تغییر جهت سیستم اداری شهر مونیخ از لینوکس به‌ ویندوز 10

در نگاه اول، حرکت به سمت یک جنبش نرم‌افزاری آزاد و وسیع‌تر، سنگین به نظر می‌رسد. مونیخ یکی از اولین جاهایی بود که به این جنبش نرم‌افزاری آزاد ملحق شد و مثالی درخشان در این زمینه بود. در واقع مونیخ نشان داد که یک سازمان به این بزرگی با هزاران کارمند چگونه می‌تواند با نرم‌افزار متن‌باز اداره شود.

با این وجود خبرها حاکی از آن است که شهر مونیخ از سال ۲۰۲۰، سیستم عامل بیش از ۲۰ هزار کامپیوتر را که بر اساس لینوکس کار می‌کنند به ویندوز ۱۰ تغییر خواهد داد. دنیا نسبت به سال ۲۰۰۳ که مونیخ به سمت سیستم عامل متن‌باز رفت، تغییرات زیادی کرده است.

امروزه معروف‌ترین سیستم‌عامل گوشی‌های هوشمند و همچنین قست عظیمی از سرورهای دنیا بر اساس لینوکس طراحی شده است. لینوکس اوبونتو پراستفاده‌ترین سیستم‌عامل در بزرگ‌ترین پلتفرم ابر عمومی جهان، یعنی سرویس‌های وب آمازون (AWS) است. البته سیستم‌عامل کامپیوترهای شخصی هم کم اهمیت نیستند. فروش دستگاه‌های کامپیوتری همراه (مثلا لپ‌تاپ، تلفن همراه و ...) در حال افزایش است، درحالی‌که فروش کامپیوتر‌شخصی یا پی‌سی در رکود به سر می‌برد.

با اینکه نرم‌افزارهای متن‌باز راه زیادی برای ایجاد تغییر در بازار سیستم‌عامل دسک‌تاپ پیش‌رو دارند، امروزه سازمان‌های بزرگ زیادی در حال به‌کارگیری نرم‌افزار آزاد هستند (حتی بیشتر از شهر مونیخ).

ایتالو ویگنولی، یکی از موسسان داکیومنت فاندیشن می‌گوید:

مونیخ مسلما تنها نمونه در استفاده از نرم‌افزار متن‌باز نیست، و نمونه‌های دیگری هم موجودند.

داکیومنت فاندیشن سازمان حامی سیستم‌عامل متن‌باز لیبرآفیس است. لبیرآفیس (LibreOffice) که در کنار لیموکس (LiMux) در مونیخ مورد استفاده قرار می‌گیرد، یک نسخه‌ی سفارشی از سیستم‌عامل دسکتاپ اوبونتو است.

شاید جالب باشد که بدانید ژاندارمری و نیروی پلیس فرانسه ۷۰ هزار پی‌سی را به سیستم‌عامل جندبونتو تغییر داده است. جندبونتو (Gendbuntu) نسخه‌ای سفارشی از سیستم‌عامل مبتنی‌ بر‌ لینوکس اوبونتو است. در همین کشور فرانسه ۱۵ وزارت‌خانه و در آلمان هم وزارت دفاع آلمان به سمت استفاده از لیبرآفیس رفته‌اند. وزارت دفاع ایتالیا قصد دارد ۱۰۰ هزار دسکتاپ را از مایکروسافت‌آفیس به لیبرآفیس در سال ۲۰۲۰ تغییر دهد. ۲۵هزار پی‌سی نیز در بیمارستان‌های کپنهاگن از آفیس به لیبرآفیس تغییر خواهند کرد.

ماتیاس کرشنر رئیس بنیاد نرم‌افزار آزاد اروپا (FSFE) معتقد است به تعداد افراد این لیست اضافه خواهد شد و اینکه تقریبا هر دو هفته شما یک نمونه جدید از نرم‌افزار آزاد که در ادارات عمومی استفاده می‌شود، خواهید داشت.

