زنان پس از دریافت واکسن کووید ۱۹ عوارض جانبی بدتری نشان می‌دهند
پاسخ زنان و مردان معمولا در برابر بسیاری از واکسن‌ها متفاوت است. این امر احتمالا به علت ترکیبی از عوامل ازجمله هورمون‌ها، ژن‌ها و مقدار واکسنی است که دریافت می‌کنند.
صبحی که شلی کندفی دوز دوم واکسن کووید ۱۹ مدرنا را دریافت کرد، احساس خوبی داشت اما بعدازظهر، دچار درد در بازو و بدن‌درد شد و هنگام غروب احساسی شبیه آنفلوانزا داشت. خانم کندفی ۴۴ ساله که تکنسین پزشکی در استیت کالج پنسیلوانیا است، گفت: «دندان‌هایم به هم می‌خورد؛ اما عرق می‌کردم.»
خانم کندفی روز بعد به محل کار خود رفت و از همکارانش که هشت مرد و هفت زن بودند، در مورد تجربه‌ای که در مورد واکسن داشتند، پرسید. شش نفر از زنان دچار بدن‌درد، لرز و خستگی شده بودند. یکی از زنان که دچار علائم شبیه آنفلوانزا نشده بود، بیشتر شب را استفراغ کرده بود. هشت مرد گزارش‌های کاملا متفاوتی ارائه کردند. یکی دچار درد خفیف بازو، سردرد و بدن‌درد شده بود. دو نفر خستگی متوسط و کمی بدن‌درد را گزارش کردند. یک نفر دچار سردرد شده بود و چهار نفر نیز هیچ علامتی نداشتند. خانم کندفی گفت: «برخی از زنان همکار من بسیار پرطاقت هستند؛ اما به‌وضوح ما زنان دچار عوارض جانبی شدیدتری می‌شویم.» او پس از ۲۴ ساعت احساس بهتری داشت و از اینکه واکسن را دریافت کرده بود، هیجان‌زده بود.
اختلافاتی که خانم کندفی در میان همکارانش مشاهده کرد، در سراسر کشور آمریکا نیز دیده می‌شود. در مطالعه‌ای که ماه گذشته منتشر شد، پژوهشگران مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری داده‌های ایمنی حاصل از ۱۳/۷ میلیون دوز اول واکسن کووید ۱۹ را که آمریکایی‌ها آن را دریافت کرده بودند، تجزیه‌و‌تحلیل کردند. در میان عوارض جانبی گزارش‌شده به آژانس، ۷۹/۱ درصد مربوط به زنان بود. این در حالی است که تنها ۶۱/۲ درصد از واکسن‌ها را زنان دریافت کرده بودند.
به گزارش نیویورک تایمز، تقریبا تمام واکنش‌های آنافیلاکتیک نادر در برابر واکسنهای کووید ۱۹ نیز در زنان رخ داده است. پژوهشگران مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری گزارش کردند که تمام ۱۹ فردی که نسبت به واکسن مدرنا چنین واکنش‌هایی را نشان داده بودند، زن بودند و اینکه از ۴۷ نفری که در برابر واکسن فایزر واکنش آنافیلاکتیک داشتند، ۴۴ نفر زن بودند. سابرا کلاین، میکروب‌شناس و ایمنی‌شناس دانشکده بهداشت عمومی بلومبرگ جانز هاپکینز گفت: «اصلا تعجب نمی‌کنم. این تفاوت جنسی با گزارش‌های گذشته در مورد واکسنهای دیگر کاملا سازگار است.»
در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳، دانشمندان دریافتند که تعداد زنان ۲۰ تا ۵۹ سالهای که واکنش‌های آلرژیک را پس از دریافت واکسن آنفلوانزای پاندمیک سال ۲۰۰۹ گزارش می‌کردند، چهار برابر مردان بود. این در حالی بود که تعداد مردانی که واکسن را دریافت کرده بودند، بیشتر از زنان بود. مطالعه‌ی دیگری نشان داد که در فاصله‌ی سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۶، ۸۰ درصد از تمام واکنش‌های آنافیلاکتیک بزرگ‌سالان در برابر واکسن‌ها در زنان رخ داده بود.
جولیان گی، افسر پزشکی در دفتر ایمنی واکسیناسیون مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری گفت به‌طور کلی زنان واکنش‌های بیشتری در برابر انواعی از واکسن‌ها نشان می‌دهند. این واکسن‌ها شامل واکسن آنفلوانزا که به بزرگ‌سالان داده می‌شود و نیز برخی از واکسنهای دوران نوزادی مانند واکسن هپاتیت B و واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) است.
