بلواسکای چیست؟ همه‌چیز درباره شبکه اجتماعی جک دورسی

بلواسکای در آغاز پروژه‌ای تحقیقاتی بود که با هدف توسعه‌ی استاندارد غیرمتمرکز و باز برای شبکه‌ی اجتماعی، درون توییتر راه‌اندازی شد تا توییتر در ادامه آن را در راستای دستیابی آزادی بیان و جلوگیری از ضداطلاعات به‌کار بگیرد. با وجود سرمایه‌گذاریِ توییتر روی این پروژه، Bluesky از آنِ توییتر نشد و به‌عنوان استارتاپی مستقل مسیرش را ادامه داد، تا اینکه اولین نسخه‌ی بتای خصوصی برنامه‌ی بلواسکای در اسفند ۱۴۰۱ در اپ‌استور منتشر شد.

پویش پورمحمد

«فرار بزرگ» از ایکس (توییتر)؛ آیا بلواسکای جای بهتری است؟

مطالعه '12

تعداد کاربران بلواسکای تا نوامبر ۲۰۲۴ (آذر ۱۴۰۳) از مرز ۲۰ میلیون عبور کرد که عده‌ای آن را تا حدودی مدیون تغییر در سیاست‌های شبکه‌ی ایکس (توییتر سابق) بابت استفاده از داده‌های پست‌های کاربران برای آموزش هوش مصنوعی شرکت‌های ثالث می‌دانند. اگرچه هنوز محبوبیت بلواسکای به محبوبیت تردز با ۲۷۵ میلیون کاربر فعال ماهانه نرسیده است.

بلواسکای شبکه‌ی اجتماعی غیرمتمرکزی است که از دل توییتر و با اهدافی برای فراهم‌کردن امکان تعامل کاربران میان چندین پلتفرم مثل ایکس (توییتر سابق)، تیک‌تاک و... توسعه داده شد. برای ایجاد چنین امکانی که یک کاربر بتواند با یک حساب در یک شبکه‌ی اجتماعی، با کاربر دیگری در یک شبکه‌ی اجتماعی دیگر تعامل داشته باشد، نیاز به یک زیرساخت واحد به‌وجود آمد، که درنهایت منجر به توسعه‌ی پروتکل جدیدی با نام AT Protocol شد.

تیم بلواسکای در بهار ۲۰۲۲، ابتدا ADX را به‌عنوان اولین نسخه از پروتکل پشتیبان شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز معرفی کرد که سرواژه‌ای از Authenticated Data Experiment بود. سپس در تابستان همان سال طراحی ADX را بهینه‌ و ساده کردند تا نسخه‌ی جدید آن را با نام Authenticated Transfer Protocol یا AT Protocol با لوگو @ ارائه دهند.

اصل و اساس ایده‌ی AT Protocol این است که اپلیکیشن‌ها را از شبکه‌های اجتماعی جدا کند تا بدین‌ترتیب، افراد این آزادی را داشته باشند تا با استفاده از یک زیرساخت و بک‌اند و داده، اپلیکیشن‌های دیگری را توسعه دهند یا استفاده کنند. پروتکل AT می‌خواهد فراتر از پلتفرم قدم بردارد، بدین ترتیب، با ایجاد حساب کاربری روی پروتکل، داده‌های حساب کاربری در هر پلتفرم مبتنی‌بر پروتکل AT، دردسترس قرار می‌گیرد و کاربران اپلیکیشن‌های مختلف می‌توانند با یکدیگر ارتباط داشته باشند.

روش کار پروتکل AT

در تعریف AT Protocol، در وب‌سایت رسمی بلواسکای گفته می‌شود که شبکه‌ی اجتماعی فدرال جدیدی (مانند ActivityPub) است و ایده‌های برآمده از جدیدترین فناوری‌های غیرمتمرکز را در شبکه‌ای ساده و سریع و باز به‌صورت یکپارچه ارائه می‌کند؛ اما شبکه‌ی فدرال یعنی چه؟

در پروتکل AT نیز به‌جای اینکه شبکه اجتماعی در یک سرور و وب‌سایت اجرا شود، شما می‌توانید چندین سرور و وب‌سایت داشته باشید و کاربران براساس اولویت، خودشان فراهم‌کننده‌ی هاستینگ را برای داده‌هایشان انتخاب کنند. جدای از این، حتی کسب‌وکارها و افراد، در صورت نیاز می‌توانند خودشان هاست داشته باشند و بدین‌ترتیب داده‌های خود را به‌طور کامل کنترل یا به پلتفرم دیگری کنند.

