هشدار دانشمندان: جهان به‌سوی ناباروری حرکت می‌کند

دکتر شانا سوان، استاد پزشکی محیط زیست و بهداشت عمومی دانشکده پزشکی مانت ساینای در نیویورک روندهای باروری را مطالعه می‌کند. وی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که چگونه میانگین تعداد اسپرم در مردان غربی طی ۴۰ سال گذشته بیش از ۵۰ درصد کم شده است. کتاب جدید او شمارش معکوس (Count Down) نام دارد. در ادامه، مصاحبه‌ی وی را با روزنامه گاردین می‌خوانید.

شما بیش از بیست سال را صرف مطالعه‌ی اثرات مواد شیمیایی ﻣﺨﺘﻞ‌کﻨﻨﺪه‌ی هورمون‌ها روی سلامت باروری کرده‌اید. آیا اکنون زنگ خطر را به صدا درمی‌آورید؟

من مستقیما درباره‌ی این مشکل پنهان صحبت می‌کنم که مردم دوست ندارند درمورد آن صحبت کنند، یعنی مشکلات تولیدمثلی یا قدرت پایین تولیدمثلی و اینکه چگونه با محیط گره خورده است. مردم درحال درک این مسئله هستند که با بحران سلامت باروری مواجه هستیم، اما می‌گویند به خاطر تأخیر در فرزندآوری، انتخاب یا سبک زندگی است و نمی‌تواند شیمیایی باشد. می‌خواهم مردم متوجه شوند که چنین چیزی ممکن است و مواد شیمیایی می‌توانند چنین اثری داشته باشد. نمی‌گویم که عوامل دیگر نقش ندارند، اما می‌گویم مواد شیمیایی نقش مهم و اصلی را دارند. البته استفاده از کلمه‌ی «علت» دشوار است، اما این مجموعه‌ای از شواهد است. ما مکانیسم‌ها، مطالعات حیوانی و چندین مطالعه‌ی انسانی داریم.

باروری زنان به‌سرعت پس از ۳۵ سالگی کم می‌شود. آیا به همین دلیل افراد زیادی به IVF (لقاح مصنوعی) روی می‌آورند؟

به این سادگی نیست. وقتی من و یکی از همکارانم تغییر در توانایی باروری را بررسی کردیم، از اینکه می‌دیدیم زنان جوان نسبت‌به گروه‌های مسن‌تر نقص باروری بیشتری را تجربه می‌کنند، تعجب کردیم. این امر نشان می‌دهد که عامل دیگری در کنار سن و تأخیر در فرزندآوری روی باروری اثر می‌گذارد. علاوه‌بر‌این، شواهد قانع‌کننده‌ای وجود دارد که خطر سقط جنین در میان زنان تمام گروه‌های سنی درحال افزایش بوده است.

کدام مواد شیمیایی بیش از همه برای سلامت باروری نگران‌کننده‌اند و چه تأثیری دارند؟

مواد شیمیایی که می‌توانند در هورمون‌های جنسی (مانند تستوسترون و استروژن) اختلال ایجاد کنند یا از آن‌ها تقلید کنند، بیشتر از همه خطرناک هستند، زیرا این هورمون‌های جنسی هستند که تولیدمثل را ممکن می‌سازند. آن‌ها می‌توانند موجب شوند که بدن تصور کند مقدار کافی از هورمونی خاص وجود دارد و به ساختن مقداری بیشتری از آن نیازی نیست، بنابراین تولید آن‌ها کم می‌شود.

فتالات‌ها که برای انعطاف‌پذیر شدن پلاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرند، بیشتر از همه نگران کننده‌اند. آن‌ها در بدن همه وجود دارند و احتمالا عمدتا ازطریق غذاها درمعرض آن‌ها قرار می‌گیریم، زیرا از پلاستیک‌های نرم در فرایند تولید، فرآوری و بسته‌بندی غذا استفاده می‌کنیم. فتالات‌ها موجب کاهش تستوسترون می‌شوند. بنابراین بیشترین تأثیر را روی مردان دارند. برای مثال، تعداد اسپرم را کاهش می‌دهند اگرچه برای زنان نیز مضر هستند و نشان داده شده است میل جنسی را کاهش داده، خطر بلوغ زودرس، نارسایی زودرس تخمدان، سقط جنین و زایمان زودرس را افزایش می‌دهند.

