اوایل شیوع ویروس کرونا، جمعی از دانش‌آموختگان دانشگاه صنعتی شریف اپلیکیشن ماسک را به‌صورت داوطلبانه راه‌اندازی کردند. این اپلیکیشن قصد داشت با مشخص‌کردن موقعیت جغرافیایی مبتلایان به کرونا، از گسترش بیشتر بیماری در جامعه جلوگیری کند. بااین‌حال با شکست چنین ایده‌ای در سطح جهانی، توسعه‌دهندگان اپلیکیشن ایرانی ماسک هم به فکر افتادند که به‌جای استفاده از قابلیتی غیراثربخش، قابلیت‌های دیگری را به‌منظور کنترل بهتر همه‌گیری کرونا در کشورمان ارائه کنند.
این در حالی است که مسئولان دولتی همچنان و حتی در زمان اعلام تعطیلی‌های گسترده‌ی دوهفته‌ای در سطح کشور، تأکید می‌کنند بیمارانی که آزمایش کرونای آن‌ها مثبت شده است، با اپلیکیشن ماسک ردیابی می‌شوند. همین موضوع باعث شد در زومیت ماجرا را از مدیرپروژه‌ی اپلیکیشن ماسک پیگیری کنیم.
افراد در اپلیکیشن ماسک ردیابی می‌شوند؟
علی شریفی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شریف و مجری طرح سامانه‌ی ماسک، در توضیح دو موضوع متفاوت «ثبت ملاقات‌های میان مردم (Contact Tracing)» و «ردیابی بیماران در قرنطینه» به خبرنگار زومیت اعلام کرد سخنان وزیر کشور به ردیابی بیماران کرونایی مربوط است که قرنطینه را نقض می‌کنند و به شناسایی محلات پرخطر ازنظر شیوع کرونا ارتباطی ندارد.
به‌گفته‌ی شریفی، متأسفانه ثابت شده اکثر افرادی که پاسخ آزمایش کرونای آن‌ها در مراکز درمانی مثبت می‌شود و تعهد خودقرنطینگی می‌دهند، قرنطینه را نقض می‌کنند و از خانه خارج می‌شوند و دیگران را در خطر ابتلا قرار می‌دهند. افزون‌براین، ضمانتی وجود ندارد که حتی درصورت اجبار دولت برای استفاده از اپلیکیشن ماسک، بیماران قرنطینه را نقض نکنند. شریفی در همین زمینه به خبرنگار زومیت گفت:
از دو هفته پیش، اپلیکشن ماسک قابلیت دسترسی به موقعیت جغرافیایی کاربر را به‌دلیل نگرانی‌های ناشی از نقض حریم خصوصی حذف کرد. شریفی دراین‌باره گفت:
به‌گفته‌ی مجری پروژه‌ی ماسک، تمرکز اولیه‌ی برنامه روی Contact Tracing براساس بلوتوث بود. شریفی دراین‌باره توضیح داد:
شریفی درادامه می‌گوید این روش در تئوری بسیار جذاب به‌نظر می‌رسد و در سطح دنیا هم محبوب است. وی افزود:
به‌گفته‌ی مجری پروژه‌ی ماسک، اگر فرض کنیم ۱۰ نفر از مردم از چنین برنامه‌ای استفاده کنند، می‌توان گفت دو نفر در تماس مستقیم باهم قرار می‌گیرند؛ بنابراین، نفر اول به احتمال یک‌دهم و نفر دوم هم به احتمال یک‌دهم از اپ استفاده می‌کنند. شریفی می‌گوید با فرض درنظرگرفتن چنین احتمالات مستقلی، احتمال استفاده‌ی هم‌زمان از اپ به ۱ درصد می‌رسد و ثبت تنها ۱ درصد از ملاقات‌های بین افراد برای جلوگیری از شیوع کرونا کافی نیست. شریفی بیان کرد:
علی شریفی به زومیت گفت ایران چهار ماه زودتر از گوگل و اپل برای فعال‌کردن امکان Contact Tracing با بلوتوث اقدام کرده است. او افزود:
شریفی اذعان کرد بسیاری از برنامه‌هایی که در این حوزه راه‌اندازی شده بودند، تنها یک کاربرد داشتند و با استقبال‌نکردن گسترده‌ی مردم، فعالیت‌شان متوقف شد؛ اما «ماسک» به‌دلیل مسئولیتی که درقبال مردم احساس می‌کرد، سعی کرد راهبردهای دیگری را مدنظر قرار دهد و در کاهش شیوع کرونا یاری‌رسان باشد.
