از ویندوز و لینوکس خسته شدهاید؟ این ۴ سیستمعامل رایگان و خاص را امتحان کنید
شنبه 1 شهریور 1404 - 13:00مطالعه 5 دقیقه
وقتی به دنیای سیستمعاملها نگاه میکنیم، همهچیز در نگاه اول ساده و قابلحدس به نظر میرسد: کامپیوترهای شخصی معمولاً با ویندوز و macOS اداره میشوند و در کنار آنها، لینوکس با توزیعهای مختلفش (از اوبونتو گرفته تا فدورا) سهم قابلتوجهی از بازار حرفهایها و سرورها را به خود اختصاص میدهد.
ولی در پس این سه نام شناختهشده، مجموعهای از سیستمعاملهای کمتر دیدهشدهای هم حضور دارند که هر کدام با منطق و معماری خاص خود ساخته شدهاند. برخی از آنها برای سرورهای خانگی، بعضی برای احیای کامپیوترهای سالخورده، و تعداد کمی هم صرفاً برای لذت کشف چیزهای متفاوت مناسب هستند و نکتهی جالب اینکه کاملاً کاربردی و قابلاستفادهاند.
در ادامه، نگاهی میاندازیم به چند مورد از بهترین و جالبترین این سیستمعاملها؛ گزینههایی نسبتاً گمنام که نهتنها کاملاً کاربردی هستند، بلکه میتوانند در برابر غولهای اصلی دنیای سیستمعاملها هم حرفی برای گفتن داشته باشند.
SmartOS؛ برای حرفهایها و سرورهای خانگی
در میان سیستمعاملهایی که برای مدیریت سرور (بهخصوص در مقیاس خانگی یا کسبوکارهای کوچک) طراحی شدهاند، SmartOS یک گزینهی جذاب و بسیار کارآمد است.
برخلاف بسیاری از پلتفرمهای محبوب در این حوزه، SmartOS بر پایهی لینوکس نیست. ریشهی آن به ایلوموس (Illumos) برمیگردد که خود نسخهای مدرن و متنباز از یونیکس (Unix) است؛ یونیکس یکی از قدیمیترین و تأثیرگذارترین سیستمعاملهای تاریخ است که الهامبخش سیستمعاملهای بزرگی مثل macOS و لینوکس بوده است.
دو قابلیت کلیدی SmartOS عبارتاند از:
کانتینر(Container): این سیستمعامل با استفاده از فناوری Solaris Zones، به شما اجازه میدهد برنامهها را در محیطهای ایزوله و سبکی به نام «کانتینر» اجرا کنید. این کار باعث افزایش امنیت و بهینهشدن مصرف منابع میشود.
مجازیسازی (Virtualization): SmartOS با بهرهگیری از تکنولوژیهای قدرتمندی مانند Bhyve و KVM، به شما امکان میدهد چندین سیستمعامل کامل (مثلاً یک ویندوز و یک لینوکس) را بهصورت همزمان روی یک کامپیوتر اجرا کنید. این ویژگی برای توسعهدهندگان و مدیران شبکه بسیار کاربردی است.
بهطور خلاصه، SmartOS برای کاربرانی که به دنبال عملکرد، پایداری و امنیت بالا در سرور خود هستند، یک انتخاب حرفهای و قدرتمند به حساب میآید.
KolibriOS: نفسی تازه برای کامپیوترهای بسیار قدیمی
بسیاری از نسخههای سبک لینوکس میتوانند به کامپیوترهای قدیمی جان دوبارهای ببخشند؛ اما KolibriOS این کار را در سطحی باورنکردنی انجام میدهد.
این سیستمعامل به قدری بهینه و کوچک طراحی شده که تمام رقبای خود را کنار میزند. فقط کافی است این اعداد را در نظر بگیرید:
- حافظه رم مورد نیاز: فقط ۱۲ مگابایت! (برای مقایسه، بسیاری از سبکترین نسخههای لینوکس حداقل به ۲۵۶ یا ۵۱۲ مگابایت رم نیاز دارند).
- فضای ذخیرهسازی: کل سیستمعامل در یک فایل ۱٫۴۴ مگابایتی جا میشود؛ یعنی به اندازهی یک فلاپی دیسک قدیمی!