بیسفنول ای (BPA) که برای سخت کردن پلاستیک استفاده می‌شود و در رسیدهای صندوق فروشگاهی و پوشش برخی از ظروف غذاهای کنسروی یافت می‌شود، مورد دیگری است. این ماده از استروژن تقلید می‌کند و خصوصا برای زنان خطرناک است و خطر مشکلات باروری را افزایش می‌دهد اما می‌تواند بر مردان هم اثر داشته باشد. مردانی که به‌واسطه‌ی شغل خود درمعرض بیسفنول ای قرار داشتند، کاهش در کیفیت اسپرم، کاهش میل جنسی و نرخ بالاتر اختلال نعوظ را نشان می‌دادند. سایر مواد شیمیایی نگران‌کننده شامل پیشگیرنده‌های شعله و برخی از آفت‌کش‌ها مانند آترازین هستند.

چه زمانی بیشترین آسیب وارد می‌شود؟

بسیاری از مواجهه‌هایی که موجب این تغییرات می‌شود، در رحم مادر و هنگام تشکیل جنین اتفاق می‌افتد. این سلول‌های به سرعت درحال تقسیم حساس‌ترین سلول‌ها هستند. این برخوردها در دوران کودکی، نوجوانی و بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. این ماهیتی تجمعی دارد و می‌توانیم این اثرات را منتقل کنیم. ساده‌ترین راه مواجهه‌ی مستقیم است. جنین ماده در رحم تخمک‌هایی را رشد می‌دهد که از آن‌ها برای تولید فرزندان خود استفاده خواهد کرد. این مواد شیمیایی می‌توانند به این سلول‌های زایا نیز برسند.

فاصله آنوژنیتال (AGD) چیست و چرا اهمیت دارد؟

فاصله آنوژنیتال فاصله از مقعد تا اعضای تناسلی است و معمولا در مردان بسیار بیشتر از زنان است. این فاصله شاخصی از این است که کودک در اوایل بارداری درمعرض چه مقدار آندروژن (هورمون‌های جنسی مردانه شامل تستوسترون) قرار گرفته است. فاصله آنوژنیتال همچنین شاخص مهمی در سلامت تولیدمثل و اختلال غدد درون‌ریز است. اگر آن را برای هر نوزادی اندازه‌گیری کنیم، اطلاعاتی درمورد باروری آینده‌ی آن‌ها به دست خواهیم آورد. فاصله آنوژنیتال کوتاه‌تر در مردان و فاصله آنوژنیتال بلندتر در زنان نشان‌دهنده‌ی موفقیت تولیدمثلی کمتر است.

از فاصله آنوژنیتال برای نشان دادن این مسئله استفاده کرده‌اید که فتالات‌ها موجب کاهش تعداد اسپرم در مردان می‌شود، چگونه ؟

وقتی در حدود سال ۲۰۰۰ شروع به بررسی فتالات‌ها کردم، سندرم فتالات به‌طور تجربی در جوندگان نشان داده شده بود اما در انسان‌ها نه. موش‌های صحرایی مادری که به آن‌ها فتالات داده شده بود، فرزندان نری با آلت تناسلی و کیسه بیضه کوچک‌تری داشتند که تعداد اسپرم آن‌ها کمتر و فاصله آنوژنیتال آن‌ها نیز کوتاه‌تر بود. مطالعه‌ای انجام دادم که در آن مقدار فتالات‌ها را در ادرار ذخیره‌شده‌ی زنان باردار اندازه‌گیری کردیم و فاصله آنوژنیتال نوزادان پسر آن‌ها و نیز برخی از سنجه‌های مربوط به دستگاه تناسلی را اندازه‌گیری کردیم. دقیقا همان چیزی را پیدا کردیم که در جوندگان مشاهده شده بود: سندرم فتالات. سپس مطالعه‌ای از مردان در سن دانشگاه انجام دادم که در آن نمونه‌ی منی آن‌ها را جمع‌آوری کردیم و فاصله آنوژنیتال آن‌ها را اندازه‌گیری کردیم و نشان دادیم که هرچه فاصله آنوژنیتال کوتاه‌تر باشد، تعداد اسپرم‌ها کمتر است. به همین دلیل است که اطمینان دارم که ارتباط مستقیمی میان فتالات‌ها و فاصله آنوژنیتال کمتر و نیز میان فاصله آنوژنیتال کوتاه و تعداد اسپرم داریم و این نتایج با مطالعات بعدی نیز تأیید شده است.

