اگر فضانوردی در فضا بمیرد، چه می‌شود؟
نیل الدن آرمسترانگ فضانورد آمریکایی، نخستین انسانی است که طی ماموریت آپولو ۱۱ در ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ (۲۹ تیر ۱۳۴۸) بر کره ماه گام نهاد. وی فضانورد ناسا، خلبان آزمایش‌کننده، مهندس هوافضا، استاد دانشگاه و خلبان نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا بود؛ نیلآرمسترانگ نخستین انسانی بود که کره زمین را از فضا مشاهده کرد.
زمانی که نیل و دیگر فضانوردان در سال ۱۹۶۹ طی ماموریت آپولو ۱۱ آماده‌ی اعزام به کره‌ی ماه بودند، همه‌ی مردم و حتی ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا نیز برای مرگ این افراد خود را آماده کرده بودند. نیکسون در یکی از کتاب‌های خاطرات با نام "In Event of Moon Disaster" تمامی سخنرانی‌های عمومی خود در خصوص این عملیات به خصوص زمانی که اتفاق ناگواری برای این فضانوردان بیفتد را بیان کرده بود.
متن زیر اولین بیانیه‌ی تلخ این کتاب است:
سرنوشت چنین مقدر کرده که افرادی که به کره‌ی ماه اعزام می‌شوند، در آنجا جان خود را از دست بدهند.
خوشبختانه چنین اتفاقی نیفتاد و این بیانیه تنها یک پیش بینی تلخ باقی ماند. حال پس از ماموریت آپولو ۱۱، این اولین باری است که بحث جدی در خصوص مرگ فضانوردان در فضا مطرح می‌شود؛ اگر فضانوردی در فضا بمیرد، با جسد وی چه کار باید کرد؟ یک ماموریت به کره‌ی مریخ ممکن است ماه‌ها به طول بینجامد و اگر اتفاق ناگواری در طول این ماموریت بیفتد، احتمالا فضانوردان نیز جان خود را از دست می‌دهند؛ در این حالت هنوز هیچ کس نمی‌داند با جسد این فضانوردان چه باید کرد.
در حال حاضر فضانوردان در هر ماموریت فضایی، تنها شش ماه در ایستگاه فضایی بین‌المللی سپری می‌کنند و پیش از اعزام فضانوردان، تمامی معاینات پزشکی را پشت سر می‌گذرانند. تا به حال هیچ فضانوردی در فضا جان خود را از دست نداده و از گزارش‌های اخیر ناسا چنین برداشت می‌شود که این آژانس در صورت مردن یک فضانورد در فضا، به دنبال فراهم کردن راه‌حل است.
در یکی از مصاحبه‌های رادیویی StarTalk، چاک نایس گوینده‌ی مطرح این برنامه از مایک ماسیمینو فضانورد ناسا پرسید که آیا ناسا پروتکلی برای برگرداندن اجساد فضانوردان دارد یا خیر. مایک ماسیمینو در این مصاحبه گفت:
این اتفاق ناگوار ممکن است برای هر فضانوردی اتفاق بیفتد، اما تا به حال در طول تمامی ماموریت‌هایی که داشته‌ام، چنین اتفاقی را تجربه نکرده‌ام.
اگرچه تاکنون هیچ پروتکل رسمی در این خصوص وجود ندارد، اما فضانوردان تمریناتی را برای انجام اقدامات لازم در صورت از دنیا رفتن یکی از همکارانشان انجام می‌دهند. کریس هدفیلد یکی از فضانوردان مطرح در کتاب خود با عنوان An Astronaut's Guide to Life on Earth یک تمرینی با نام "Death Sim" را شرح داده که به فضانوردان کمک می‌کند تا هنگام مرگ یکی از همکاران خود در فضا چه کاری را انجام دهند.
در تمرینات Death Sim فضانوردان با کارهایی آشنا می‌شوند که باید در مرگ همکارانشان انجام دهند. این تمرینات به عنوان بحث کلی در خصوص واکنش‌های یک فضانورد است؛ در این تمرین فضانورد در یک سناریوی فرضی واکنش‌های مربوطه را تمرین می‌کند. هدفیلد در این کتاب نوشته:
ما ناگهان صدایی را از ایستگاه شنیدیم که گفت: کریس مرده! بلافاصله پس از این صدا، همه به دنبال راه چاره بودند. حال باید چه کاری با جسد کرد؟ هیچ محفظه‌ی از پیش تعیین شده‌ای برای اجساد در ایستگاه فضایی بین‌المللی وجود ندارد، در این حالت آیا باید جسد را در یک محفظه‌ی قفل شده‌ای نگه داشت؟ با بوی بد جسد چه باید کرد؟! آیا باید جسد را به زمین برگرداند؟ اگر فضانوردی در فضا بمیرد، چه کسی به والدین وی خبر مرگ فرزندش را خواهد داد؟ این خبر با تلفن یا حضوری اعلام خواهد شد؟
تمرینات Death Sim در این موقعیت‌ها به فضانوردان کمک می‌کند تا به طور کامل در خصوص واکنش‌های خود فکر کرده و سپس عملیات مورد نظر را انجام دهد.