برای استفاده از بلواسکای می‌توانید در سیستم‌عامل‌های مختلف برنامه‌ی اختصاصی آن را نصب کنید یا ازطریق مرورگر به نسخه‌ی تحت وب آن دسترسی داشته باشید.

اگر موافق دانلود بلواسکای نیستید، به‌غیر از نسخه‌ی تحت وب، برنامه‌های ثالث دیگری نیز برای بهره‌مندی از شبکه اجتماعی بلو اسکای ارائه شده‌اند. برای مثال، Skeets در اپ‌استور و GraySky در گوگل‌پلی و اپ‌استور از این دسته برنامه‌ها هستند. علاوه‌براین، می‌توان به برنامه‌هایی اشاره کرد که امکان انتشار پست بین‌شبکه‌ای را فراهم می‌کنند؛ مانند برنامه‌های بین‌شبکه‌ای Croissant و Openvibe و SoraSNS.

اگر نمی‌خواهید برای استفاده از بلو اسکای برنامه‌ای نصب کنید، برنامه‌ی تحت‌وب Skyfeed نیز می‌تواند جزء گزینه‌های شما باشد.

بلواسکای و توییر تفاوت‌ها و شباهت‌های زیادی دارند و با اینکه بسیاری از کاربران ایکس (توییتر سابق) می‌خواهند به بلواسکای مهاجرت کنند، بهتر است قبل‌از جابه‌جایی درباره‌ی شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو شبکه‌ی اجتماعی اطلاعاتی داشته باشند:

۱. طراحی و رابط کاربری: اولین چیزی که در مقایسه بلواسکای و توییتر می‌توان به آن اشاره کرد طراحی ظاهری صفحه و رابط کاربری آن است که تاحدود زیادی به دوران طلایی توییتر شباهت دارد؛ اما با این‌همه نمی‌توان از اصطلاحات توییتر مثل ری‌توییت‌ در آن استفاده کرد. پست‌ها به‌همان شکل نمایش داده می‌شوند و پروفایل نیز طراحی مشابهی دارد. فرایند ارسال پست نیز در هر دو پلتفرم شبیه است.

۲. پشتیبانی از انواع محتوا: هردو پلتفرم بلواسکای و ایکس (توییتر سابق) امکان اشتراک‌گذاری عکس، ویدئو و GIF را فراهم می‌کنند؛ اما حجم عکس و ویدئو در توییتر می‌تواند تا ۵۰ مگابایت برسد (در حساب کاربری رایگان) ولی در بلواسکای محدودیت حجم فایل روی یک مگابایت و ۶۰ ثانیه ویدئو قرار دارد. علاوه‌براین، محتوای متنی در بلواسکای محدودیت ۳۰۰ کاراکتری دارد ولی در توییتر رایگان این محدودیت به ۲۸۰ کاراکتر می‌رسد.

۳. Starter Packs در بلواسکای: ویژگی Starter Packs در بلواسکای به کاربران تازه‌وارد این امکان را می‌دهد که به مجموعه‌ای از حساب‌ها و موضوعات یا فیدهای متنوعی دسترسی داشته باشند تا به‌کمک آن‌ها محتوای مورد علاقه‌ی خود را پیدا کنند.

۵. تأیید و اعتبارسنجی اکانت: در توییتر کاربران می‌توانند با پرداخت هزینه‌ی ماهانه حساب کاربری خود را تأیید کنند و تیک آبی دریافت کنند. در بلواسکای سیستم اعتبارسنجی متفاوت است و کاربران و افراد شناخته‌شده یا سازمان‌ها می‌توانند با متصل کردن آدرس دامنه‌ی تحت مالکیت خود به حساب کاربری بلواسکای و تأیید آن از سمت دامنه، حساب خود را تأیید کنند. دراین‌صورت نام دامنه به‌عنوان هندل بلواسکای قرار می‌گیرد.