بحران تولیدمثل چقدر وخیم است؟ گفته‌اید که تا سال ۲۰۴۵ به جهانی نابارور می‌رسیم.

این بحران جدی است. اگر نمودار کاهش اسپرم فراتحلیل سال ۲۰۱۷ را دنبال کنید، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۴۵ متوسط تعداد اسپرم به صفر برسد. درحالی‌که این پیش‌بینی براساس اطلاعات گذشته است، شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این روند کند می‌شود. بنابراین، بیشتر زوجین ممکن است مجبور شوند از فناوری‌های کمک‌باروری استفاده کنند.

داروها ازنظر ایمنی کنترل می‌شوند. وضعیت نظارتی این مواد شیمیایی چگونه است؟

در کشور آمریکا، بیشتر مواد شیمیایی آزمایش نشده‌اند و فرض می‌شود که بی‌‌خطر هستند. در این زمینه، پیشرفت بهتری در اروپا حاصل شده است. تصویب قوانین ثبت، ارزیابی، صدور مجوز و محدودیت مواد شیمیایی یا به اختصار REACH، اگرچه ناقص بود، اما گام بزرگی در مسیر پیشرفت بوده است. البته منافع اقتصادی عظیمی وجود دارد که مانع از وضع مقررات سخت‌گیرانه‌تر می‌شود.

چه اتفاقی باید بیفتد؟

باید به بسته‌بندی‌هایی که می‌گویند فاقد BPA یا فتالات هستند، اعتماد کنیم؟

اگر محصولی بگوید فاقد BPA، احتمالا BPA ندارد. اما توجه داشته باشید که نمی‌گوید فاقد بیسفنول، بنابراین ممکن است حاوی بیسفنول اس یا بیسفنول اف باشد که جایگزین‌های ناخوشایندی هستند. اگر محصولی بگوید فاقد فتالات، من به آن مشکوک می‌شوم. چنین محصولی درحالی‌که ممکن است فاقد عوامل قدیمی و شناخته‌شده باشد، ممکن است حاوی مواد جدید آزمایش‌نشده‌ای با همان اثرات باشد. مردم باید درمورد چنین فریب‌هایی خشمگین باشند و خواستار تغییر این وضعیت شوند.

برای کاهش مواجهه باید چه کار کنیم؟

افرادی که در سنین باروری قرار دارند، خصوصا کسانی که قصد بارداری داشته یا باردار هستند، باید بدانند که هرچیزی که به خانه‌ی خود می‌آورند، دارای این پتانسیل است که حاوی این مواد شیمیایی باشد. تا جایی که ممکن است غذاهای فرآوری نشده مصرف کنید. برای مثال، هویج یا سیب‌زمینی که خودتان می‌پزید، گزینه‌ی بهتری است، زیرا مواجهه با این مواد از‌طریق پلاستیک را کاهش می‌دهد. همچنین هنگام پخت‌و‌پز از تفلون یا ظروف روکش‌دار استفاده نکنید و ظرف پلاستیکی را در مایکروویو نگذارید. برای مراقبت‌های شخصی و محصولات خانگی از حداقلی از محصولات ساده استفاده کنید و سعی کنید از محصولات معطر پرهیز کنید. فتالات‌ها برای نگهداشتن رایحه اضافه می‌شوند.