پتنت چیست و روال درخواست صدور آن به چه صورت است؟

برای این که بتوان مفهوم پتنت یا حق ثبت اختراع و سیستم آن را خوب درک کرد، باید تاریخ آن را مطالعه کرد تا بتوان کمکی که به آیندگان می‌کند را درک کرد. شاید این فهم به کمپانی شما و تأثیر پتنت‌ها بر آینده آن کمک کند.

پتنت‌ها و دیگر قوانین انحصاری صدها سال است که در کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مسئله برای بنیان گذاران ایالات متحده آن چنان مهم بوده که در قانون اساسی خود آن را آورده‌اند. سیستم رسمی‌ پتنت‌ها در ایالات متحده کمی‌ بعد از تصویب قانون اساسی، اجرا شد، یعنی زمانی که «جرج واشنگتون» اساسنامه ثبت حق اختراع سال ۱۷۹۰ را امضاء کرد.

یکی از اهداف اساسی سیستم پتنت‌ها، برانگیختن نوآوری است. «توماس جفرسون»، اولین شخصی که بررسی و کار نظارت روی برنامه پتنت‌ها را به عهده داشت، اعلام کرد: «جامعه برای کسانی که ایده‌های خود را دنبال می‌کنند تا بتوانند تسهیلات همگانی بوجود آورند، حق انحصاری قائل می‌شود تا از ایده و اختراع خود منفعت ببرند. این قانون برای آسودگی جامعه خواهد بود.»

این تشویق و دلگرمی‌ ازطریق دادن حق انحصار موقت به مخترع یا صاحب پتنت صورت می‌گیرد. این حق امتیاز و انحصار، به مخترع زمان می‌دهد تا از نوآوری خود برای جبران هزینه‌هایی که متحمل شده، استفاده کند و هزینه‌هایی که برای پیشرفت محصولات صورت می‌گیرد، می‌تواند تبدیل به توجیه خوبی برای تولید سخت افزارهای مختلف یا صنایع داروسازی جدید شود. به‌عنوان مثال ساخت، آزمایش و تأیید نهایی یک دارو میلیون‌ها یا میلیارد‌ها دلار هزینه به همراه خواهد داشت. اگر یک تولیدکننده دارو بتواند بلافاصله و بدون اجازه از مخترع ،همان دارو را با همان فرمول تولید کرده و زیر قیمت مخترع بفروش برساند، دلگرمی‌ و اشتیاق برای تولید داروهای جدید کور خواهد شد.

این راه و روش سال‌های سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه با پیشرفت تکنولوژی، انواع جدیدی از اختراعات هم بوجود آمدند، با رشد تولید کامپیوترها و نرم افزارها ایده‌های جدیدتری خلق شدند که بدون هزینه‌های اولیه بوجود می‌آمدند. این پتنت‌ها زمینه‌های مجازی جدیدی ایجاد کردند تا مخترعین بتوانند ایده‌های خود را در بوته آزمایش قرار دهند.

در حال حاضر بسیاری از این پتنت‌ها در دعواهای قضایی توسط شرکت‌های صاحب حق اختراعات مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌خصوص «پتنت‌ترول‌ها» (شرکت‌هایی که با دراختیار داشتن حقوق پتنت‌ها، از شرکت‌های دیگر شکایت می‌کنند، بخاطر پول‌های هنگفتی که در این پرونده‌ها رد و بدل می‌شود، جدیداً به‌طور گسترده‌ای مشاهده می‌شوند.)

می‌توان از این دعواهای قضایی به دادگاه اخیر سامسونگ و اپل اشاره کرد که در آن سامسونگ به پرداخت ۱.۰۲ میلیارد دلار غرامت به اپل محکوم شد. البته سیستم قضایی پتنت‌ها در کشورهای مختلف با هم فرق می‌کند و همین مسئله باعث بروز بحث‌های کلیدی در این زمینه شده تا حامیان تغییر سیستم قدیمی بتوانند بیشتر به آن بال و پر بدهند.

هر پتنت از ۵ قسمت تشکیل شده است:

• پوشش صفحه
• پس‌زمینه
• خلاصه
• خصوصیات
• ادعانامه

«پوشش صفحه» حاوی چندین بخش همانند عنوان، نام مخترع، تاریخ درخواست و خلاصه پتنت است. «پس‌زمینه» مروری است روی موضوع که نوع کاربرد پتنت و راه‌حل برای مشکل را اظهار می‌دارد. در قسمت «خلاصه»، کل مطالب در مورد پتنت مورد نظر در چند پاراگراف نوشته شده و ارائه می‌گردد.

در اینجا باید اعلام شود که عنوان، چکیده و خلاصه نباید زیاد هم توصیفی و در چهارچوب‌های قانونی نوشته شده باشد. بسیاری از مردم که آشنایی کمی‌ با این مسائل دارند، بیشتر به این قسمت‌ها دقت می‌کنند که در نهایت می‌تواند منجر به فهم اشتباه پتنت شود.

قلب پتنت در «خصوصیات» و «ادعانامه» می‌تپد. بخش خصوصیات، چرایی و چگونگی پتنت را توضیح می‌دهد. این قسمت ویژگی‌ها یا روند پتنت را بصورت جزء به جزء توصیف می‌کند، بطوری که نحوه شکل گیری نوآوری در این قسمت ساخته، انجام و پرداخته می‌شود.ادعانامه هم که با یک زبان پیچیده نوشته می‌شود، نوآوری را آنطوری که در حوزه پتنت‌ها پوشش داده می‌شوند، توضیح می‌دهد. کلمه به کلمه این قسمت توسط ناظر پتنت مورد بررسی قرار می‌گیرد تا در مورد اعطاء یا عدم اعطای پتنت بتواند تصمیم بگیرد. به خاطر همین، ادعای پتنت مهم‌ترین قسمت ثبت حق اختراع است.

