اقیانوس پنهان در دل مریخ شاید معمای آب گمشده این سیاره را حل کند

به نظر می‌رسد که زیر سطح مریخ یک اقیانوس پنهان از آب مایع وجود داشته باشد و شواهد لرزه‌نگاری این فرضیه را تأیید می‌کند.

براساس مقاله‌ای جدید که ۲۵ آوریل در نشریه «نشنال ساینس ریویو» منتشر شد، ضبط امواج لرزه‌ای از عمق سیاره سرخ نشان می‌دهد که ممکن است لایه‌ای از آب مایع در میان سنگ‌های مریخی در عمقی بین ۵٫۴ تا ۸ کیلومتر زیر سطح پنهان شده باشد.

نویسندگان پژوهش برآورد کرده‌اند که حجم کل آب پنهان ممکن است به اندازه‌ای باشد که تمام سطح مریخ را با اقیانوسی به عمق ۵۲۰ تا ۷۸۰ متر پر کند. این مقدار تقریباً برابر با حجم مایعی است که در صفحه یخی قاره جنوبگان وجود دارد.

سیاره همسایه ما زمانی مملو از آب بوده است. تصور می‌شود که سیاره سرخ از زمان تشکیل در ۴٫۱ میلیارد سال پیش تا حدود ۳ میلیارد سال پیش، بسیار مرطوب بوده است و ویژگی‌هایی مانند شبکه‌های دره‌ای، دلتای رودخانه‌ها و سنگ‌های رسوبی لایه‌دار، نشان‌دهنده‌ی جریان پایدار آب در آن دوره هستند.

اما به گفته «هرویه تکالچیچ»، نویسنده همکار مقاله و استاد ژئوفیزیک در دانشگاه ملی استرالیا، «با تبدیل‌شدن تدریجی سیاره سرخ به محیطی سرد و خشک که امروزه شاهد هستیم، آن آب مایع فراوان ناپدید شد.»

با گذشت زمان، مریخ میدان مغناطیسی خود را از دست داد و تابش خورشیدی شروع به تخلیه جو آن کرد. با رقیق‌تر شدن جو، دمای سطحی کاهش یافت، آب مایع شروع به فرار به فضا کرد و بخشی از آن در زیر سطح یا کلاهک‌های قطبی به صورت یخ به‌دام افتاد یا در مواد معدنی هیدراته درون پوسته سیاره محبوس شد.

بااین‌حال، پژوهش‌های پیشین نشان داده‌اند که روش‌های توصیف‌شده‌ی ازدست‌رفتن آب، تمام آبی را که تخمین زده می‌شود زمانی بر سطح مریخ جاری بوده، توضیح نمی‌دهند؛ درنتیجه حجم زیادی از آب، گمشده درنظر گرفته شده است. این معما از مدت‌ها پیش دانشمندان را به چالش کشیده و این سؤال را مطرح کرده است که آیا هنوز آب مایع پنهانی در مریخ وجود دارد که آن را کشف نکرده‌ایم؟

تکالچیچ و همکارش «ویژیا سان»، استاد ژئوفیزیک در آکادمی علوم چین، توضیح دادند: «این لایه‌ی کم‌سرعت به احتمال زیاد مثل اسفنج خیس، از سنگ‌های بسیار متخلخل و آب فراوان تشکیل است؛ شبیه به سفره‌های آب زیرزمینی در سیاره‌ی خودمان که آب‌های زیرسطحی در آن‌ها به منافذ سنگ‌ها نفوذ می‌کند.»

محققان همچنین پیشنهاد می‌کنند که این آب مایع ممکن است توضیح‌دهنده حجم زیادی از آب گمشده‌ای باشد که در محاسبات قبلی لحاظ نشده بود. تکالچیچ بیان کرد: «مطالعه ما نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از آن آب باستانی ممکن است از طریق سنگ‌های متخلخل سطحی به عمق زمین نفوذ کرده و در آنجا ذخیره شده باشد. این یافته‌ها با برآوردهای مربوط به آب گمشده روی مریخ که در مطالعات دیگر ارائه شده، همخوانی دارد.»

پیش‌تر نیز تحقیقات نشان دادند که مقادیر زیادی از آب ممکن است به صورت یخ در زیر سطح مریخ ذخیره شده باشد. مطالعه‌ای دیگر از سال ۲۰۲۴ پیشنهاد داده بود که آب مایع ممکن است در عمق بین ۱۱٫۲ تا ۲۱ کیلومتری زیر سطح وجود داشته باشد.

احتمال وجود آب مایع در مریخ برای دانشمندان بسیار هیجان‌انگیز است؛ زیرا آب مایع برای حیات به شکلی که می‌شناسیم ضروری است. هرچند این مخازن عمیق زیرسطحی ممکن است میزبان نوعی حیات مریخی باشند، تا وقتی نتوانیم در اعماق مریخ حفاری کنیم و خودمان آن را کشف کنیم، نمی‌توانیم به طور قطعی بگوییم آیا واقعاً آب مایع در آنجا یافت می‌شود یا خیر.

تکالچیچ تأکید کرد: «انجام مأموریت در آینده با استفاده از لرزه‌نگارها و مته‌های حفاری برای تأیید وجود آب در عمق مریخ و جمع‌آوری اطلاعات بیشتر، ضروری هستند.»