آیا تعداد اسپرم مردان در جهان واقعا رو به کاهش است؟

ریموند بانج و کینلوک نلسون در اوایل دهه ۱۹۷۰ متوجه اتفاق غیرعادی در کلینیک خود در آیووا شدند: تعداد فزاینده‌ای از مردان به دنبال درمان ناباروری بودند. آن‌ها برای بررسی این موضوع که آیا ممکن است تغییراتی در اسپرم در جمعیت عمومی مردان وجود داشته باشد، نمونه‌های اسپرم ۳۸۶ مرد بارور را بررسی کردند که به دنبال وازکتومی (بستن لوله‌های اسپرم‌بر) بودند.

بانج و نلسون از نتایج خود شوکه شدند: درمقایسه‌با مردان در مطالعات گذشته، این مردان حجم منی پایین‌تر، تعداد بالاتر اسپرم غیرطبیعی و غلظت پایین‌تر اسپرم را داشتند. پژوهشگران حدس زدند که برخی از عوامل محیطی باید روی جمعیت مردان تاثیرگذار باشد.

به‌نقل از ساینتیفیک آمریکن، از زمانی که بانج و نلسون یافته‌های خود را در مقاله‌ای در سال ۱۹۷۴ منتشر کردند، بررسی‌های نابسامانی از بررسی کیفیت اسپرم انجام شده است. برخی از این مقاله‌ها تعداد اسپرم، تعداد تخمینی کل اسپرم در نمونه‌ای از منی و برخی غلظت اسپرم یعنی تعداد اسپرم در حجم معینی از انزال را اندازه‌گیری کرده‌اند(برای سادگی، در این مقاله به هر دو به‌عنوان تعداد اسپرم اشاره می‌شود). برخی از مطالعات کاهش را نشان می‌دهند، تعداد کمی افزایش را نشان می‌دهند و مطالعاتی نیز اصلا تغییری را نشان نمی‌دهند.

پژوهش‌ها نشان داده است تعداد اسپرم بسته به سن، دفعات انزال، فصل، موقعیت جغرافیایی، مصرف موادی نظیر ماریجوانا یا الکل، نوع لباس زیر و جمع‌آوری نمونه در کلینیک یا در خانه متغیر است. تعداد اسپرم می‌تواند حتی در یک نمونه واحد متفاوت باشد. این عوامل مقایسه تعداد اسپرم را در جمعیت‌های مورد بررسی در مطالعات مختلف دشوار می‌کند. بنابراین، اگرچه برخی از تجزیه‌و‌تحلیل‌های بزرگ مطالعات گذشته نشانگر کاهش جهانی در تعداد اسپرم از دهه ۱۹۷۰ هستند، برخی از پژوهشگران هشدار می‌دهند هنوز این یافته اثبات نشده است.

مقاله‌ای که آگوست سال ۲۰۲۲ در مجله‌ی Nature Reviews Urology منتشر شد، بیان می‌دارد که براساس داده‌های موجود نمی‌توانیم به این نتیجه برسیم که کیفیت مایع منی انسان در سراسر جهان یا در کشورهای غربی درحال کاهش است، اما طبق این اطلاعات می‌توان گفت در برخی از مناطق روند خاصی مشاهده می‌شود.

دولورس لمب، پژوهشگری که در پزشکی وایل کرنل سلامت تولیدمثلی مردان را مطالعه می‌کند و در مطالعه مذکور مشارکت نداشته است، می‌گوید ایده کاهش تعداد اسپرم در سراسر جهان فرضیه مهمی است، اما داده‌ها برای نتیجه‌گیری خوب نیستند.

لمب و دیگران توضیح می‌دهند که عوامل زیادی می‌توانند بر تعداد اسپرم تاثیر بگذارند. یکی از موارد مهم این است که اسپرم حرکت می‌کند و همه مطالعات قبل از شمارش آن‌ها را بی‌تحرک نمی‌کنند. تعداد اسپرم می‌تواند حتی در یک نمونه نیز متغیر باشد، زیرا نمونه منی همیشه به‌خوبی همگن نمی‌شود.