شناسایی چیزی که باعث کنار رفتن لیموکس شد، کار سختی است. سال گذشته مشاوران اکسنچر مشکلاتی در قبال آی‌تی در شورا مطرح کردند. یکی از مهم‌ترین مشکلات، طولانی بودن زمان آپدیت و بروزرسانی نرم‌افزار بود که باعث شده بود آی‌تی یا قدیمی شود یا برطرف کردن مشکلش کاری سخت شود. همه‌ی اینها باعث شد که وقت و بهره‌وری زیادی هدر رود.

اما نه لیموکس و نه لیبرآفیس منبع این مشکلات نبودند. در واقع مشاوران مشکل را جدا بودن بخش‌های آی‌تی از همدیگر می‌دانستند. مسئولیت کنترل آی‌تی در شهر مونیخ بین بیش از ۲۰ سازمان جدا از هم تقسیم شده بود. در واقع آن گروه اقلیتی هم که از دستگاه‌های بر پایه‌ی ویندوز استفاده می‌کردند با مشکل به‌روز نبودن و باگ داشتن روبه‌رو بودند و این مشکلات هم به دلیل ضعف مدیریتی بود.

کرشنر گفت اینکه تمام مشکلات را گردن نرم‌افزارهای متن‌باز بندازیم، در حالیکه مشکل به‌دلیل کوتاهی سازمان‌ها است، به‌دور از انصاف است. کرشنر اظهار می‌کند:

اگر کاربرانی وجود دارند که از وجود باگ در لیبرآفیس ناراضی هستند، این مشکل از نرم‌افزار نیست، چراکه مشکل لیبرآفیس ۵ سال است که حل شده است و آپدیتی نیز در این زمینه در دسترس است، ولی بعضی از ادارات به این آپدیت‌ها دسترسی ندارند.

مشکلات به‌وجود آمده به‌دلیل عدم کنترل مرکزی روی مدیریت آی‌تی با تغییر به سمت ویندوز حل خواهد شد. این کار بخشی از بازسازی ادارات آی‌تی مونیخ است.

دلیل دقیق مشکلات مشخص نشد. یک ارزیابی در سال ۲۰۱۵ از کارکنان گرفته شد که نشان داد مشکلات به‌وجود آمده همیشگی نبودند و گاهی اوقات پیش می‌‌‌‌آمدند. ۸۵ درصد افراد گفتند که مشکلات نرم‌افزاری حداقل یکبار در ماه آنها را اذیت می‌کند. ۵۵ درصد از افراد هم از مشکلات سخت‌افزاری گلایه داشتند. جالب است بدانید که در یک بررسی به‌عمل آمده قبل از این ارزیابی، مشکلات به‌وجود آمده تحت ویندوز بسیار بیشتر از مشکلات لیموکس بود.

بازخوردهای به دست آمده از ادارات هم نشان‌دهنده‌ی انتقادات آنها از نرم‌افزار متن‌باز بود. مثلا اداره‌ی بخش منابع انسانی معتقد بود که آنها در استفاده از لیموکس تجریه‌ی خوبی نداشته‌اند. این اداره گفت از سال ۲۰۰۶ که آنها از لیموکس و اپن‌‌آفیس و بعدا هم از لیبرآفیس استفاده کرده‌اند، کارایی و بهره وری آنها کاهش چشم‌گیری داشته است و این اداره به از کار افتادن، خطاهای نمایش و خطاهای چاپ اشاره کرد. 

این اداره همچنین گزارش کرد که مشکلاتی در استفاده از سیستم های اختصاصی مورد استفاده مجلس مثل اوراکل و اس‌آ‌پ در کار با لیموکس وجود دارد و به ناسازگاری با سیستم امنیتی اس‌آ‌پ مجلس و همچنین خطاهایی در نحوه نمایش پی‌دی‌اف‌ها در سیستم نرم‌افزار متن‌باز اشاره کرد.

اما با این وجود، مجلس به حل مشکلات برگرفته از ناسازگاری ادامه داد. قبل از وجود این مشکلات، رئیس بخش آی‌تی شهرداری مونیخ گفته بود:

دلیل فنی‌ که ما را مجبور کند به سمت ویندوز برویم، وجود ندارد و مشکل ناسازگاری و قابلیت همکاری مربوط به نرم‌افزار‌ها در لیموکس حل شده است.

