نبوده است.

هرچند «تأمین منافع ذی‌نفعان و کاربران» هدف این اقدام اعلام شده تا به این ترتیب از تهیه و پخش برنامه‌های مشابه جلوگیری شود اما این پرسش مطرح می‌شود که اساساً تولید و پخش چند برنامه سرگرم‌کننده در قالب بازی با محتوایی که تفاوت‌هایی در سناریو و شکل اجرای آن‌ها وجود دارد چه نفعی را به خطر می‌اندازد یا چه حقی را ضایع می‌کند؟

بسیاری از برنامه‌ها در رسانه‌های مختلف اعم از برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در سازمان صدا و سیما تولید و پخش می‌شوند که در فرم و محتوا مشابهت‌هایی دارند اما ایرادی به آن‌ها گرفته نمی‌شود؛ این در حالی است که تمام این برنامه‌ها در یک سازمان، یعنی سازمان صدا و سیما، ساخته می‌شوند و هزینه تولیدشان از یک بودجه واحد تأمین می‌شود.

در مقابل، پلتفرم‌های مختلف شبکه نمایش خانگی که عمدتاً تحت مالکیت بخش خصوصی هستند چرا نباید اجازه داشته باشند که قالب یا محتوای مشابه یکدیگر تولید کنند؟ اگر مسئله‌ی رصتا پخش هم‌زمان این برنامه‌هایی است که قالب یا محتوای شبیه به هم دارند، لازم است به این نکته هم توجه شود که این مسئله لزوما حق و حقوق ذی‌نفعان و کاربران را تضییع نمی‌کند، چراکه با توجه به مختصات و ویژگی‌های پلتفرم‌های نمایش خانگی، هم‌زمانی پخش دو برنامه لزوماً به این معنا نیست که مخاطب باید یکی از آن‌ها را برای تماشا کردن انتخاب کند، بلکه این اختیار را دارد که هر زمان مایل بود به این برنامه‌ها دسترسی داشته و آن‌ها را ببیند.

یکی از مزایای وجود پلتفرم‌های مختلف نمایش خانگی ایجاد فضایی است که از یک سو، انتخاب‌های متعددی پیش روی مخاطبان و کاربران می‌گذراند و از سوی دیگر، با به‌وجود آوردن یک عرصه رقابتی به افزایش کیفیت ساخته‌ها و محصولات پلتفرم‌های مختلف کمک می‌کند. در چنین فضایی تنظیم جدول پخش با این هدف که برنامه‌ها تکراری و مشابه نباشند این نگرانی را ایجاد می‌کند که این فضای رقابتی از بین برود. آیا «تأمین منافع ذی‌نفعان و کاربران» در برابر چنین تهدیدی ضروری‌تر نیست؟

پیش از این، جدال بین ساترا (به‌عنوان سازمان زیرمجموعه صدا و سیما) و شبکه نمایش خانگی بر سر سریال‌ها بود. تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد سریال‌های نمایش خانگی نزد مخاطبان محبوب‌تر هستند و موفقیت بیشتری در جلب نظر سریال‌بین‌ها داشته‌اند.

مدت‌هاست که سریالی از صدا و سیما بین مخاطبان سر و صدا نکرده و اصطلاحاً نقل محافل نشده اما نمونه‌هایی از سریال‌های شبکه نمایش خانگی بوده‌اند که علاوه بر جلب نظر مخاطبان، به گواه مصرف ترافیک پلتفرم‌ها توانسته‌اند بازدید قابل توجهی داشته باشند.

با توجه به این که برنامه‌هایی با فرم و محتوای بازی مافیا در VODها پس از تولید مسابقه «شهروند و مافیا» در صدا و سیما (در سال ۱۳۹۸ که هنوز هم تولید و پخش می‌شود) ساخته و منتشر شده‌اند و برخی رسانه‌ها آمارهایی از محبوبیت بیشتر مافیای شبکه نمایش خانگی نسبت به مافیای صدا و سیما منتشر کرده‌اند، بعید نیست رصتا به‌عنوان بازوی ساترا و زیرمجموعه صدا و سیما قصد اقدامی علیه برنامه محبوب رسانه‌های رقیب انجام دهد.

صدا و سیما از همان زمان که اقدام به تشکیل شورایی زیر نظر خودش برای نظارت بر رقیبِ بخش خصوصی‌اش کرد نشان داد که به‌خاطر نگرانی از به خطر افتادن انحصار چندین و چند ساله‌اش قصد ایجاد محدودیت برای شبکه نمایش خانگی را دارد.