سیستم ثبت اختراع در ایالات متحده که از پیوند چند قانون و یک فرایند مشخص تشکیل می‌شود، کاملاً پیچیده است و توسط کنگره ایالات متحده اجرا می‌شود.

تمام قوانین و مقررات مربوط به پتنت‌ها بصورت علمی‌ در «قانون مُدَون فدرال» عنوان ۳۷ و یک کتاب راهنما با نام «راهنمایی بر آیین دادرسی پتنت‌ها» آورده شده است. روند درخواست ثبت اختراع در ایالات متحده به روش زیر خواهد بود:

پر کردن یک فرم درخواست موقت ارزان‌تر و سریع‌تر از پر کردن فرم درخواست کامل است، چراکه در فرم موقتی نیاز به پر کردن «ادعانامه» نیست. به‌علاوه، این درخواست توسط «اداره ثبت اختراع و علائم تجاری ایالات متحده» بررسی نمی‌شود و قابل اجرا نخواهد بود. پر کردن یک فرم موقت هم به شما این امکان را می‌دهد تا حق اختراع خود را به صورت «در انتظار ثبت اختراع» تبلیغ یا اعلام کنید. پرکردن یک فرم موقت برای«اداره ثبت اختراع و علائم تجاری ایالات متحده» ۱۲۵ دلار هزینه دارد اما اگر یک وکیل این کار را انجام دهد حدود ۲۰۰۰ تا ۶۰۰۰ دلار از شما پول خواهد گرفت.

معمول‌ترین نوع درخواست، یک درخواست کاربردپذیر است که تمام نوآوری‌ها که باعث سودمندی و کاربردپذیری می‌شود را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. در این درخواست تمامی‌ اطلاعات (و شاید هم بیشتر) که در درخواست موقت مطرح می‌شد، نوشته می‌شود اما عموماً به آن یک مجموعه «ادعانامه» هم اضافه می‌شود.

درخواست غیرموقت توسط ناظر ثبت اختراع که در زمینه نوع اختراع و مسائل مربوط به آن متخصص است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. ناظر ثبت اختراع با بررسی پتنت‌ها و موارد گذشته، از وجود یا عدم وجود پتنت مطرح شده در مطالب گذشته اطمینان حاصل می‌کند. پس از آن ناظر ثبت اختراع، دستور صدور مدارک و اسناد رسمی‌ برای مخترع اثر یا وکیل آن صادر می‌کند. در این مدارک رسمی‌ مشخص می‌شود که به شخص، حق ثبت اختراع اعطاء می‌گردد یا نه. اگر ثبت اختراع اعطاء نشد، مخترع می‌تواند فرجام‌خواهی کرده و جوابیه‌ای در خصوص علت عدم اعطاء پتنت تسلیم کند و با ایجاد اصلاحیه و تعریف دوباره ادعانامه، برای گرفتن پتنت اقدام کند. ممکن است این روند چندین بار تکرار شود تا اینکه حق ثبت اختراع به آن شخص اعطا شود یا شاید هم کاملاً این حق از او سلب گردد. روند پیگیری به خاطر چندین عامل می‌تواند بسیار هزینه بر باشد. از این عوامل می‌توان به: تعداد ادعانامه‌ها، تعداد تکرار روندهایی که به پاسخ نیاز دارند و اولویت/سرعت درخواست اشاره کرد. ممکن است یک کارآفرین برای یک پتنت، هزاران دلار بپردازد. توجه داشته باشید که این فقط هزینه ابتدایی برای پرکردن یک درخواست غیرموقت خواهد بود. این تمام هزینه‌هایی که برای اعطای پتنت دربرمی‌گیرد را شامل نمی‌شود. تمام هزینه‌ها از درخواست تا اعطای پتنت از ۱۰ هزار تا ۳۰ هزار دلار هزینه خواهد داشت. البته این هزینه به پیچیدگی، نوع پتنت و شرایط درخواست پیگیری هم مربوط است.

پس از اعطاء پتنت، حتی بعد از اعطای پتنت، هزینه‌هایی مربوط به حفظ اعتبار آن باید پرداخت شود. همچنین اعلام نقض حقوق پتنت هم باید توسط صاحب یا وکیل صاحب پتنت مورد پیگیری قرار گرفته شود. در حقیقت شکست در اجرای قانون مربوط به پتنت در اثر فقدان تعدادی یا تمام حقوق مربوط به یک پتنت مشخص است.

معمولاً ۳ تا ۶ سال زمان می‌برد تا یک درخواست به پتنت تبدیل شود. اما برای کاهش این مدت زمان، اولویت بندی‌هایی وجود دارد که می‌تواند زمان اعطای پتنت را به یک سال کاهش دهد اما این کاهش زمان مطمئناً با افزایش هزینه‌ها همراه خواهد بود. اگر مخترع با یک وکیل آشنا به امور پتنت‌ها یا یک واسط کاردان برای ثبت حق اختراع همکاری کند، کارهایی که باید توسط او انجام شود بسیار کم و درحد توضیح پتنت و امضاء چند سند خواهد بود.