ماهوارههای تیرهتر استارلینک نیز همچنان بیش از حد برای ستارهشناسان درخشان هستند
استارلینک، ابرمنظومهی متشکل از صدها اینترنت ماهوارهای که شرکت هوافضای اسپیسایکس پرتاب کرده، با درخشندگی بیش از حد در آسمان برای ستارهشناسان دردسرساز بوده است. استارلینک که قرار است درنهایت دربردارندهی دهها هزار فضاپیمای ارائهدهندهی اینترنت پرسرعت برای کل زمین باشد، برای علاقهمندان به نجوم تأثیری ناگوار دارد: ماهوارهها در شبانگاه بهقدری نور خورشید را بازتاب میدهند که نهتنها با تلکسوپهای بسیار حساس، بلکه با چشم غیرمسلح نیز بهوضوح مشاهدهپذیر هستند. روشنایی ماهوارهها زمانی برجسته است که آنها پس از پرتاب همچون قطاری طویل در امتداد آسمان بهحرکت درمیآیند.
از زمان پرتاب نخستین دستهی ۶۰تایی ماهوارههای استارلینک در مه ۲۰۱۹ (خرداد ۹۸)، ۶۵۵ ماهوارهی بیشتر به درون مدار فرستاده شده و مشاهدات نجومی بیشازپیش تحت تأثیر قرار گرفته است. هر مأموریت استارلینک همواره حاوی تقریبا ۶۰ ماهواره است و از ماه ژانویه تاکنون، هر ماهه یک یا دو دسته از آنها پرتاب میشود. آخرین پرتاب که حامل دستهی دوازدهم بود، در سوم سپتامبر (۱۳ شهریور) انجام شد.
درنهایت در ماه آگوست، پس از بیش از یک سال شکایت جامعهی علمی و تلاشها برای کنترل خسارت ازسوی اسپیسایکس، بنیاد ملی علوم (NSF) و انجمن نجوم آمریکا (AAS) گزارشی را از وضعیت موجود منتشر کردند که نتیجهی بحث و گفتوگو بین بیش از ۲۵۰ متخصص در کارگاه منظومههای ماهوارهای مجازی ۱ (SATCON1) درابتدای تابستان امسال بود. هدف این کارگاه، تهیهی پیشنهادهایی برای ستارهشناسان و صاحبان منظومههای ماهوارهای بهمنظور بهحداقلرساندن اختلالات آتی بود.
فعلا بسیاری از ستارهشناسان صرفا میتوانند امیدوار به بهبود وضعیت باشند. هرچند ماهوارههای اسپیسایکس برای مشاهدات نجومی مشکلساز بودهاند، بهنقل از مردیت راولز، ستارهشناس در دانشگاه واشنگتن، این شرکت نمیخواهد در روند فعالیت ستارهشناسان اختلال ایجاد کند. راولز با رصدخانهی دردستساخت ورا روبین در شیلی همکاری میکند. جریان ثابت تصاویر پانارومای این تلسکوپ از کل آسمان به پردهبرداری از ماهیت ماده تاریک و انرژی تاریک، شناسایی موارد بیشمار از پدیدههای اخترفیزیکی گذرا و نقشهبرداری از سیارکهای تهدیدزا برای زمین کمک خواهد کرد. بااینحال، اهداف یادشده در صورتی محقق خواهند شد که منظومههای ماهوارهای، فعالیت دقیق تلسکوپ را مختل نکنند.
تلاشهای اولیهی اسپیسایکس برای کاهش تأثیر فضاپیماهای درخشان شامل پرتاب نسخهای آزمایشی از ماهوارهای بهنام دارکست (DarkSat) درابتدای سال جاری بود که از پوشش ضدانعکاس بهره میبرد. مشاهدات زمینی اخیر از دارکست در مدار نشان داد که درخشش این نسخه، نصف ماهوارههای استاندارد استارلینک است. این امر هرچند پیشرفتی بزرگ محسوب میشود، بهنقل از متخصصان همچنان با آنچه ستارهشناسان نیاز دارند، فاصلهای بسیار دارد.
جرمی ترگلون رید، ستارهشناس در دانشگاه آنتوفاگاستا در شیلی و عضو تیم مسئول ارزیابی ماهوارهی آزمایشی اسپیسایکس، دارکست را بهعنوان پیروزی تلفی نمیکند؛ اما درعوض آن را گامی مناسب در مسیر صحیح میداند. این تیم با استفاده از تلسکوپی ۰/۶ متری در رصدخانهی کوئیراما در شیلی، دارکست را با نسخهی معمولی ماهوارهی استارلینک مقایسه کرد و دریافت که هرچند پوشش ضدانعکاس این ماهواره، آن را برای چشم غیرمسلح نامرئی میکند، دارکست همچنان برای اجتناب از اختلال با رصدخانهی روبین و دیگر تلسکوپهای بزرگ، بیش از حد درخشان است.
خطوط بهجامانده از ماهوارههای استارلینک که تلسکوپ چهارمتری ویکتور بلانکو در رصدخانه اینترآمریکن سرو تولولو در شیلی در سال ۲۰۱۹ رصد کرد
بهگفتهی جاناتان مکداول، پژوهشگر در مرکز اخترفیزیک دانشگاه هاروارد و مؤسسهی اسمیتسونین که شبیهسازیهای رایانهای را برای بررسی تأثیرات ابرمنظومهها بر مشاهدات نجومی اجرا میکند، نتایج نشان داد که دارکست اساسا آیندهای ندارد، با این اوصاف او میگوید تحقیق و بررسی تیم ترگلون رید گامی مهم بهحساب میآید. او گفت «این مطالعه ازآنجا که یکی از نخستین پژوهشهای رصدی درخورتوجه دربارهی ماهوارههای استارلینک است، اهمیت زیادی دارد.» مکداول هشدار میدهد که اگر پرتاب ماهوارهها بدول حل مشکل درخشندگی آنها تداوم یابد، تأثیرات بر آسمان شب چشمگیر خواهد بود.
