دانشمندان کشف اخیر مولکول نشانگر حیات در زهره را رد کردند
دو ماه پیش، پژوهشگران در مطالعه‌ای ادعای شگفت‌انگیز یافتن نوعی مولکول مرتبط با حیات را در سیاره زهره (ناهید) مطرح کردند. بااین‌حال، اکنون گروهی دیگر از دانشمندان با ارزیابی دوباره و مستقل شیوه‌های به‌کاررفته در آن مقاله به نتایجی کاملا متفاوت دست یافته و مدرکی آماری از ردپای زیستی پیدا نکرده‌اند. همان زمان نیز برخی کارشناسان درباره‌ی ادعای وجود حیات در سیاره‌ای با دمای سطحی ۴۵۰ درجه‌ی سانتی‌گراد تردید داشتند.
ماه سپتامبر، گروهی پژوهشی به سرپرستی جین گریوز، ستاره‌شناس از دانشگاه کاردیف ولز، ادعا کرد که مولکولی به‌نام فسفین را در زهره شناسایی کرده است. این در حالی است که دست‌کم تا آنجا که می‌دانیم، تنها موجودات میکروسکوپی می‌توانند این گاز را روی زمین تولید کنند. پژوهشگران هرگز به‌صراحت ادعای وجود حیات روی ناهید را مطرح نکردند و صرفا آن را یکی از توجیه‌های وجود فسفین در این سیاره دانستند. بااین‌حال، به‌سرعت موجوداتی باکتری‌مانند را تصور کردیم که در لایه‌هایی معتدل از ابرهای زهره شناور هستند و گاز بدبو فسفین را از خود متصاعد می‌کنند.
به‌نقل از پژوهشی تازه به سرپرستی ایگناس استلن، از دانشگاه لیدن هلند، چنین چشم‌اندازی احتمالا خیال‌پردازی محض است. بااین‌حال، مقاله‌ی جدید تیم استلن هنوز در مرحله‌ی پیش‌انتشار قرار دارد و تأیید این نتیجه‌گیری که «هیچ مدرکی آماری» از فسفین در زهره موجود نیست، مستلزم گذراندن فرایند داوری همتا است.
ازآنجاکه کارل سیگن، ستاره‌شناس مشهور، همیشه می‌گفت «ادعاهای خارق‌العاده به شواهد خارق‌العاده نیاز دارد»، ردکردن ادعای وجود فسفین در زهره دورازانتظار نبود. پژوهشگران هلندی دراین‌باره می‌گویند: «شواهد ارائه‌شده در مقاله‌ی گریوز نه خارق‌العاده و نه معمولی؛ بلکه صرفا به‌کلی نامطمئن است.»
مقاله‌ی گریوز که در نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شد، از داده‌های آرایه‌ی میلی‌متری بزرگ آتاکاما در شمال شیلی استفاده کرده است. استلن و همکارانش همین داده‌ها را بررسی کردند که تیم پژوهشی اصلی دراختیار آن‌ها قرار داده بود. آن‌ها هنگام تجزیه‌وتحلیل دوباره‌ی سیگنال احتمالی فسفین که در امتداد خط طیف‌سنجی در ۲۶۷ گیگاهرتز نمایان شد، دقیقا همان رویکرد روش‌شناختی را به‌کار گرفتند. سپس، گروه هلندی نتوانست نتایج گزارش‌شده در مقاله‌ی پیشین را تأیید کند.
استلن و همکارانش در مطالعه‌‌شان می‌نویسند روش به‌کاررفته‌ی تیم گریوز به‌منظور مطالعه‌ی داده‌های طیفی روشی «ناصحیح» بود که به نسبت اشتباه سیگنال به نویز بالا منجر می‌شود. درواقع، ستاره‌شناسان پیوسته ناگزیر هستند که در داده‌هایشان با معضلات سیگنال به نویز کلنجار بروند. فضا مملو از انواع نویزهای مزاحم نظیر فوتون‌های سرگردان و انفجارهای الکتریکی است که می‌توانند در عملکرد طیف‌سنج‌ها اختلال ایجاد کنند. داده‌های ستاره‌شناسی روی زمین نیز ممکن است تحت‌تأثیر دیگر منابع منتشرکننده امواج رادیویی قرار گیرد.
تیم گریوز در پژوهش خود مدعی شد که داده‌های مناسب‌تر بسیار بیشتری دراختیار دارد؛ اما تیم استلن این ادعا را رد می‌کند. آن‌ها درعوض استدلال می‌کنند که نسبت سیگنال به نویز سیگنال مطرح‌شده‌ی فسفین درواقع بیش از حد پایین است و نمی‌تواند معنی‌دار قلمداد شود. نویسندگان می‌نویسند در ستاره‌شناسی ویژگی‌هایی در چنین نسبت سیگنال به نویز کمی معمولا ازنظر آماری درخورتوجه تلقی نمی‌شوند. ویژگی‌های مشاهده‌شده در چنین سطوح پایینی معنای آماری ندارند.
- شناسایی فسفین در زهره؛ هرآنچه باید درباره کشف نشانه احتمالی حیات در سیاره همسایه بدانید
- شرکتی خصوصی آغازگر جستجوی حیات در سیاره زهره خواهد بود
استلن و همکارانش اساسا ادعا می‌کنند که گروه گریوز اندازه‌گیری‌ها و محاسبه‌های اشتباهی انجام داده و به نتیجه‌ای بی‌اساس رسیده است. علاوه‌بر‌این، تجزیه‌وتحلیل آن‌ها نشان می‌دهد که دست‌کم شماری از ویژگی‌های اشتباه دیگر را نیز می‌توان از روش آن‌ها به‌دست آورد؛ درنتیجه، پژوهشگران ناگزیر بدین‌نتیجه رسیده‌اند که مطالعه‌ی گریوز بنیان محکمی برای اشاره به وجود فسفین در جوّ زهره ارائه نمی‌دهد.
بااین‌حال، داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ زیرا گروه گریوز و احتمالا دیگر دانشمندان ممکن است ادعای مطرح‌شده در مقاله‌ی استلن را رد کنند و البته مقاله‌ی جدید نیز خود باید مرحله‌ی داوری همتا را پشت‌سر بگذارد. این یعنی ادعاهای تازه را باید با دیده‌ی شک‌و‌تردید نگریست؛ اما ماهیت علم همین است.
نظرات