تغییر تمرکز اپلیکیشن ماسک
رویکرد ابتدایی ماسک ارائه‌ی نقشه‌های مختلف به مردم بود. علی شریفی دراین‌باره بیان کرد:
در برنامه‌ی ماسک امکان خوداظهاری یا ثبت علائم مشکوک نیز ایجاد شده بود تا افراد بتوانند با بررسی مداوم آن‌ها، سریع‌تر به وضعیت سلامتی خود پی ببرند. شریفی می‌گوید:
به‌گفته‌ی شریفی پس از اعلام علائم در ماسک، باتوجه‌به جدیت آن‌ها توصیه یا پاسخی برای پیگیری بیماری به مردم داده می‌شد؛ اما در مواردی مشاهده کردیم وقتی پاسخ‌های جدی به افراد داده شد، آن‌ها سریع‌تر در بیمارستان‌ها بستری شدند. به‌همین‌دلیل، می‌توان گفت ماسک در اطلاع‌رسانی هدفمند افراد مؤثر واقع شد.
شریفی در پاسخ به این پرسش که «آن‌ها چگونه متوجه بستری‌شدن افراد در بیمارستان پس از استفاده از اپلیکیشن ماسک می‌شدند؟» به خبرنگار زومیت گفت:
راه‌حل اپلیکیشن ماسک برای شناسایی بیماران در سطح جامعه
حال که قابلیت Contact Tracing عملا بی‌فایده است، ماسک راه‌حل دیگری ارائه داده تا ضمن حفظ حریم خصوصی افراد، از ابتلای مردم به کرونا ازطریق تماس با بیمارانیجلوگیری کند که قرنطینه را رعایت نمی‌کنند. علی شریفی می‌گوید هفته‌ی گذشته در اپ ماسک، امکان اسکن کارت ملی افراد به‌وسیله‌ی مراکز دولتی فراهم شده است. او در توضیح این قابلیت به زومیت اعلام کرد:
این موضوع هنوز مشخص نیست که امکان جدید ماسک به‌جای ردیابی بیماران در قرنطینه به‌وسیله‌ی دولت استفاده شود؛ اما قابلیت جدید اپلیکیشن به وزارت بهداشت و ستاد مقابله با کرونا اعلام شده است. شریفی در پاسخ به این پرسش که «آیا چنین امکانی برای مراکز و جاهای غیردولتی هم فعال می‌شود یا خیر؟» به وجود دغدغه‌ی حریم خصوصی اشاره کرد و گفت:
مجری پروژه‌ی ماسک به خبرنگار زومیت اعلام کرد در همین زمینه از ماه‌ها پیش، امکانی برای اماکن خصوصی مانند سوپرمارکت و فروشگاه‌ها و تاکسی فعال شده تا هر فرد در اپ ماسک بتواند بارکد پنج دقیقه‌ای یک‌بارمصرف را برای نشان‌دادن وضعیت سلامتی خود ارائه دهد. شریفی دراین‌باره توضیح داد:
به‌زودی؛ اعلام آمار دقیق ابتلا به کرونا در شهرستان‌ها
تیم ماسک پیش‌از‌این هم با ارائه‌ی استراتژی‌هایی، به‌کمک کنترل شیوع کرونا در کشور آمده بود. شریفی اعلام کرد درجه‌بندی شهرستان‌ها برای اعمال محدودیت‌ها براساس میزان ابتلا هم پیشنهاد ماسک به ستاد کرونا بود. شریفی افزود:
به‌گفته‌ی شریفی، قرار است آمار دقیق ابتلا به کرونا در هر شهرستان هم به‌زودی به اپلیکیشن اضافه شود تا روند و خیز بیماری در شهر و استان‌ها واضح‌تر شود. این امر با دریافت اطلاعاتی امکان‌پذیر می‌شود که در بیمارستان‌ها برای وزارت بهداشت ثبت و برای ماسک هم فرستاده می‌شود.
درادامه با پاسخ علی شریفی به چند سؤال کوتاه زومیت درباره‌ی اپلیکیشن ماسک همراه باشید:
ملاقات‌های میان مردم یا Contact Tracing که پیش‌از‌این فعال بود، چگونه ثبت می‌شد؟
هر فردی که به بیمارستان مراجعه می‌کند، شماره تماس خود را می‌دهد. این شماره تماس براساس آدرس ثبت می‌شد. این آدرس بدون نام و هویت (با دقت ۳۰۰ متر که مکان دقیق سکونت افراد مشخص نشود) دراختیار ما قرار می‌گرفت.
