شکار رویداد بیسابقه: لحظه تولد منظومهای ستارهای در فاصله ۱۳۰۰ سال نوری
دانشمندان برای موفق شدهاند تصاویر شگفتانگیزی از تولد یک منظومهی ستارهای بیگانه ثبت کنند. این تصاویر نخستین لحظات شکلگیری سیارهها را نشان میدهند؛ مرحلهای که مواد معدنی داغ تازه شروع به سختشدن در اطراف یک ستارهی دوردست میکنند.
ادوین برگین، متخصص شکلگیری ستارگان در دانشگاه میشیگان و یکی از نویسندگان مطالعهای که کشف تازه را توصیف کرده است، به لایوساینس گفت: «دو تلسکوپ با همکاری هم توانستند جریانهایی از مواد معدنی داغ را در اطراف HOPS-315 آشکار کنند. این ستارهی نوزاد شبیه به خورشید ما، در فاصله ۱۳۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد. در ابتدا، تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا (JWST) شاهد خروج موادی از نزدیکی ستاره بود، اما این مواد در ناحیهای نبودند که سیارهها شکل میگیرند.»
سپس تیم برگین از آرایه میلیمتری/زیرمیلیمتری بزرگ آتاکاما (ALMA) استفاده کرد تا منشأ جریان مواد را تا دیسک پیشسیارهای ردیابی کنند. دیسک پیشسیارهای به دیسک چگال ماده در اطراف یک ستاره جوان گفته میشود که تودههای گاز و غبار میتوانند در آن فرو بریزند و به اجرامی بزرگتر مانند سیارهها تبدیل شوند. برگین میگوید:
نخستین باری است که مواد جامدِ سیارهساز شناسایی میشوند. این یافته به دانشمندان در درک بهتر چگونگی شکلگیری منظومه شمسی کمک میکند.
- ثبت لحظات نادر کیهانی؛ واضحترین تصاویر از تولد سیارهها در اطراف ستارگان دوردست14 اردیبهشت 04مطالعه '3
- تلسکوپ جیمز وب دو سیاره بیگانه درحال تولد را در همسایگی کیهانی ما مشاهده کرد14 اسفند 03مطالعه '5
منظومه شمسی ما حدود ۴٫۵ میلیارد سال پیش در میان ابری از گاز و غبار به وجود آمد. با شکلگیری خورشید، مواد دیگر بهتدریج به ذرات جامد کوچکی متراکم شدند و سپس با برخورد و پیوستن به یکدیگر رشد کردند و به سیارکها و دنبالهدارها و در برخی موارد به ریزسیاره و سپس سیاره تبدیل شدند.
به گفتهی برگین، مشاهدهی مراحل ابتدایی شکلگیری سیارهها در منظومههای ستارهای دیگر بسیار دشوار است این مرحله فقط بین ۱۰۰ هزار تا ۲۰۰ هزار سال طول میکشد؛ اما شناخت بیشتر درباره اتفاقاتی که در این لحظه روی میدهد بسیار حیاتی است؛ چرا که در همین زمان مواد معدنی شروع به متراکمشدن میکنند و ترکیبات آلی نیز شکل میگیرند.
تصویر جدید مونوکسید کربن (به رنگ نارنجی) را به صورت جریان پروانهای از ستاره دورشونده نشان میدهد. همراه با آن یک جت آبی از مونوکسید سیلیکون دیده میشود که همچون ستون فقرات بیگانهای میدرخشد. همچنین دیسکی از گاز مونوکسید سیلیکون که اطراف این ناحیه را احاطه کرده و در حال تبدیل شدن به مواد سیلیکاتی جامد است، مشاهده میشود.
براساس توضیحات برگین، زمین و سیارههای سنگی مشابه آن زمانی شکل گرفتند که سیلیکاتها و کربن به هم پیوستند. پژوهشهای دیگر با استفاده از شهابسنگهای باستانی که در همین دوران شکل گرفتند، نشان میدهد این سنگهای فضایی پر از مواد معدنی بلوری حاوی مونوکسید سیلیکون هستند. این جامدات دائماً در محیط داغ و پر باد منظومه ستارهای جوان در حال حرکتاند و محیطی غنی برای پیوستن سنگها به یکدیگر فراهم میکنند.
در پایان پژوهشگرها امیدوارند دوباره از آرایه ALMA برای بررسی منظومههای ستارهای جوان دیگر که ممکن است جریانهای مشابهی داشته باشند، استفاده کنند.
پژوهشگران یافتههایشان را ۱۶ ژوئیه در مجله نیچر منتشر کردند.