اما علت این تفاوت‌های جنسی چیست؟ بخشی از پاسخ می‌تواند رفتاری باشد. رزماری مورگان، پژوهشگر دانشکده بهداشت عمومی بلومبرگ گفت این احتمال وجود دارد که حتی زمانی‌که علائم یکسان باشد، زنان بیش از مردان عوارض جانبی را گزارش کنند. البته او گفت هیچ پژوهش خاصِ واکسنی برای حمایت از این ادعا وجود ندارد؛ اما احتمال اینکه مردان وقتی بیمار هستند به پزشک مراجعه کنند، کمتر است، بنابراین ممکن است آن‌ها با احتمال کمتری نیز عوارض جانبی را گزارش کنند.
با‌این‌حال تردیدی وجود ندارد که بیولوژی نقش مهمی دارد. النور فیش، ایمنی‌شناس دانشگاه تورنتو گفت: «پاسخ ایمنی زنان از بسیاری جهات با پاسخ ایمنی مردان فرق دارد.» پژوهش‌ها نشان داده است که زنان و دختران در مقایسه با مردان و پسران با شرایط مشابه، آنتی‌بادی‌های مبارز با عفونت بیشتری در پاسخ به واکسنهای آنفلوانزا، MMR، تب زرد، هاری و هپاتیت A و B تولید می‌کنند (گاهی تا دو برابر). خانم گی خاطرنشان کرد که آن‌ها اغلب پاسخ‌های قوی‌تری از نوع سلول‌های T نیز ایجاد می‌کنند. وی گفت این تفاوت‌ها اغلب در میان بزرگ‌سالان جوان قوی‌تر است که نشان‌دهنده‌ی اثر بیولوژیکی است که احتمالا با هورمون‌های تولیدمثلی ارتباط دارد.
هورمون‌های جنسی ازجمله استروژن، پروژسترون و تستوسترون می‌توانند به سطح سلول‌های ایمنی متصل شوند و بر نحوه‌ی عمل آن‌ها اثر بگذارند. برای مثال، مواجهه با استروژن موجب می‌شود سلول‌های ایمنی آنتی‌بادی‌های بیشتری در پاسخ به واکسن آنفلوانزا تولید کنند. دکتر کلاین گفت تستوسترون به‌نوعی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است. واکسن آنفلوانزا عموماً در مردان دارای تستوسترون زیاد نسبت به مردان دارای هورمون جنسی کمتر، محافظت کمتری دارد. یکی از تأثیرات تستوسترون این است که تولید مواد شیمیایی ایمنی به نام سیتوکین‌ها را در بدن سرکوب می‌کند.
تفاوت‌های ژنتیکی میان مردان و زنان نیز ممکن است بر ایمنی تأثیرگذار باشد. بسیاری از ژن‌های مرتبط با سیستم ایمنی روی کروموزوم X قرار دارند که زنان دو نسخه از این ژن‌ها و مردها فقط یک نسخه از آن‌ها را دارند. در گذشته، ایمنی‌شناس‌ها معتقد بودند که فقط یکی از کروموزوم‌های X در زنان فعال و دیگری غیرفعال است؛ اما اکنون پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ۱۵ درصد از ژن‌ها از فرایند غیرفعال‌سازی فرار می‌کنند و بیان آن‌ها در زنان بیشتر است. این پاسخ ایمنی قوی به توضیح علت این امر کمک می‌کند که چرا ۸۰ درصد از بیماری‌های خودایمنی زنان را مبتلا می‌کند.
دوز واکسن نیز ممکن است مهم باشد. مطالعات نشان داده‌اند که جذب و متابولیزه کردن دارو در زنان نسبت به مردان متفاوت است و زنان برای دستیابی به همان اثر اغلب به دوز کمتری نیاز دارند؛ اما تا دهه‌ی ۱۹۹۰، در کارآزمایی‌های بالینی دارو و واکسن عمدتاً زنان در نظر گرفته نمی‌شدند.
البته در کارآزمایی‌های بالینی امروزی زنان نیز در نظر گرفته می‌شوند؛ اما به گفته‌ی دکتر کلاین، در کارآزمایی‌های واکسنهای کووید ۱۹ عوارض جانبی به اندازه‌ی کافی براساس جنس تفکیک و مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار نگرفته است. علاوه بر این، پژوهشگران آزمایش نکردند که آیا دوز پایین‌تر می‌تواند به همان اندازه برای زنان مؤثر باشد؛ اما موجب عوارض جانبی کمتری شود.
دکتر کلاین گفت تا زمانی‌که این کار انجام نشود، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید با زنان در مورد عوارض جانبی واکسن صحبت کنند تا این عوارض موجب ترس آن‌ها نشود. او گفت باید به زنان گفته شود که ممکن است واکنش‌های جانبی بیشتری را تجربه کنند، ولی طبیعی است و احتمالا نشان‌دهنده‌ی آن است که سیستم ایمنی آن‌ها در حال فعالیت است.
نظرات