آلن پیسی، آندرولوژیست (متخصص پزشکی مردان) در دانشگاه شفیلد انگستان می‌گوید: «همه این موارد به این موضوع اشاره دارند که شمارش اسپرم کاری دشوار و ناقص است. ازنظر بالینی این موضوع را می‌دانیم و به همین دلیل است که پیش‌بینی باروری فرد براساس یک نمونه منی بسیار دشوار است.»

درحال‌حاضر یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای ارزیابی تعداد اسپرم فلوسایتومتری است. دستگاه فلوسایتومتر ابزار خودکاری است که می‌تواند اسپرم‌ها را یکی‌یکی شمارش و تجزیه‌وتحلیل کند.

اما در زمان انجام بسیاری از مطالعات قدیمی روش فلوسایتومتری دردسترس نبود. بنابراین، تجزیه‌وتحلیل‌های بزرگی که مطالعات قدیمی و جدید را مقایسه می‌کنند، اغلب مطالعاتی را که از روش‌های جدید استفاده می‌کنند، درنظر نگرفته و فقط مطالعاتی را درنظر می‌گیرند که از روش‌های ساده‌تر استفاده می‌کنند که مستلزم آن هستند که پژوهشگران اسپرم‌ها را درون محفظه دارای شبکه‌ای شمارش کند که روشی خطاپذیر است.

به‌گفته‌ی ژاک اوگر، آندرولوژیست بازنشسته که قبلا در موسسه کوچین فرانسه کار می‌کرد و یکی از نویسندگان مطالعه منتشرشده در Nature Reviews Urology، مشکل دیگر تجزیه‌و‌تحلیل‌های بزرگ آن است که بیشتر مطالعات برای تعیین این مساله طراحی نشده‌اند که آیا تعداد اسپرم در جمعیت خاصی درحال تغییر است.

یک استثنای قابل توجه مطالعه‌ای از دانمارک است که در پاسخ به تجزیه‌وتحلیل نگران‌کننده‌ای از سال ۱۹۹۲ انجام شد که نشانگر کاهش تعداد اسپرم بود. در مطالعه دانمارکی، به‌مدت ۱۵ سال از نیروهای جدیدی که به ارتش می‌پیوستند، نمونه جمع‌آوری شد (گروه جمعیتی نسبتا یکنواخت) و نشانه‌ای مبنی بر کاهش در این مدت پیدا نشد.

درمقابل، مطالعات دیگر به کاهش اشاره دارند. هاگای لوین و همکارانش در سال ۲۰۱۷ تجزیه‌وتحلیلی را منتشر کردند و در سال ۲۰۲۲ به‌روزرسانی از آن را منتشر کردند که مجموعا بیش از ۲۰۰ مطالعه را که محفظه شمارش اسپرم استفاده کرده بودند، ارزیابی کرده بود. این دو مقاله ۵۰ درصد کاهش در غلظت اسپرم را به‌ویژه در کشورهای غربی از دهه ۱۹۷۰ نشان می دادند.

لوین می‌گوید انتظار ندارد تفاوت‌های کوچک در روش‌های شمارش بین مطالعات مختلف، علت کاهش معنی‌دار کلی مشاهده شده باشد. به‌عبارت‌دیگر، او معتقد است که داده‌های کافی برای نشان دادن کاهش وجود دارد.

لیدیا مینگز-آلارکون، همه‌گیرشناس تولیدمثل در دانشکده بهداشت عمومی هاروارد می‌گوید: «وقتی داده‌های مطالعات مختلف را در کنار هم قرار دهید، طبیعی است که مشکل تفاوت بین مطالعات وجود داشته باشد.» اگرچه او بر این باور است که تجزیه‌و‌تحلیل‌های بزرگ که نشان‌دهنده کاهش هستند، این تفاوت‌ها را درنظر می‌گیرند. او می‌گوید بسیاری از همه‌گیرشناسان تولیدمثل این نظر را دارند که در کشورهای غربی تعداد اسپرم کاهش پیدا کرده است.

