سیاره فراخورشیدی نادر در صورت فلکی شکارچی همزمان به دور سه ستاره می‌چرخد

GW Ori منظومه‌ای ستاره‌ای است که در فاصله‌ی ۱۳۰۰ سال نوری از زمین در صورت فلکی شکارچی قرار دارد. این منظومه با دیسکی عظیمی از گاز و غبار احاطه شده که یکی از شاخصه‌های متداول منظومه‌های ستاره‌ای جوان است؛ اما جالب‌تر از هر چیز، این منظومه شامل سه ستاره است نه یک ستاره.

دیسک GW Ori به دو حلقه‌ی زحل‌مانند تقسیم شده است که شکاف بزرگی بین آن‌ها قرار دارد. حلقه‌ی خارجی دارای انحراف زاویه‌ای ۳۸ درجه‌ای است. دانشمندان تلاش کردند اتفاقات این منظومه را شرح بدهند. برخی معتقدند شکاف دیسک، حاصل یک یا چند سیاره‌ای است که در این منظومه شکل گرفته‌اند؛ در این صورت با اولین سیاره‌ای روبه‌رو می‌شویم که به‌طور هم‌زمان در مدار سه ستاره قرار دارد. این سیاره را سه‌مداری نامیدند.

حالا منظومه‌ی GW Ori با جزئیات بالاتری مدل‌سازی شده‌ و به عقیده‌ی پژوهشگرها، سیاره‌ای گازی به بزرگی مشتری، بهترین توصیف برای علت شکاف موجود در ابر غباری است. این سیاره رصد نشده است؛ اما به عقیده‌ی ستاره‌شناسان، احتمالا تنها یک میلیون سال از تولد آن می‌گذرد.

مقاله‌‌ی پژوهش در ماه سپتامبر در مجله‌ی Monthly Notices of the Royal Astronomical Society منتشر شد. به گفته‌ی دانشمندان، این پژوهش توضیح دیگر را رد می‌کند که بر اساس آن، گشتاور گرانشی ستاره‌ها باعث پاک‌سازی دیسک شده‌اند. مقاله‌ی جدید نشان می‌دهد برای اثبات این تعریف، آشفتگی کافی در دیسک وجود ندارد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، سیاره‌ها می‌توانند به روش‌های غیر منتظره‌ای تشکیل شوند.

انیمیشنی هنری از حرکت سه ستاره در مرکز منظومه GW Orionis.

اگر نسخه‌ی اورجینال فیلم جنگ ستارگان اثر جورج لوکاس را دیده باشید، حتما با سیاره‌هایی که دو ستاره در آسمانشان طلوع و غروب می‌کند آشنا هستید. تاتویین، سیاره‌ی غبار‌آلود لوک اسکای واکر، در یک منظومه‌ی ستاره‌ی دوتایی قرار داشت؛ اما سیاره‌ای که به دور سه ستاره بچرخد از این هم عجیب‌تر خواهد بود.

اگر حیاتی روی غول گازی منظومه‌ی GW Ori مستقر شود، نمی‌تواند سه ستاره را در آسمان ببیند، بلکه یک زوج ستاره را می‌بیند؛ زیرا دو ستاره‌ی داخلی به قدری به یکدیگر نزدیک‌اند که مانند یک نقطه‌ی نور واحد به نظر می‌رسند. با چرخش سیاره، ستاره‌ها به شکلی بی‌مانند طلوع و غروب می‌کنند.

تصویری که توسط تلسکوپ ALMA ثبت شده است. سمت چپ: ساختار حلقه‌ای دیسک GW Ori که داخلی‌ترین حلقه‌ی آن از بقیه‌ی دیسک جدا شده است. سمت راست: رصدهای SPHERE: سایه‌ای داخلی‌ترین حلقه را روی بقیه‌ی دیسک نشان می‌دهد.

دانشمندان در جستجوی سیاره‌های سه‌ستاره‌ای، شواهدی احتمالی از منظومه‌ی ستاره‌ای دیگری به نام GG Tau A یافتند که حدود ۴۵۰ سال نوری با زمین فاصله دارد؛ اما به عقیده‌ی پژوهشگرها، شکاف در حلقه‌ی گاز و غبار GW Ori آن را به نمونه‌ی متقاعد‌کننده‌ای تبدیل کرده است. به گفته‌ی جرمی اسمالوود، مؤلف ارشد پژوهش جدید از دانشگاه نوادا:

برای اولین بار به شواهدی از سیاره‌ای سه‌مداری می‌رسیم که باعث ایجاد شکافی در دیسک غباری شده است.

آلیسون یانگ از دانشگاه لیکستر انگلستان معتقد است ستاره‌های GW Ori عامل شکاف در دیسک این منظومه‌ شده‌اند نه سیاره‌ها. او با اشاره به مشاهدات تلسکوپ ALMA و تلسکوپ عظیم شیلی، دستیابی به شواهد بیشتر را برای اثبات وجود سیاره ضروری می‌داند.