دستاورد چشمگیر در درمان ناباروری: ساخت تخمک از سلول‌های نر

محقق ژاپنی در کنفرانس بزرگ ژنتیک اعلام کرد که با استفاده از سلول‌های موش نر موفق به ساخت تخمک شده است. این تحقیق که مراحل اولیه‌ی خود را سپری می‌کند، شامل تبدیل کروموزوم‌های جنسی XY نر به کروموزوم‌های XX ماده بود.

به‌گزارش بی‌بی‌سی، پروفسور کاتسوهیکو هایاشی از دانشگاه اوزاکا که پژوهشگر مسئول کشف جدید است، یافته‌های پژوهش خود را برای انتشار در مجله‌ی نیچر ارائه داده است. هایاشی روی ابداع درمان‌های ناباروری کار می‌کند و پیشرفت او این مژده را به زوج‌های نابارور می‌دهد که بتوانند صاحب فرزند شوند.

پروفسور جورج دیلی از دانشکده‌ی پزشکی هاروارد که دخالتی در این پژوهش نداشته، معتقد است که هنوز راه زیادی تا مواجهه‌ی جامعه با چنین تصمیمی داریم. او در ادامه‌ی صحبت‌های خود می‌گوید: «کار هایاشی با اینکه منتشر نشده، اما جذاب است و انجام آن روی انسان، سخت‌تر از کار روی موش‌ها خواهد بود. ما هنوز اطلاعات کافی درخصوص زیست‌شناسی منحصربه‌فرد گامتوژنز (فرایند تشکیل سلول‌های تولیدمثلی) انسان نداریم تا بتوانیم کاری را که او روی موش‌ها انجام داده است، روی انسان پیاده کنیم.»

جزئیات تحقیق پروفسور هایاشی در نشست ویرایش ژن انسانی موسسه‌ی کریک در لندن ارائه شد. وی به‌عنوان یکی از معتبرترین کارشناسان جهانی در این حوزه، به نمایندگان حاضر در جلسه اعلام کرد که تحقیقاتش مراحل اولیه را سپری می‌کند. به گفته‌ی هایاشی، تخمک‌های تولیدشده از کیفیت پایینی برخوردار بوده‌اند و در این مرحله نمی‌توان این روش را به‌طور ایمن روی انسان آزمایش کرد.

هایاشی در مصاحبه‌ی خود با بی‌بی‌سی گفت درطول ۱۰ سال آینده می‌تواند به مشکلات و ایرادات کنونی غلبه کند. به عقیده‌ی وی، درصورت اثبات بی‌خطر‌بودن این روش می‌توان از آن به‌عنوان درمانی موثر برای ناباروری استفاده کرد؛ البته هایاشی لازمه‌ی استفاده از این درمان را استقبال مردم از آن و پذیرش این فناوری از سوی جامعه می‌داند.

روش درمانی هایاشی، شامل گرفتن یک سلول پوستی از موش نر و تبدیل آن به سلول بنیادی (سلولی که قابلیت تبدیل به انواع دیگر سلول را دارد) است. با توجه به آنکه سلول‌ها از جنس نر گرفته شده‌اند، دارای کروموزوم‌های XY هستند؛ بنابراین در مرحله‌ی بعد، تیم تحقیقاتی هایاشی، کروموزوم Y را حذف و کروموزوم X را کپی می‌کند. در قدم بعدی دو کروموزوم X به‌هم چسبانده می‌شوند. این اصلاح، به سلول‌های بنیادی اجازه می‌دهد تا برای تبدیل‌شدن به تخمک برنامه‌ریزی شوند.

روش درمانی جدید می‌تواند برای کمک به درمان ناباروری زوج‌هایی که در آن‌ها زنان قادر به تولید تخمک‌های خود نیستند مورد استفاده قرار گیرد؛ البته هایاشی همچنان روی این موضوع تاکید دارد که راه زیادی در پیش داریم تا این روش به‌عنوان درمان ناباروری در دسترس عموم قرار گیرد. وی در ادامه‌ می‌گوید:

حتی در موش‌ها نیز مشکلات زیادی در کیفیت تخمک‌ها وجود دارد؛ بنابراین قبل از اینکه بتوانیم آن را به‌عنوان درمانی برای باروری درنظر بگیریم، باید بتوانیم بر این مشکلات غلبه کنیم که ممکن است زمان زیادی طول بکشد.

هایاشی تاکید می‌کند که با وجود امکان‌پذیر‌بودن درمان جدید، طرفدار روش استفاده از اسپرم مرد و تخمک مصنوعی برای ساخت جنین نیست. او در ادامه به این موضوع نیز اشاره دارد که در مرحله‌ی فعلی مطمئن نیست این روش برای جامعه امن یا قابل‌قبول باشد.

پروفسور آماندر کلارک، دانشمند سلول‌های بنیادی دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس، با اشاره به اثبات‌نشدن ایمنی و کارایی روش جدید، آن را برای استفاده‌ی انسانی دور از دسترس می‌داند. او می‌گوید مشخص نیست که چقدر طول می‌کشد تا این فناوری به مرحله‌ی کارآزمایی بالینی برسد. به باور کلارک، هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری درباره‌ی رگه‌ی زایشی انسان وجود دارد و خلاء شناختی بنیادین، به‌عنوان مانعی بر سر راه کاربردی‌سازی پژوهش جدید برای انسان عمل می‌کند.

یکی از اساتید حقوق دانشگاه ویسکانسین مدیسون به‌نام آلتا چارو معتقد است که درصورت دردسترس قرارگرفتن این فناوری، فرهنگ‌های مختلف دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به آن خواهند داشت.

بنابر اظهارات چارو، در برخی از جوامع کمک ژنتیکی به فرزندان موضوعی کاملا ضروری تلقی می‌شود. در چنین جوامعی این سوال مطرح می‌شود که آیا این قدم برای افردای که دگرجنس‌گرا نیستند باید برداشته شود یا خیر؟ به گفته‌ی وی، در جوامع دیگر این موضوع اهمیت چندانی ندارد؛ چراکه فرزندخواندگی موضوعی کاملا پذیرفته‌شده است و افراد این جوامع به روابط شخصی، بیشتر از ارتباط بیولوژیکی اهمیت می‌دهند.

پروفسور هائویی وانگ از آکادمی علوم چین نیز معتقد است که راه زیادی تا استفاده از این فناوری در کلینیک‌ها در پیش داریم. وی در بخشی از صحبت‌های خود می‌گوید: «دانشمندان هیچ‌گاه نمی‌گویند هرگز. این‌کار در موش‌ها انجام شده است، بنابراین ممکن است برای انسان‌ نیز امکان‌پذیر باشد؛ اما چالش‌های زیادی در پیش است و من نمی‌توانم پیش‌بینی کنم که چند سال طول خواهد کشید.»