مینگز-آلارکون ادعا می‌کند که برای کشورهای غیرغربی داده‌های کافی برای نتیجه‌گیری وجود ندارد. مطالعه به‌رو‌زشده سال ۲۰۲۲ لوین و همکارانش نشانگر کاهش تعداد اسپرم در آمریکای جنوبی، آسیا و آفریقا است، اگرچه لوین خاطرنشان می‌کند که مطالعات کمتری در این مناطق انجام شده است.

پژوهشگران دیگر کاهش نرخ زاد‌و‌ولد را در بسیاری از کشورها تایید می‌کنند، اما دلایل آن را زیر سوال می‌برند. پیسی می‌گوید: «باروری درحال کاهش است، اما مطمئن نیستم زیست‌شناسی علت آن باشد.»

تقریبا از هر شش نفر یک نفر ناباروری را تجربه می‌کند و دلایل زیادی برای این امر وجود دارد. پیسی به نقش عوامل اجتماعی‌اقتصادی مشکوک است. زوج‌ها برای بچه‌دارشدن مدت زمان بیشتری منتظر می‌مانند و ممکن است رابطه جنسی کمتری داشته باشند. تعداد اسپرم همچنین معیار غیردقیقی از ناباروری است (برخی از داده‌ها نشان می‌دهند تعداد بالاتر اسپرم با سرعت بالاتر بارور شدن تخمک همراه است، اما امکان باردار شدن با تعداد کمتر اسپرم نیز وجود دارد).

برخی مطالعات به ارتباط محکم میان چاقی و ناباروری اشاره کرده‌اند که احتمالا ناشی از تاثیر آن بر کیفیت منی است.

نرخ چاقی درحال افزایش است. مواد شیمیایی مختل‌کننده غدد درون‌زیر در محیط مانند فتالات‌ها یا بیسفنول ای نیز با کاهش تعداد اسپرم مرتبط بوده‌اند. دمای محیط نیز بر تعداد اسپرم‌ها تاثیر می‌گذارد و افزایش دمای جهان نیز احتمالا می‌تواند روی باروری تاثیر بگذارد. لوین می‌گوید: «تعداد اسپرم تا حد زیادی تحت‌تاثیر محیط و سبک زندگی ما قرار می‌گیرد، زیرا همیشه درحال تولید شدن است.» او می‌گوید حتی اگر برآورد او از کاهش قابل‌توجهی جهانی درست نباشد و کاهش ناچیزی در جریان باشد باز هم بهتر است درمورد آن کاری انجام دهیم و منتظر نمانیم، زیرا برخی از علل ممکن است بازگشت‌ناپذیر باشند.

بیشتر پژوهشگران حوزه باروری موافق هستند که این موضوع شایسته بررسی بیشتر است. هم لوین و هم ماریون بولیکو، مدیر پژوهش‌های میان‌رشته‌ای و جامعه در آزمایشگاه GenderSci دانشگاه هاروارد به این موضوع اشاره می‌کنند که مدت‌ها است از انجام پژوهش روی باروری مردان غفلت شده است.

لوین می‌گوید مطالعات سیستماتیک جهانی نه‌تنها به آشکار کردن این روند کمک می‌کند، بلکه به دانشمندان کمک می‌کند تا بهتر درک کنند که آیا این تغییرات ناشی از عواملی نظیر چاقی، مصرف الکل یا قرار گرفتن درمعرض مواد شیمیایی است. پیسی می‌گوید: «شرم‌آور است که پس از گذشت ۳۰ سال هنوز پاسخ قطعی برای چنین موضوع مهمی نداریم.»