در بلندمدت، راولز نگران است که با رواج هرچه بیشتر منظومههای ماهوارهای، شرکتهای آتی ممکن است آنها را بدون توافق با ستارهشناسان پرتاب کنند. او میگوید «این اتفاق خطاهای سیستماتیک فراوانی ایجاد میکند و بهنوعی آشفتگی تبدیل میشود.»
اسپیسایکس امیدوار است که درنهایت ۱۲ هزار ماهوارهی استارلینک را به آسمان بفرستد. این شرکت سال گذشته خواستار صدور مجوز برای قراردادن ۳۰ هزار ماهوارهی بیشتر شد. با درنظرگرفتن این حجم از ماهواره و همچنین پروژهی کویپر آمازون که درصدد پرتاب ۳۲۳۶ ماهواره است و منظومهی احتمالا دوهزارتایی وانوب، شرکتی ورشکسته که بهتازگی به تصاحب دولت بریتانیا درآمد، معضل منظومههای ماهوارهای بهمراتب بزرگتر خواهد شد.
هرچند تکنیکهای آزمایششده برای کاهش بازتاب نور با دارکست، راهکاری کافی محسوب نمیشوند، اسپیسایکس به یافتن دیگر روشها برای کاهش درخشندگی ماهوارههای آتی استارلینک ادامه داده است. وایزرست (VisorSat) تلاش دوم این شرکت درجهت تیرهکردن ماهوارهها، از آفتابگیری مشکی برای کاهش بازتاب نور استفاده میکند. نخستین فضاپیما با این طراحی در سوم جون (۱۴ خرداد) پرتاب شد. ستارهشناسان امیدوار هستند که بهمحض ازسرگیری مشاهدات نجومی که بهدلیل دنیاگیری ویروس کرونا تعطیل شده است، وایزرست را رصد و آن را با دارکست مقایسه کنند.
- استارلینک ؛ هرآنچه درباره اینترنت ماهواره ای اسپیس ایکس باید بدانید
- چرا اخترشناسان نگران تأثیر ماهوارههای استارلینک اسپیس ایکس بر آسمان شب هستند؟
با وجود آنکه هنوز هیچ مشاهدهای جزئی از وایزرست انجام نشده، اسپیسایکس ظاهرا مصمم به بهکارگیری این طراحی تازه است. تمام ماهوارههای دو دستهی اخیر استارلینک که در تابستان امسال پرتاب شدند، از نوع وایزرست بودند و هرکدام آفتابگیر اختصاصی خود را حمل میکردند.
اخترشناسان هنوز مطمئن نیستند که شیوههای تیرهسازی نظیر دارکست و وایزرست، راهکار نهایی خواهند بود یا نه. از بین ۱۰ توصیهی ذکرشده در گزارش کارگاه SATCON1، تنها در یک مورد از صاحبان ماهوارهها خواسته میشود از تکنیکهای تیرهسازی استفاده کنند. دیگر موارد پیشنهاد میکنند که ماهوارهها در مدارهای پایینتر از ۶۰۰ کیلومتر مستقر شوند تا درخشش شبانگاهی آنها بهحداقل رسد، جهتگیری ماهوارهها در فضا کنترل شود تا نور خورشید کمتر را منعکس کنند، روشهایی برای حذف اثر ماهوارهها از مشاهدات نجومی ایجاد شود و اطلاعات مداریشان دردسترس قرار گیرد تا ستارهشناسان بتوانند از نشانهگیری تلسکوپ بهسمت آنها اجتناب کنند.
با ترکیب رویکردهای اشارهشده در گزارش، امید میرود که بتوان مشکل را مدیریت کرد. بااینحال، ظهور ابرمنظومههای ماهوارهای ممکن است تنزل دید ستارهشناسان از آسمان شب را در آینده اجتنابناپذیر کند.
ترگلون رید فعلا بهواسطهی این حقیقت که اسپیسایکس مشکل را جدی گرفته، آسودهخاطر است. او میگوید «ساخت دارکست و وایزرست جدید نشان میدهد که استارلینک متعهد به کاهش تأثیر ماهوارههایش هم برای ستارهشناسان و هم علاقهمندان آماتور نجوم است.» پاتریک مککارتی، مدیر آزمایشگاه تحقیقات ستارهشناسی نوری و فروسرخ در بنیاد ملی علوم آمریکا که در تهیهی گزارش SATCON1 همکاری کرده است، روح همکاری در این کارگاه و تهیهی گزارش بهدنبال برگزاری آن را نویدبخش میداند. او امیدوار است که مشارکت و روح همکاری بین ستارهشناسان و صاحبان ماهوارههای تجاری در آینده گسترده و پربار شود.
در کارگاه بعدی با نام SATCON2 که قرار است در اوایل تا میانهی ۲۰۲۱ برگزار شود، دربارهی حلوفصل سیاستها و مقررات بحث خواهد شد. باتوجهبه آنکه در این فاصله، صدها ماهواره پرتاب خواهد شد، راولز بر فوریت و اهمیت معضل تأکید میکند. او میگوید «این مسئله صرفا قرار است سرعت بیشتری بگیرد و اثراتش بلندمدت باشد. پرسش این است که میخواهید نوههایتان نظارهگر چه آسمانی باشند؟»
نظرات