تلسکوپ جیمز وب با نگاه به گذشته، آینده خورشید ما را به تصویر کشید
تلسکوپ فضایی جیمز وب با ثبت تصویر سحابی حلقه به‌صورت چشم سبز و بنفشی درخشان، این جسم نجومی آشنا را در نوری کاملاً جدید نمایش داده است. تصویر جدید جیمز وب صرف‌نظر از ارزش زیبایی‌شناختی، سحابی حلقه موسوم به مسیه ۵۷ (M57) را با جزئیات پیچیده‌ای نشان داده است که حتی اخترشناسان آشنا با آن را نیز شگفت‌زده خواهد کرد.
سحابی حلقه که در فاصله‌ی ۲۲۰۰ سال نوری از ما در صورت فلکی شلیاق قرار دارد، هدفی محبوب برای علاقه‌مندان به فضا محسوب می‌شود؛ زیرا حلقه‌ی دوناتی‌شکل و تشکیل‌شده از گاز و غبار درخشان آن، در طول تابستان حتی با تلسکوپ‌های کوچک از پشت‌بام خانه نیز مشاهده‌پذیر است.
جان کامی، اخترفیزیک‌دان دانشگاه وسترن و عضو اصلی پروژه‌ی عکس‌برداری از سحابی حلقه با جیمز وب، در بیانیه‌ای به‌نقل از اسپیس‌دات‌کام گفت: «برای اولین‌بار در کودکی سحابی حلقه را ازطریق تلسکوپی کوچک مشاهده کردم. هرگز فکر نمی‌کردم روزی بخشی از تیمی باشم که از قوی‌ترین تلسکوپ فضایی جهان برای تماشای این جسم استفاده می‌کند.»
سحابی حلقه بقایای درخشان ستاره‌ی از مدت‌ها پیش مُرده و جزو دسته‌ای از اجرام نجومی به نام «سحابی سیاره‌ای» است. این طبقه‌بندی با وجود نام گیج‌کننده هیچ ارتباطی با سیاره‌ها ندارد. در قلب سحابی حلقه، نقطه‌ای سفید وجود دارد که نشانگر ستاره‌ای کوتوله سفید یا به‌عبارت بهتر، بقایای به‌جامانده از هسته‌ی آن توده‌ی ستاره‌ای منقرض‌شده است.
نگاه اجمالی به آینده‌ی خورشید
وقتی ستارگانی با اندازه‌های مشابه با خورشید سوخت مورد‌نیاز برای فرایند همجوشی هسته‌ای را به‌پایان می‌برند، دیگر نمی‌توانند خود را دربرابر نیروی گرانش درونیشان حفظ کنند و با ازدست‌دادن تعادلی که در طول میلیاردها سال پابرجا بود، در خود فرومی‌پاشند.
با فروپاشی هسته، لایه‌های بیرونی ستاره که همچنان در آن‌ها همجوشی هسته‌ای درجریان است، به‌سمت بیرون منفجر می‌شوند. این اتفاق درابتدا موجب می‌شود که ستاره به‌عنوان غولی سرخ متورم شود. خورشید ما تقریباً پنج‌میلیارد سال دیگر به این مرحله خواهد رسید و با پُف‌کردن تا اطراف مدار مریخ، سیاره‌های درونی منظومه‌ی شمسی ازجمله زمین را می‌بلعد.
- خورشید چه زمانی خاموش خواهد شد؟1 دی 00مطالعه '3
- تلسکوپ جیمز وب علامت سوال بزرگی را در عکس جدید خود به تصویر کشیده است13 مرداد 02مطالعه '2
پوسته‌ی بیرونی مواد درنهایت سرد و پراکنده می‌شود و اَشکال مختلف ازجمله ابرهای پراکنده و حباب‌های در حال انبساط یا سحابی‌های حلقه‌ای‌شکل مانند مسیه ۵۷ را تشکیل می‌دهد. اینکه سحابی سیاره‌ای چه شکلی خواهد داشت، به فرایندهای فیزیکی پیچیده‌ای بستگی دارد که درون آن رخ می‌دهد. دانشمندان هنوز این فرایندها را کاملاً درک نکرده‌اند.
تماشای مسیه ۵۷ از روی زمین بدین‌معنا است که می‌توانیم نگاهی اجمالی به آینده منظومه‌ی شمسی بیندازیم و دریابیم که محله‌ی کیهانی ما میلیاردها سال دیگر چه ظاهری پیدا خواهد کرد. مایک بارلو، دانشمند پروژه عکس‌برداری از سحابی حلقه با جیمز وب می‌گوید:
شاهد فصل‌های پایانی حیات یک ستاره و پیش‌نمایشی از آینده‌ی دور خورشید هستیم. مشاهدات جیمز وب پنجره‌ای جدید را برای درک این رویدادهای کیهانی الهام‌بخش گشوده است. می‌توانیم از سحابی حلقه به‌عنوان آزمایشگاه کوچک خود برای مطالعه‌ی چگونگی شکل‌گیری و تکامل سحابی‌های سیاره‌ای استفاده کنیم.
همچنین، اخترشناسان می‌توانند با تجزیه‌وتحلیل رنگ‌هایی که گاز و غبار سحابی سیاره‌ای از خود ساطع می‌کنند، درباره‌ی فرایندهای شیمیایی رخ‌داده درون آن اطلاعات به‌دست آورند.
به‌گفته‌ی الرز پیترز، اخترفیزیک‌دان دانشگاه وسترن، ساختار مسیه ۵۷ باورنکردنی است و به‌سختی می‌توان تصور کرد که چشم‌انداز رنگارنگ تصویر به‌وسیله‌ی ستاره‌ای در حال مرگ خلق شده است. دانشمندان حتی مولکول‌های کربن‌دار بزرگی را در سحابی حلقه یافتند و هیچ ایده‌ای ندارند که آن‌ها چگونه بدان‌جا راه یافته‌اند.
مواد موجود در سحابی‌های سیاره‌ای مانند مسیه ۵۷ با عناصر سنگینی غنی شده است که در طول فعالیت ستاره‌ی مُرده به‌وجود آمده‌اند. درنهایت، بسیاری از این مواد در ابرهای عظیم گاز و غبار به نام ابرهای میان‌ستاره‌ای ترکیب می‌شوند.
وقتی تکه‌های متراکم این ابرها دراثر گرانش خود فشرده شوند و فروبپاشند، ستاره‌های جدیدی متولد می‌شوند که حاوی مواد ستاره‌های پیشین هستند. این اتفاق بدان‌معنا است که اجرامی مثل سحابی حلقه می‌توانند داستانی از حیات و مرگ ستاره‌ای را کنارهم قرار دهند.
نظرات