چقدر برای توسعه‌ی پروژه‌ی ماسک هزینه کردید؟
تمام این پروژه داوطلبی بود و بابت توسعه‌ی آن هزینه‌ای از دولت دریافت نشد. اپ با استفاده از فعالیت داوطلبانه‌ی دانش‌آموخته‌های دانشگاه صنعتی شریف و شرکت نرم‌افزاری گندم توسعه یافت. البته معاونت علمی ریاست‌جمهوری و رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی پیشنهاد دادند هزینه‌های ما را پرداخت کنند؛ اما با نظر تیم، این پیشنهاد را نپذیرفتیم. کل سرورهای موردنیاز را ابر آروان براساس مسئولیت اجتماعی به‌رایگان دراختیارمان گذاشت و کل زیرساخت نقشه‌ای موردنیاز را شرکت «نشان» ارائه داد. تمام هزینه‌ی این اپ تاکنون ۴۵ میلیون تومان بوده که آن را صندوق نوآوری و شکوفایی پرداخت کرده و برای تولید محتوای گرافیکی و انیمیشن تولید دو شرکت صرف شده است.
چه نهادهایی پشت پروژه‌ی ماسک هستند؟ اطلاعات ماسک با چه نهادی به اشتراک گذاشته می‌شود؟
تنها معاونت بهداشت وزارت بهداشت؛ البته همکاری با دانشگاه صنعتی شریف وجود دارد.
چه برنامه‌ای برای نسخه‌ی iOS اپلیکیشن دارید؟
موضوع از آنجا شروع شد که اپل اپلیکیشن‌های ایرانی را تحریم کرد. قبلا امکان دریافت رایگان برنامه‌های آیفون ازطریق برخی فروشگاه‌های داخلی وجود داشت؛ اما از زمانی‌که دریافت همگی آن‌ها پولی شد، نمی‌خواستیم شرایطی ایجاد کنیم که کاربران برای استفاده از ماسک پول بدهند؛ چون این خلاف سیاست ما مبنی‌بر غیرتجاری و رایگان بودن اپ بود. پس تصمیم گرفتیم نسخه‌ی آیفون ماسک را به‌صورت اپلیکیشن مبتنی‌بر وب توسعه دهیم. برای دسترسی به این نسخه، در سایت ماسک هم لینکی وجود دارد که متأسفانه قابلیت‌های آن کمتر از اپلیکیشن اصلی است. برای مثال، امکان اسکن بارکد را ندارد.
ماسک بعد از پایان‌گرفتن کرونا چه می‌شود؟
موارد بهداشتی و درمانی زیادی در داخل کشور به قرارگرفتن روی اپلیکیشنی موبایلی نیاز دارند. برای مثال، هنوز دسترسی به پرونده‌ی سلامت افراد در کشور ما وجود ندارد. به وزارت بهداشت اعلام کردیم آمادگی داریم پرونده‌ی الکترونیک افراد را ازطریق ماسک دراختیارشان قرار دهیم. فرض کنید فردی به مطب دکتر یا بیمارستان مراجعه می‌کند و به ارائه‌ی شرح‌حال او و نتایج آزمایش خود نیاز پیدا می‌کند. در این اوضاع‌واحوال، می‌توان با رضایت بیمار اطلاعات پزشکی او را دراختیار مراکز درمانی قرار داد تا آن‌ها از تداخلات دارویی و سابقه‌ی درمانی وی مطلع شوند.
چطور می‌توان مطمئن بود که از اطلاعات درج شده‌ی افراد در ماسک استفاده‌ی دیگری نمی‌شود؟
به‌منظور رعایت حریم خصوصی، قابلیت دسترسی جغرافیایی را حذف کردیم. می‌توانید در منو دسترسی‌های برنامه ببینید که این دسترسی دیگر وجود ندارد. درواقع برای دریافت اکثر خدمات ماسک، به درج اطلاعات نیازی نیست. در مواقعی مانند خوداظهاری یا دریافت بارکد که نیاز است فرد به حساب کاربری متصل شود، باید برخی اطلاعات مانند شماره‌‌ی تلفن درج شود. درباره‌ی بخش خوداظهاری هم می‌توان گفت که وضعیت سلامتی فرد اطلاعات حساسی دربر ندارد و این اطلاعات در مراکز بهداشت و درمان هم ثبت می‌شود.
شما کاربران زومیت هم از اپلیکیشن ماسک استفاده می‌کنید؟ دیدگاه شما درباره‌ی عملکرد آن چیست؟
نظرات