میکروبهای روده و کمخوابی: آیا باکتریها روی خواب ما تأثیر میگذارند؟
خواب، درست مانند غذا، آب و هوا، یکی از نیازهای حیاتی انسان است، اما کیفیت و الگوی آن تنها به ساعت زیستی یا سبک زندگی بستگی ندارد؛ عوامل اجتماعی، محیطی و شخصی نیز بر آن تأثیر میگذارند. پژوهش تازهای نشان میدهد که حتی قطعاتی از باکتریهای روده نیز میتوانند با خواب ما در ارتباط باشند و شاید بخشی از معمای چرخههای خواب و کمخوابی را توضیح دهند.
تاکنون دانشمندان تصور میکردند میکروبهای روده تأثیری بر تنظیم خواب ندارند، اما مطالعهای جدید نشان میدهد اجزای دیواره سلولی باکتریها، به نام پپتیدوگلیکان، در مناطقی از مغز مانند ساقه مغز، بویایی و هیپوتالاموس یافت شدهاند. پپتیدوگلیکان، که به نام موریین یا موکوپپتید نیز شناخته میشود، لایهای محکم و شبکهای بیرون از غشای سلولی اکثر باکتریها است که شکل و استحکام آنها را حفظ میکند. بدون این لایه، باکتریها شبیه بادکنکهای پر از آب خواهند بود.
مطالعه جدید لوئیس متین، مدرس علوم زیستی در دانشگاه وستمینستر و همکارانش نشان داده است که میزان پپتیدوگلیکان در دورههای کمخوابی یا تغییر الگوی خواب، افزایش مییابد.
قطعات دیواره سلولی باکتریها در مغز یافت شده و میزان آنها در دورههای کمخوابی یا تغییر الگوی خواب افزایش مییابد
پژوهش مورد بحث روی ۹ موش نر انجام شد که در چرخه ۱۲ ساعته نور و تاریکی نگهداری میشدند و فعالیت مغزشان طی ۴۸ ساعت ثبت شد. پس از پایان آزمایش، موشها معدوم شدند و نواحی مختلف مغز جدا شد تا میزان پپتیدوگلیکان هر بخش بهصورت مستقل اندازهگیری شود.
مطالعه محدود به موشهای نر بالغ بود و نتایج آن را نمیتوان مستقیماً به انسانها تعمیم داد؛ زیرا محیط زندگی انسان و موش بسیار متفاوت است. برای نمونه، تحقیقی در سال ۲۰۰۶ نشان داد موشهای عاری از میکروب که میکروبیوتای روده موشهای چاق را دریافت کردند، نسبت به موشهای دریافتکننده میکروبیوتای موشهای لاغر، چربی بیشتری به دست آوردند. بااینحال، مطالعات مشابه روی انسانها، مانند پیوند مدفوع افراد لاغر به نوجوانان چاق، کاهش وزن ایجاد نکرد، بنابراین نتایج بهدستآمده از مطالعات حیوانی عمدتاً مکانیزمها را روشن میکنند و نمیتوان آنها را مستقیماً به انسانها تعمیم داد.
مغز انسان معمولاً استریل است و توسط سد خونی-مغزی محافظت میشود، اما قطعات کوچکی مانند پپتیدوگلیکان و لیپوپلیساکاریدها میتوانند وارد مغز شوند، به ویژه در شرایطی مانند کمخوابی، التهاب، پیری یا ورزش شدید که نفوذپذیری سد خونی-مغزی و دیواره روده افزایش مییابد.
تغییرات روزانه در سلولهای اپیتلیال دیواره روده ممکن است تحت تأثیر تنظیمات چرخهای بدن بر اتصالات بینسلولی قرار گیرند که نفوذپذیری عبور مولکولها و یونها را کنترل میکنند. زمانی که این اتصالات سست میشوند، اجزای میکروبی و ذرات روده میتوانند به جریان خون وارد و در سراسر بدن منتشر شوند. هنوز مشخص نیست که این نفوذپذیری افزایشیافته پیامدهای سودمند یا مضر دارد، اما شواهد نشان میدهد که اتصالات نشتکننده با اختلالات التهابی رودهای مرتبط هستند.
برخی تحقیقات نشان میدهند میکروبیوتای روده ازطریق محور روده-مغز با مغز در ارتباط است. اگرچه تحقیقات زیادی روی موشها انجام شده است، باید مطالعات گسترده انسانی انجام شود تا نحوه تعامل میکروبیوم روده با ارگانها و سیستمهای فیزیولوژیک مشخص شود.
پژوهش در ژورنال Frontiers in Neuroscience منتشر شده است.