مریخ‌نورد ناسا ممکن است به اشتباه در کنار آتشفشانی پنهان فرود آمده باشد

مریخ میزبان بلندترین کوه در منظومه شمسی است: کوه «المپوس» (Olympus Mons)، آتشفشانی خاموش که ارتفاعش سه برابر قله «اورست» است. نمونه‌های دیگری از آتشفشان‌ها و ساختارهای آتشفشانی نیز در سطح سیاره سرخ دیده می‌شود؛ اما پژوهشی جدید نشان می‌دهند که ممکن است ما بسیاری از آن‌ها را نادیده گرفته باشیم. اکنون شواهدی از وجود یک آتشفشان در لبه دهانه برخوردی «یزرو» یافت شده‌؛ منطقه‌ای که مریخ‌نورد «پرسویرنس» ناسا طی چهار سال گذشته مشغول کاوش آن بوده است.

کشف آتشفشان در منطقه‌ی کاوش پرسویرنس یافته‌ای بسیار مهم به شمار می‌آید. کوهی که اکنون به نام «یزرو مونس» شناخته می‌شود، با قطری حدود ۲۱ کیلومتر تقریباً نصف دهانه‌ی برخوردی را دربرمی‌گیرد. ارتفاع آن کمتر از دوهزار متر است و اگرچه دهانه دارد، فاقد دیگر ویژگی‌های آشکار یک آتشفشان معمولی است. این کوه در تمام این مدت در برابر دیدگان ما بوده، اما ماهیت واقعی‌اش از چشم‌ها پنهان مانده بود تا اینکه شواهد غیرمستقیمی از ماهیت آتشفشانی آن نمایان شد.

مریخ‌نورد پرسویرنس از سال ۲۰۲۱ به بررسی و نمونه‌برداری در منطقه یزرو پرداخته است. با توجه به اینکه دهانه یزرو در گذشته دریاچه‌ای باستانی بوده، انتظار می‌رفت عمدتاً سنگ‌هایی رسوبی در آن یافت شود که پس از عقب‌نشینی آب شکل گرفته‌اند. اما پرسویرنس مقدار زیادی سنگ آتشفشانی نیز شناسایی کرد و همین باعث شد بار دیگر نگاه‌ها به سوی کوه مشکوک یزرو مونس جلب شود.

«سارا سی. کِوِواس کینیونِس» از دانشگاه براون و نویسنده اصلی مطالعه گفت: «یک پژوهش پیشین به رهبری «بریانی هورگان»، استاد علوم سیاره‌ای دانشگاه پوردو نیز این احتمال را مطرح کرده بود که یزرو مونس می‌تواند منشأ آتشفشانی داشته باشد. این موضوع کنجکاوی مرا برانگیخت و به دنبال راهی برای بررسی دقیق‌تر این فرضیه رفتم.»

کوواس کینیونس پژوهش خود را در دوره کارشناسی و طی یک برنامه تابستانی در مؤسسه فناوری جورجیا زیر نظر پروفسور «جیمز ری» انجام داد؛ کسی که از سال ۲۰۰۷، در زمان دانشجویی، به منشأ آتشفشانی کوه مشکوک بود. ری توضیح می‌دهد: «در حال بررسی عکس‌هایی با وضوح پایین از این منطقه بودم و کوهی را در لبه‌ی دهانه دیدم. به نظر من این کوه شبیه یک آتشفشان بود، اما گرفتن تصاویر بیشتر از آن بسیار دشوار بود.»

پروفسور جیمز ری در ادامه گفت: «آتشفشان‌زایی در مریخ از چندین جهت جذاب است؛ از جمله به‌دلیل تأثیری که بر زیست‌پذیری دارد و همچنین کمک به درک بهتر تاریخ زمین‌شناسی سیاره. دهانه یزرو یکی از بهترین مکان‌هایی است که تاکنون روی مریخ مورد مطالعه قرار گرفته. اکنون اگر ما تازه در اینجا یک آتشفشان شناسایی کرده‌ایم، تصور کنید چند آتشفشان دیگر ممکن است هنوز ناشناخته مانده باشند. شاید آتشفشان‌ها در مریخ گسترده‌تر از آن باشند که فکر می‌کردیم.»

ری در ادامه افزود: «ترکیب این دو نوع سامانه، یعنی سیستم‌های آبی و آتشفشانی، دهانه یزرو را از همیشه جذاب‌تر کرده است. ما در کنار سنگ‌های آذرین با ارزش علمی بالا، نمونه‌هایی از سنگ‌های رسوبی شگفت‌انگیزی در اختیار داریم که ممکن است از یک منطقه زیست‌پذیر آمده باشند.»

تحقیق جدید با کمک مشاهدات مدارگردهای قدیمی و جدید ممکن شد. برخی از آن‌ها، مانند مأموریت «مارس ادیسی»، در معرض خطر توقف بودجه توسط دولت ترامپ قرار دارند. همچنین بودجه‌ای که برای «برنامه بازگرداندن نمونه‌های مریخ» در نظر گرفته شده بود، در حال لغو شدن است. این برنامه قصد دارد سنگ‌های جمع‌آوری‌شده توسط مریخ‌نورد پرسویرنس، از جمله امیدبخش‌ترین نمونه‌ها برای کشف نشانه‌های حیات را به زمین بازگرداند تا مورد تحلیل دقیق، از جمله سن‌یابی قرار گیرند.

به گفته ری: «مریخ بهترین مکان در منظومه شمسی ما برای جست‌وجوی نشانه‌های حیات است. و حالا، به لطف جمع‌آوری نمونه‌ها توسط پرسویرنس در دهانه جیزرو، ایالات متحده نمونه‌هایی از بهترین سنگ‌ها در بهترین نقطه مریخ در اختیار دارد. اگر این نمونه‌ها به زمین بازگردند، می‌توانیم پژوهش‌هایی خارق‌العاده و پیشگامانه با آن‌ها انجام دهیم.»

نتایج پژوهش در ژورنال Communications Earth & Environment منتشر شده است.