مصرف روزانه فقط یک نوشابه رژیمی، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را تا ۳۸ درصد افزایش می‌دهد

گروهی از پژوهشگران در مطالعه برجسته ۱۴ ساله‌ای، دریافتند که نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شیرین‌کننده‌های مصنوعی (نوشابه‌های رژیمی) خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را بیش از ۳۰ درصد افزایش می‌دهند و خطر این نوشیدنی‌ها حتی بیشتر از نوشیدنی‌هایی است که با قند شیرین شده‌اند. این یافته، تصور رایج مبنی بر سالم‌تر بودن نوشیدنی‌های رژیمی را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد این نوشیدنی‌ها ممکن است دارای اثرات متابولیکی زیان‌بار باشند.

به گزارش نیواطلس، در مطالعه طولی که به سرپرستی پژوهشگرانی از دانشگاه مانش استرالیا انجام شد، ۳۶٬۶۰۸ شرکت‌کننده به طور متوسط به مدت ۱۳٫۹ سال تحت پیگیری قرار گرفتند تا تأثیر نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند و نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شیرین‌کننده‌های مصنوعی بر پیامدهای سلامت ارزیابی شود. داده‌های سلامت که افراد خودشان گزارش کرده بودند، از مطالعه هم‌گروهی مشارکتی ملبورن گرفته شده بود و شرکت‌کنندگان هنگام ورود به مطالعه بین ۴۰ تا ۶۹ سال سن داشتند.

نتایج نشان داد که نوشیدن فقط یک قوطی نوشابه رژیمی در روز، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را ۳۸ درصد افزایش می‌دهد (در مقایسه با افرادی که اصلاً این نوع نوشیدنی‌ها را مصرف نمی‌کردند). این در حالی است که در افرادی با مصرف مشابه نوشابه‌های قندی، خطر تنها ۲۳ درصد افزایش داشت. پروفسور باربورا دکورتن، نویسنده ارشد مقاله از دانشگاه مانش اظهار داشت: «شیرین‌کننده‌های مصنوعی اغلب به‌عنوان جایگزینی سالم‌تر برای افراد در معرض خطر دیابت توصیه می‌شوند، اما نتایج ما نشان می‌دهد این مواد ممکن است برای سلامتی خطرناک باشند.»

وقتی تأثیر چاقی (از طریق شاخص توده بدنی و نسبت دور کمر به باسن) در نظر گرفته شد، رابطه‌ای بین نوشیدن نوشابه‌های قندی و دیابت دیده نشد. این نشان می‌دهد که خود نوشابه‌های قندی مستقیماً باعث دیابت نمی‌شوند، بلکه چاقی ناشی از مصرف زیاد آن‌ها عامل اصلی افزایش خطر دیابت است. اما در مورد نوشیدنی‌های رژیمی چنین نبود.

وقتی تأثیر شاخص توده بدنی (BMI) در داده‌های مربوط به نوشیدنی‌های رژیمی در نظر گرفته شد، میزان خطر از ۸۳ درصد به ۴۳ درصد کاهش یافت و وقتی اثر نسبت دور کمر به باسن هم محاسبه شد، این خطر همچنان ۳۸ درصد باقی ماند. این نتایج نشان می‌دهد که عامل خطر، فقط چاق شدن نیست، بلکه ممکن است خودِ شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث اختلال در عملکرد بدن شوند و مثلا با بر هم‌زدن تعادل باکتری‌های روده با ایجاد اختلال در متابولیسم قند تاثیر منفی خود را برجای بگذارند.

هرچند مطالعه نوع شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده‌شده را مشخص نکرده است، احتمالاً شامل موادی مثل آسپارتام، ساخارین و سوکرالوز بوده‌اند. از بین این‌ موارد، بعضی مثل سوکرالوز به‌خوبی جذب نمی‌شوند، بعضی مثل آسپارتام خیلی سریع در بدن متابولیزه می‌شوند و برخی دیگر مثل اسسولفام پتاسیم ازطریق ادرار دفع می‌شوند. این تفاوت‌ها ممکن است مسیرهای متابولیکی بدن را به شکل‌های مختلف تحت تأثیر قرار دهند.

مطالعات اخیر متعدد نیز به بررسی ارتباط شیرین‌کننده‌های مصنوعی و دیابت پرداخته‌اند. برای مثال، مقاله‌ای در سال ۲۰۲۳ این افزودنی‌های غذایی را با افزایش خطر دیابت نوع ۲ مرتبط دانست. با‌این‌حال، فراتحلیلی در سال ۲۰۲۴ نشان داد که این ارتباط هنوز به‌خوبی درک نشده است.

مطالعات قبلی نشان داده‌اند که برخی شیرین‌کننده‌های مصنوعی مثل آسپارتام ممکن است بدن را طوری تحریک کنند که مثل مصرف قند معمولی، انسولین ترشح کند. همچنین، شیرین‌کننده‌هایی مثل ساخارین و سوکرالوز ممکن است در مدت کوتاهی (مثلاً دو هفته) تعادل باکتری‌های مفید روده را بر هم بزنند و باعث شوند بدن نتواند به‌خوبی قند را کنترل کند.

یکی دیگر از فرضیه‌ها این است که قرارگرفتن مداوم درمعرض شیرینی شدید ناشی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی، ممکن است باعث شود بدن انتظار دریافت کالری قندی داشته باشد (درحالی‌که محقق نمی‌شود) و درنتیجه تنظیم اشتها، حساسیت به انسولین و مسیرهای متابولیکی دیگر دچار اختلال شوند. گرچه، نویسندگان بر این باورند که اختلال در میکروبیوم روده و تنظیم قند خون، مهم‌ترین عوامل افزایش خطر دیابت هستند.

مطالعه‌ی جدید شواهد بیشتری در حمایت از این موضوع ارائه می‌دهد که شیرین‌کننده‌های مصنوعی لزوماً از شکر تصفیه‌شده ایمن‌تر نیستند. از این‌رو، پژوهشگران تأکید می‌کنند که این مواد باید در سیاست‌گذاری‌های عمومی و توصیه‌های تغذیه‌ای با دقت بیشتری مورد توجه قرار گیرند.

مطالعه در مجله‌ی Diabetes & Metabolism منتشر شده است.