۶. نمایش پست‌ها و فیدها: به‌طور پیش‌فرض بلو اسکای دو بخش نمایش محتوا با نام Following و Discover دارد. در بخش اول پست‌های حساب‌هایی که دنبال کرده‌اید نمایش داده می‌شوند و در بخش Discover پست‌هایی از حساب‌های دنبال‌شده و دنبال‌نشده نمایش داده می‌شوند؛ اما موضوع پست‌ها متناسب‌با موضوعاتی است که کاربر نسبت‌به آن‌ها واکنش نشان داده است.

۷. حریم شخصی: بلواسکای امکانی با نام Moderation lists فراهم می‌کند که می‌تواند فهرستی از تمام حساب‌های کاربری باشد که فردی بخواهد بلاک یا بی‌صدا کند و هرکسی می‌تواند با استفاده از این فهرست، در یک‌لحظه هزاران حساب را بلاک یا بی‌صدا کند. چنین ویژگی تیغ دولبه محسوب می‌شود زیرا می‌تواند به‌راحتی مورد سوءاستفاده قرار بگیرد.

شبکه‌ی اجتماعی Mastodon یک شبکه‌ی اجتماعی متن‌باز و غیرمتمرکز است که با سرورهای فدرالی عمل می‌کند و در آن جوامع مختلفی از کاربران، هرکدام به‌صورت مستقل فعال هستند. این جوامعِ مختلف درعین‌حال به‌واسطه‌ی پروتکل ActivityPub به‌هم متصل می‌شوند. مانند هر شبکه‌ی اجتماعی دیگری، کاربران می‌توانند با ایجاد حساب در مستودان، انواع محتوا را با سایرین به‌اشتراک بگذارند؛ اما داده‌ها توسط یک شرکت، در سرورهای متعلّق به شرکت ذخیره نمی‌شوند.

هرکسی می‌تواند نسخه‌ی خودش از ماستودون را در سروری راه‌اندازی کند که به آن نسخه از مستودان، Instance گفته می‌شود. این نسخه‌ها هرکدام می‌توانند قوانین خاص خود را داشته باشند و مانند ایالت‌هایی مجازی، توسط جامعه‌ی کاربرانش اداره شوند. کاربران هر Instance می‌توانند با سایر کاربران در دیگر Instance‌ها ارتباط داشته باشند، مگر اینکه ارتباط با سایرین مغایر با قوانین Instance فعلی آن‌ها باشد.

دیگر رقیب بلواسکای را می‌توان تردز دانست که شرکت متا آن را در پاسخ به نارضایتی کاربران از وضعیت توییتر منتشر کرد و شروع طوفانی برای خود رقم زد. در تردز اینستاگرام کاربران می‌توانند مانند مستودان پست‌های متنی با محدودیت ۵۰۰ کاراکتر همراه با عکس یا ویدئو تا حداکثر ۵ دقیقه ارسال کنند.

برای فعالیت در تردز کافی است که در اینستاگرام حساب داشته باشید؛ اما نمایش پست‌ها و تنظیمات حریم شخصی حساب تردز از اینستاگرام مجزا انجام می‌شود. در مارچ ۲۰۲۴ (بهار ۱۴۰۳) متا اعلام کرد که تردز وارد Fediverse (دنیای فدرالی از شبکه‌های اجتماعی مختلف) شد و کاربران بالای ۱۸ سال تردز با پروفایل‌های عمومی می‌توانند انتخاب کنند که پست‌های تردزشان با سایر سرورهای سازگار با پروتکل ActivityPub به اشتراک گذاشته شود.

با توجه به ورود تردز به دنیای Fediverse، تردز تبدیل به یک برنامه‌ی شبکه‌ی اجتماعی غیرمتمرکز شده است که روی پروتکل ActivityPub دردسترس است. فرایند ارتباط در Fediverse تجربه‌ای شبیه به ایمیل را فراهم می‌کند که پیش‌تر به آن اشاره کردیم.

اگر می‌خواهید فعالیت خود را در بلواسکای آغاز کنید نیاز به یک حساب کاربری دارید. حالا دیگر برای برای ساخت حساب کاربری بلواسکای نیازی به کد دعوت نیست و مانند ساخت حساب توییتر می‌توانید با یک ایمیل در آن عضو شوید. البته، فرایند ساخت حساب بلواسکای با توییتر تفاوت دارد.