یک منبع از شهر مونیخ که با آی‌تی آشنا بود گفت در مورد مشکلات فنی لیموکس اغراق شده است. او گفت راه‌حل‌هایی برای برطرف کردن این مشکلات وجود داشت و منتقدان زیاد از حد از این سیستم‌عامل انتقاد کردند. افراد دیگری نیز باور داشتند:

از نظر ما این انتقادات کاملا پوچ هستند. ما از وجود اپلیکیشن‌های ویژه ویندوز آگاه هستیم، ولی می‌توانیم با ادغام سیستم‌عامل‌های قبلی با استفاده از نرم‌افزار واین و یا اجرای اپلیکیشن‌ها در ترمینال‌سرویس مشکل را حل کنیم.

مونیخ همیشه تعداد محدودی ماشین ویندوزی داشت که برای اجرای نرم‌افزارهای تجاری ناسازگار با لیموکس مورد استفاده قرار می‌گرفتند. برای اجرای این نوع نرم‌افزارها نمی‌شد از مجازی‌سازی استفاده کرد. در سال ۲۰۱۶ کارکنان از تعداد ۲۰ هزار پی‌سی مبتنی بر لینوکس در کنار ۴۱۶۳ پی‌سی ویندوزی استفاده می‌کردند. وقتی برخی از منتقدان لیموکس ادعا کردند که ۴۰ درصد از سیستم‌عامل‌ها مبتنی بر ویندوز است، هم تعداد ماشین‌های مبتنی بر لیموکس و هم تعداد ماشین‌های ویندوزی افزایش یافت. طبق ادعای شورا، به‌کارگیری دو سیستم‌عامل متفاوت در کنار هم برای طولانی مدت امری نشدنی است. اما این در حالی بود که این سیستم‌عامل‌ها یعنی ویندوز و لیموکس سال‌ها بود که در کنار هم بودند.

اما یکی دیگر از اعضای مطلع شورا در این خصوص گفت که عدد اعلام شده پایین‌تر از ۴۰ درصد است و در واقع حدود ۲۰ درصد است. او گفت:

ما همیشه مجبور بودیم تعدادی ماشین بر اساس ویندوز داشته باشیم.

بعضی از ادارات تصمیم گرفتند که سیستم‌عامل ماشین‌های مشخصی را طبق نظر خودشان به ویندوز تغییر دهند، چراکه در کنترل مرکزی محدودیت وجود داشت. اما آنها گفتند که محدودیتی در مورد تعداد ماشین‌های ویندوزی وجود دارند، چراکه سیستم توزیع نرم‌افزار مونیخ نمی‌تواند بیش از ۶ هزار ماشین ویندوزی را کنترل کند که البته می‌توان آن را مدیریت کرد.

این که درصد حقیقی چند بوده است معلوم نیست. چیزی که مشخص است این است که مشکلات سازمانی در ادارات آی‌تی مونیخ با اجرا و به کارگیری ترکیبی از نسخه‌های مختلف لیموکس و ویندوز که تاریخ‌شان به ویندوز اکس‌پی و ۲۰۰۰ برمی‌گشت، اوضاع را بدتر از قبل کرد. کرشنر گفت:

طبق گفته یکی از اعضای شورای شهر آنها ۱۵ سیستم‌عامل و نسخه مختلف داشتند.

جواب دادن به این سوال که چرا مونیخ قصد دارد مایکروسافت‌آفیس را جایگزین لبیرآفیس کند، سخت است، چراکه صحبت‌های ضدونقیض در این مورد زیاد است.

