چرا خمیازه کشیدن واگیردار است؟

دیدن یا شنیدن صدای خمیازه‌ی کسی می‌تواند باعث شود شما هم خمیازه بکشید. این پدیده محدود به انسان‌ها نیست و برخی حیوانات نیز همین پدیده را تجربه می‌کنند. اما چرا خمیازه کشیدن مسری است؟

به‌نقل از لایوساینس، دکتر چارلز سویت، روانپزشک و مشاور پزشکی در Linear Health می‌گوید سلول‌های مغزی که نورون‌های آینه‌ای نامیده می‌شوند ممکن است در پدیده مسری بودن خمیازه نقش داشته باشند. نورون‌های آینه به اعمالی واکنش می‌دهند که در دیگران مشاهده می‌کنیم.

دکتر سویت گفت وقتی کسی را می‌بینید که خمیازه می‌کشد، آن نورون‌ها فعال می‌شوند. این سازوکار عصبی ممکن است توضیح دهد که چرا خمیازه‌کشیدن به‌سادگی در گروه‌های اجتماعی گسترش پیدا می‌کند.

تحقیقات همچنین نشان داده‌اند که انسان‌ها و حیوانات بیشتر احتمال دارد در پاسخ به خمیازه‌ افراد آشنا خمیازه بکشند تا دربرابر غریبه‌ها. برای مثال، در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳، سگ‌ها زمانی که خمیازه‌ صاحب خود را می‌دیدند، بیشتر خمیازه می‌کشیدند تا وقتی خمیازه‌ غریبه را تماشا می‌کردند. اندرو گالوپ، استاد رفتارشناسی دانشگاه جانز هاپکینز، اظهار داشت که افراد به‌طور طبیعی توجه بیشتری به کسانی دارند که در دایره اجتماعی‌شان قرار دارند و همین امر باعث می‌شود خمیازه کشیدن افراد آشنا بیشتر روی آن‌ها تأثیر بگذارد.

در مطالعه‌ای که سال ۲۰۰۷ منتشر شد، گالوپ و همکارانش نشان دادند خمیازه کشیدن به خنک‌شدن مغز کمک می‌کند. گالوپ اینطور فرض کرد که این اثر خنک‌کنندگی می‌تواند باعث افزایش هوشیاری و بهبود کارآیی پردازش اطلاعات در مغز شود. در صورتی که خمیازه در گروه گسترش یابد، این پدیده ممکن است به افزایش آگاهی گروه از تهدیدات کمک کند و به این ترتیب گروه را در شناسایی و واکنش به خطرات سریع‌تر یاری دهد.

تحقیقات جدید گالوپ در انسان‌ها نشان داده است که دیدن خمیازه کشیدن دیگران می‌تواند توانایی فرد را در شناسایی تهدیدها بهبود بخشد. این یافته‌ها، نظریه‌ای را که بیان می‌دارد خمیازه مسری می‌تواند باعث افزایش سطح هوشیاری و توجه در گروه شود، تقویت می‌کند.

یکی دیگر از نظریه‌ها این است که خمیازه مسری به‌طور طبیعی تکامل پیدا کرده است تا اعضای گروه را هماهنگ نگه دارد. خمیازه‌ها معمولا با ریتم طبیعی بدن همخوانی دارند و اغلب نشان‌دهنده تغییر در فعالیت‌ها هستند. بنابراین، زمانی که خمیازه در گروه پخش می‌شود، ممکن است کمک کند تا فعالیت‌ها و رفتارهای افراد هماهنگ‌تر شود.

پژوهشی روی شیرهای وحشی آفریقایی نشان داد خمیازه واگیردار در این حیوانات نیز وجود دارد. در این مطالعه، محققان خمیازه‌های ۱۹ شیر را در دو گروه اجتماعی مختلف بررسی کردند و ارتباط بین انتقال خمیازه و هم‌زمانی حرکتی (یعنی زمانی که اعضای گروه رفتار مشابهی از خود نشان می‌دهند) را دنبال کردند. نتایج از این نظریه که بیان می‌کند خمیازه مسری در هماهنگ‌سازی رفتارهای گروه تأثیر دارد، حمایت می‌کند.

نتایج پژوهش روی شیرها نشان داد شیرهایی که خمیازه شیر دیگر را مشاهده کرده بودند، خیلی بیشتر احتمال داشت که رفتارهای آن شیر (مثل حرکات بدنی) را تقلید کنند. این احتمال ۱۱ برابر بیشتر از شیرهایی بود که خمیازه را ندیده بودند.

یکی از سوال‌های کلیدی در تحقیقات این است که آیا خمیازه مسری با همدلی ارتباط دارد یا خیر. چندین مطالعه روی این موضوع انجام شده؛ اما نتایج متفاوت بوده است و برخی مطالعات نشان داده‌اند چنین ارتباطی وجود دارد، درحالی‌که مطالعات دیگر چنین ارتباطی را پیدا نکرده‌اند.

تحقیقات اولیه نشان داده بود کودکان مبتلا به اوتیسم کمتر از کودکان غیرمبتلا، به خمیازه مسری واکنش نشان می‌دهند. اما در مطالعه جدیدتر، وقتی از شرکت‌کنندگان خواسته شد به‌طور خاص به خمیازه توجه کنند، این تفاوت دیگر مشاهده نشد. این نتیجه نشان می‌دهد توجه به محرک (مثل خمیازه) نقش مهمی در واکنش به خمیازه مسری دارد. یعنی اگر فرد به خمیازه دیگران بیشتر توجه کند، احتمال بیشتری دارد که خودش هم خمیازه بکشد.

یکی از کشفیات ثابت در این زمینه، ارتباط منفی بین خمیازه مسری و روان‌آزاری است. گالوپ می‌گوید افرادی که نمرات بالاتری در مقیاس ویژگی‌های روان‌آزاری (سایکوپاتی) کسب می‌کنند، معمولاً کمتر به خمیازه مسری واکنش نشان می‌دهند (ویژگی‌های روان‌آزاری شامل خودخواهی، دستکاری روانی و سنگدلی می‌شود).

به‌گفته‌ی سویت، خمیازه واگیردار بیشتر به ایجاد ارتباط و هماهنگی با دیگران مربوط است تا فقط خستگی و خمیازه کشیدن می‌تواند نوعی ابزار آرام برای ایجاد هماهنگی اجتماعی باشد که مغز به طور طبیعی برای ایجاد ارتباط بهتر با دیگران انجام می‌دهد.