• روی دکمه‌ی زیر بزنید تا وارد وب‌سایت رسمی شبکه اجتماعی بلو اسکای شوید یا اگر برنامه بلواسکای را روی گوشی خود نصب کرده‌اید، آن را اجرا کنید.

• روی دکمه‌ی Sign up کلیک کنید. در گوشی باید روی Create account بزنید.

• در این صفحه باید ابتدا در ردیف اول (شماره‌ی ۱)، ارائه‌دهنده‌ی هاست و میزبانی حساب کاربری بلواسکای خود را انتخاب کنید. به‌طور پیش‌فرض این گزینه روی Bluesky قرار دارد؛ اما با انتخاب Custom می‌توانید هاست شخصی خود یا هر شرکتی که آدرس آن را دارید، وارد کنید.

• در ردیف بعدی (شماره‌ی ۲) آدرس ایمیلتان را وارد کنید.
• سپس در کادر بعدی (شماره‌ی ۳) رمزعبوری با حداقل ۸ کاراکتر انتخاب کنید.
• در کادر آخر (شماره‌ی ۴) باید تاریخ تولدتان را به‌صورت میلادی وارد کنید.
• روی دکمه‌ی Next بزنید.

• اکنون باید آدرس حساب کاربری خود را با تایپ handle دلخواه انتخاب کنید. دقت کنید که این نام نباید تکراری باشد.
• بعد از ورود نام مدنظر در صورت تأیید، دکمه‌ی Next فعال می‌شود و می‌توانید روی آن کلیک کنید.
• در این مرحله باید ربات نبودن خود را اثبات کنید و تمام!

در مراحل بعدی می‌توانید عکس پروفایل، یا آواتار و موضوعات مورد علاقه‌ی خود را انتخاب کنید و بعد از ورود با لایک‌کردن چند پست، الگوریتم بلو اسکای متوجه علاقه‌مندی‌های شما می‌شود و نمایش مطالب را براساس آن‌ها سازماندهی می‌کند.

با اینکه بلواسکای درحال‌حاضر به‌صورت عمومی دردسترس قرار دارد و تعداد کاربران آن از مرز ۲۰ میلیون گذشته؛ اما هنوز شرکت بلو اسکای توافقنامه‌ی استفاده از این سرویس و سیاست حریم‌ شخصی را تدوین نکرده است.

اکنون که می‌دانید بلو اسکای چیست، سراغ آموزش کار با آن می‌رویم. مانند بسیاری دیگر از برنامه‌ها، نوار ناوبری در پایین صفحه شما را به قسمت‌های مختلف این شبکه‌ی اجتماعی هدایت می‌کند و منوی همبرگری در گوشه‌ی بالا سمت چپ امکان دسترسی به داک‌مود و تنظیمات را فراهم خواهد کرد.

روبه‌روی منوی همبرگری در سمت راست علامت # را مشاهده می‌کنید که با لمس آن به تنظیمات فید و محتوای موردعلاقه برای نمایش دسترسی دارید و از بین گزینه‌های موجود می‌توانید Feed دلخواه را انتخاب کنید.

در تعامل با پست‌ها می‌توانید لایک، Reply (پاسخ)، کوت یا Repost کنید و برای ارسال پست جدید نیز روی آیکون آبی‌رنگ گوشه پایین در سمت راست تصویر بزنید تا پنجره‌ی مربوط به آن باز شود. اکنون پس‌از نوشتن متن از گزینه‌های پایین صفحه برای افزودن عکس، ویدئو، گیف یا بازکردن دوربین برای ثبت عکس استفاده کنید. با لمس گزینه‌ی Anybody can interact می‌توانید مشخص کنید که چه کسانی امکان تعامل با پست شما را داشته باشند.

با توجه به عملکرد ایلان ماسک در ایکس و تغییر در سیاست‌های حریم شخصی کاربران، پیش‌بینی می‌شود که رشد بلو اسکای سیر صعودی خود را حفظ کند؛ اما هنوز شرکت بلو اسکای راه سختی پیش‌ روی خود دارد.

دیدگاه شما کاربران عزیز زومیت درباره‌ی bluesky چیست؟ آیا این پلتفرم می‌تواند جایگزین توییتر شود؟ شما از بلو اسکای استفاده می‌کنید؟