منتقدان لیبرآفیس معتقدند که استفاده از آن منجر به مشکلاتی اساسی برای کارکنان شورا شده است. در واقع کارکنان شورا نمی‌توانند به‌راحتی مدارک و اسناد را با سایر سازمانی‌هایی که از مایکروسافت‌آفیس استفاده می‌کنند، به اشتراک بگذارند. سیساستمداران حزب اتحادیه سوسیالیست-مسیحی مونیخ که مخالف سرسخت نرم‌افزارهای متن‌باز هستند، اعلام کردند که شهر به دلیل استفاده از لیبرآفیس در ارتباط برقرار کردن با دیگران مشکلات زیادی دارد.

اما یکی از اعضای شورا گفت که این ادعا در مورد مشکلات نرم‌افزار متن‌باز اغراق‌آمیز است. این نکته نیز قابل ذکر است که زمانی که شورا از اپن‌آفیس به لیبرآفیس تغییر کرد این مشکلات خیلی کمتر شدند. او گفت:

اداراتی که مجبور بودند با احزاب خارجی به میزان زیادی ارتباط برقرار کنند، به یک نسخه‌ی ترمینال‌سرور مایکروسافت‌آفیس دسترسی داشتند. بنابراین می‌توانستند اسناد و مدارک خارجی را در مایکروسافت‌آفیس ویرایش کنند. دسته‌ی دیگری هم از ادارات بودند که مشکلاتی مقطعی با منابع خارجی داشتند. من فکر می‌کنم ما تمامی آن مشکلات را حل کردیم. بنابراین این عدد، آنقدر هم که می‌گویند بزرگ نیست.

منبع دوم از مونیخ تخمین زد که تعداد کاربرانی از شورا که در تبادل مدارک با سازمان‌های خارجی مشکل دارند، به ۶۰ نفر نمی‌رسد (این در حالی است که هزاران کاربر کامپیوتر در شورا وجود دارد). مشکلات این ۶۰ نفر هم محدود به آن‌هایی است که مدارک حاوی توضیحات را با اشخاص ثالث مبادله می‌کنند.

با این وجود هنوز آینده‌ی لیبرآفیس مبهم است. شورا رای به آزمایش مایکروسافت‌آفیس ۲۰۱۶ برای ۶ هزار کاربر داد تا ببیند که این کار برای شورا خوب است یا خیر. البته این کار بسیار هزینه‌بر است، چراکه بیش از ۱۲هزار قالب و ماکروی لیبرآفیس باید تغییر کنند.

بزرگ‌ترین تغییر از زمان شروع پروژه لیموکس در سال ۲۰۰۳ یک تغییر سیاسی بوده است. حزب سوسیالیست-مسیحی که مدت زیادی است با نرم‌افزار متن‌باز مخالف است با حزب سوسیال دموکرات ائتلاف تشکیل داده‌اند. همین ائتلاف سیاسی بود که باعث مطرح شدن موضوع تغییر از نرم‌افزار متن‌باز به ویندوز ۱۰ شد.

یکی از اعضای شورای مونیخ معتقد است که کناررفتن کریستین اوده، شهردار مونیخ و حامی اصلی پروژه لیموکس در سال ۲۰۱۴ نقشی بزرگ در این تغییر ایفا کرد. او گفت:

وقتی شما از نظر سیاسی حامی نداشته باشید، نمی‌توانید در مورد زمینه‌های فنی نظر بدهید. این تغییرات کاملا سیاسی هستند.

بدون در نظر گرفتن این نکته که این تصمیمات درست بوده است یا غلط، لیموکس روزهای آخر عمر خود را می‌گذراند، حتی اگر مونیخ نظرش را عوض کند. در واقع با آخرین عرضه لیموکس در ۲۰۱۹، بسیاری از افرادی که روی پروژه لیموکس کار می‌کنند، یا در حال ترک کردن شورا هستند و یا به چیز‌های دیگری در آینده فکر می‌کنند. یکی از منابع اظهار کرده است:

اکنون دیگر آسیب به ما وارد شده است و افراد در حال پا پس‌کشیدن هستند.