ناسا در حال حاضر برنامه‌ای برای ماموریت‌های ناموفق دارد. کمپانی‌های خصوصی مانند مارس وان و اسپس ایکس در حال کار بر روی استراتژی‌هایی برای استقرار انسان در کره‌ی مریخ هستند. به نظر می‌رسد اجرای پروژه‌های اعزام انسان به کره‌ی مریخ ممکن است چندین دهه به طول انجامد، اما با این حال این نوع پروژه‌ها ممکن هستند. در حالاتی که فضانوردی در فضا می‌میرد بهترین راه‌حل، فرستادن جسد به خلا از طریق دریچه هوابند فضاپیماست. به نظر می‌رسد یکی از قانون‌های بین المللی موجود در کیهان، مانع از این کار می‌شود. علاوه بر این در یکی از تفاهم‌نامه‌های سازمان بین‌المللی آمده که وارد کردن هر ماده‌ی اتلافی به فضا همانند جسد غیرقانونی است و تفاهم‌نامه‌ی مذکور مانع از این کار می‌شود. از این‌رو اجسادی که در فضا شناور هستند احتمال برخورد با فضاپیما و اجسام شناور دیگر را دارد؛ در این صورت ارگان‌های انسانی و حتی باکتری‌ها و هر موجود زنده‌ی دیگری که در داخل جسد قرار دارد نیز باعث اشغال فضا می‌شود. علاوه بر این در طول ماموریت‌های طولانی نمی‌توان جسد را در فضاپیما نگه داشت، زیرا در این حالت احتمال به خطر افتادن زندگی دیگر افراد موجود در فضاپیما هم از لحاظ روحی و هم از لحاظ جسمانی وجود دارد. همچنین ساخت فضاپیماها هزینه‌ی بسیاری زیادی را دربر می‌گیرد و از این‌رو اضافه کردن یک محفظه‌ی دیگر به منظور نگه داشتن جسد در فضاپیماها چندین میلیون دلار هزینه دارد.
یکی از جالب‌ترین پیشنهادهایی که در این زمینه مطرح شده، همکاری بین شرکت Promessa و ناسا است. شرکت Promessa در زمینه‌ی کفن و دفن فعالیت دارد و با همکاری با ناسا قصد دارد کیسه خواب تنگی را به منظور محافظت جسد انسان طراحی کند؛ در این کیسه خواب جسد قرار می‌گیرد و پس از آن این کیسه خواب در دماهای منجمد کننده‌ای قرار می‌گیرد.
پس از این عملیات جسد منجمد شده به داخل فضاپیما برگردانده می‌شود تا در آنجا به شدت مرتعش شده و درنهایت متلاشی شود. پس از این مرحله غبار جسد انسان باقی می‌ماند که می‌توان آن را خارج از فضاپیما آویزان کرد.
مرگ یک موضوع عمیق انسانی است اما برای یک فضاپیمای با ماموریت‌های طولانی مدت، باید با آن از دیدگاه عملی و هزینه‌ای برخورد شود.
در هر صورت هنوز جواب واضحی برای این امر وجود ندارد؛ هنوز نمی‌توان به طور دقیق گفت که در هنگام مرگ یکی از فضانوردان در کره‌ی مریخ چه باید کرد. ناسا و مارس وان طرحی را مطرح کرده‌اند که در آن افرادی که به مریخ اعزام می‌شوند محصولات و خوراکی‌های خود را پرورش می‌دهند. البته ایده‌ی دیگری نیز برای جسد انسان در فضاپیما وجود دارد و آن هم استفاده از جسد به عنوان کود است.
پائول والپول یکی از اخلاق شناس زیستی ناسا در این خصوص گفت:
در هر حال حاضر نمی‌توان به طور کامل گفت که آیا جسد انسان می‌تواند به عنوان کود مورد استفاده قرار گیرد یا خیر؛ زیرا هنوز هیچ کس این کار را در کره‌ی زمین انجام نداده است. در کره‌ی زمین برخی مناطقی وجود دارد که نیاز شدیدی به کود دارند، اما هیچ وقت از اجساد اقوام خود به عنوان کود استفاده نمی‌کنند. در زمین همواره ممانعتی در خصوص استفاده‌ی اجساد در مصارف صنعتی وجود دارد.
مرگ یک موضوع عمیق انسانی است اما برای یک فضاپیمای با ماموریت‌های طولانی مدت، باید با آن از دیدگاه عملی و هزینه‌ای برخورد شود. روزنامه‌ی گاردین با افرادی که برای اعزام به کره‌ی مریخ ثبت نام کرده‌اند مصاحبه‌ای انجام داده و از آن‌ها این سئوال را پرسیده شده که آیا مرگ در مریخ را پیش بینی می‌کنید یا خیر؛ در حالت کلی مرگ در فضا و دیگر سیاره‌ها موضوعی است که قبل از اعزام انسان به آن‌ها باید راه‌حلی را برای آن یافت.
نظر شما در این باره چیست؟