راز این سرعت و سبکی شگفتانگیز در این است که KolibriOS کاملاً با زبان اسمبلی نوشته شده است. نوشتن کد با اسمبلی بسیار دشوار است، اما نتیجهی آن نرمافزاری است که بدون هیچ لایهی واسطهای و با حداکثر سرعت ممکن اجرا میشود. به همین دلیل KolibriOS حتی روی قدیمترین کامپیوترها نیز روان و سریع کار میکند.
البته نباید انتظار داشته باشید که این سیستمعامل جایگزین ویندوز یا لینوکس در کارهای روزمره شود، اما بهطرز شگفتانگیزی، مجموعهای از برنامههای کاربردی مانند ویرایشگر متن، ماشین حساب و حتی یک مرورگر وب ساده را در خود جای داده است.
TrueNAS Core: متخصص ذخیرهسازی اطلاعات
اگر به فکر راهاندازی NAS یا سرور ذخیرهسازی خانگی هستید، حتماً نام TrueNAS به گوشتان خورده است.
هرچند نسخهی جدیدتر این سیستمعامل یعنی TrueNAS Scale مبتنیبر لینوکس است، اما برادر بزرگترش TrueNAS Core که بر پایهی FreeBSD (یکی دیگر از نوادگان قدرتمند یونیکس) ساخته شده، همچنان یک گزینهی فوقالعاده بهشمار میرود.
سیستمعامل TrueNAS Core بر پایهی سیستم فایل ZFS اجرا میشود؛ یک فناوری پیشرفته برای مدیریت دیسکها که برای امنیت، یکپارچگی و جلوگیری از، از دست رفتن اطلاعات طراحی شده است. این سیستمعامل از نظر پایداری حتی از همتای لینوکسی خود نیز مطمئنتر عمل میکند و برای کاربرانی که هدف اصلیشان ذخیرهسازی فایل، بکاپگیری و اشتراکگذاری اطلاعات با خیالی آسوده است، گزینهای بینظیر محسوب میشود.
(اگر به دنبال جایگزین سادهتری هستید، XigmaNAS نیز گزینهی مشابهی است که رابط کاربری مینیمالتری ارائه میدهد).
GhostBSD؛ تجربهای روان و متفاوت روی سختافزارهای قدیمی
شاید کار کردن با سیستمعاملی از خانوادهی BSD در ابتدا کمی دلهرهآور به نظر برسد، بهخصوص برای کسانی که به محیط لینوکس یا ویندوز عادت دارند؛ اما GhostBSD این تصور را به کلی تغییر میدهد.
این سیستمعامل که بر پایهی FreeBSD توسعه یافته، تجربهای شبیه به یک توزیع لینوکس کاربرپسند ارائه میدهد. رابط کاربری آن (مبتنیبر MATE) بسیار روان و سبک است و روی کامپیوترهای قدیمی بهخوبی اجرا میشود.
برخلاف تصور اولیه، GhostBSD با طیف وسیعی از نرمافزارهای متنباز رایج سازگار است و حتی میتوانید درایور کارتهای گرافیک انویدیا را نیز بهراحتی روی آن نصب کنید. شاید تنها نقطهضعف آن برای برخی کاربران، نبود پشتیبانی از پلتفرم بازی استیم یا برخی برنامههای خاص باشد. اما اگر از کار کردن با سیستمعاملهای متفاوت لذت میبرید و به دنبال گزینهای پایدار و سریع برای کارهای روزمره روی سختافزار قدیمی هستید، GhostBSD شما را ناامید نخواهد کرد.
نگاهی به دیگر گزینههای جذاب
دنیای سیستمعاملهای مستقل بسیار گسترده است. اگر هنوز کنجکاو هستید، این نامها را نیز به خاطر بسپارید:
OpenIndiana: وارث مدرن و متنباز سیستمعامل قدرتمند سولاریس که تجربهای مشابه GhostBSD در اکوسیستم خودش ارائه میدهد.
Haiku OS: یک سیستمعامل زیبا و سریع که با الهام از BeOS (سیستمعاملی قدیمی و محبوب) ساخته شده و شما را به سفری نوستالژیک در دنیای کامپیوتر میبرد.
ReactOS: پروژهای جاهطلبانه برای ساخت یک جایگزین متنباز و رایگان برای ویندوز که میتواند بسیاری از برنامههای ویندوزی را بدون نیاز به نصب خودِ ویندوز اجرا کند.
آیا تابهحال با یکی از این سیستمعاملهای خاص و متفاوت کار کردهاید؟ یا شاید تجربهی جذابی با سیستمعامل دیگری دارید که نه ویندوز است، نه مک و نه لینوکس؟