حتی اگر شورای شهر نظرش را عوض کند و بخواهد با لیموکس ادامه دهد، دیگر فایده‌ای ندارد، چراکه ادارات اکثرا آنگونه که خودشان می‌خواهند عمل می‌کنند: بعضی از آنها هنوز به لیموکس وفادارند، در حالی‌که بقیه بسیار سریع به سمت ویندوز رفتند. آنها می‌گویند:

اگر شما تنها و تنها از مایکروسافت استفاده کنید، تغییر در آینده برای شما سخت خواهد بود. تعداد سیستم‌های بک‌اند مایکروسافت (مثل سرور ایکتیو‌دایرکتوری ازول و آیدنتیتی منیجر)  بسیار زیاد هستند و این سیستم‌ها با روی کار آمدن ویندوز ۱۰ مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

آیا با روی کار آمدن ویندوز، بکارگیری پروژه قبلی لیموکس یک شکست محسوب می‌شود؟

وقتی نرم‌افزارها به سمت لیموکس حرکت کردند، مشکلاتی گزارش شد، ولی معمولا قسمتی از مشکلات مربوط به آی‌تی طبیعی هستند. اینکه همه‌ی مشکلات را گردن لیموکس بیندازیم به دور از انصاف است، چراکه ارزیابی‌های قبل از تغییر به سمت لیموکس نشان داده بود که تنها بخش کمی از کارکنان خواستار بازگشت به ویندوز و آفیس هستند (آنها ابتدا از ویندوز استفاده می‌کردند، سپس در سال ۲۰۰۳ به سمت لیموکس رفتند و در ادامه تصمیم گرفتند که دوباره به سمت ویندوز بروند).

البته اینکه در مورد موفقیت یا شکست پروژه لیموکس قضاوت کنیم، هنوز زود است، چون که هنوز معلوم نیست با تغییر به سمت ویندوز مردم در مونیخ خوشحال خواهند شد یا خیر.

مایکروسافت که سال گذشته دفتر مرکزی شرکت آلمان خود را به مونیخ منتقل کرد، معتقد است که شورا باید در این تغییر به سمت ویندوز و مایکروسافت‌آفیس، بسیار سریع‌تر از تغییرات گذشته به سمت لیموکس که تا سال ۲۰۱۳ طول کشید، عمل کند. اما علی‌رغم پیشبینی‌های شورا، حرکت به سوی ویندوز و بازسازی ادارات آی‌تی، احتمالا اثر منفی کوتاه‌مدتی بر کارمندان مونیخ می‌گذارد و همچنین منابع مونیخی هنوز در مورد اینکه آیا ویندوز ۱۰ خواهد توانست پاسخگوی تمامی نیازها تا ۲۰۲۳ باشد، شک دارند. کرشنر معتقد است که:

نرم‌افزارهایی برای حل مشکلات به‌وجود خواهد آمد، ولی نخواهد توانست تمامی نیازها را برطرف کند.

او معتقد است که این تغییر به‌راحتی صورت نخواهد گرفت. او گفت:

آنها باید بر حل مشکلات سازمانی تمرکز کنند و این خود به‌تنهایی کار سختی است. چرا آنها باید خواستار تغییر فنی همزمان با حل مشکلات سازمانی باشند؟

ویگنولی می‌گوید بعضی از کارکنان شورا بیش از ۱۰ سال است که از لیموکس و آفیس متن‌باز استفاده می‌کنند. از نظر ویگنولی این ۱۰ سال استفاده مستمر از لیموکس، گواهی بر این است که این پروژه با شکست همراه نبوده است و تاییدی بر این است که هنوز هم سازمان‌هایی می‌توانند از نرم‌افزار متن‌باز استفاده کنند. او گفت:

به نظر من شما نمی‌توانید پس از ۱۲ سال استفاده از لیموکس در مونیخ، آن را بی حاصل در نظر بگیرید. این سیستم ۱۲ سال کار کرد و اکنون هم به دلایل سیاسی به ویندوز تغییر کرد. آیا شما در طول این ۱۲سال شنیدید که مونیخ به خاطر استفاده از سیستم متن‌باز فلج شود؟ نه، هرگز. برای ‌آی‌تی ۱۲ سال یک عصر کامل محسوب می‌شود و من فکر نمی‌کنم کسی بگوید که این پروژه جواب نداده است.