ردپای نئاندرتال‌ها در موارد شدید بیماری کرونا

شاید زمانی‌که اجداد ما انسان‌های کنونی و نئاندرتال مشغول اختلاط نژادی در عصر سنگ بودند، هیچ‌وقت فکرش را هم نمی‌کردند که نتیجه‌ی این تبادل نژادی هزاران سال بعد موجب مرگ صدها هزار نفر از فرزندانشان شود. اما به گفته‌ی پژوهشگران، این آمیزش نژادی نقش مهمی در مرگ‌ومیرهای کنونی ناشی از بیماری کرونا (کووید-۱۹) داشته است.

پژوهشگران روز گذشته گزارش دادند، ژن‌هایی که از اجداد نئاندرتال به ما انسان‌های کنونی به ارث رسیده‌اند، ممکن است در موارد شدید بیماری کرونا نقش مهمی داشته باشند. پژوهشگران در این پژوهش رشته‌ای از دی‌ان‌ای که با برخی موارد شدید کرونا مرتبط است را بررسی کرده و آن را با توالی‌های ژنی مردمان اروپا و آسیایی که دارای اجداد نئاندرتال هستند مقایسه کردند. این ژن‌ها روی کروموزوم ۳ یافت می‌شود و پژوهشگران تغییرات خاصی در این توالی را با خطر ابتلا به موارد شدید بیماری کرونا مرتبط می‌دانند.

سوانته پابو و هوگو زبرگ، پژوهشگران آلمانی و سوئدی در مقاله‌ی خود که در نشریه علمی «نیچر» منتشر شده، نوشتند:

ما (در این پژوهش) نشان داده‌ایم که خطر (ابتلای شدید) با بخشی از ژنوم که از نئاندرتال‌ها به ارث رسیده مرتبط است. تقریبا نیمی از مردمان جنوب آسیا و حدود ۱۶ درصد از مردمان امروزی اروپا حامل این ژن هستند.

این ژن با آمیزش میان انسان‌های مدرن و نئاندرتال‌ها که ۶۰ هزار قبل انجام گرفته به ما به ارث رسیده است. به این ترتیب کسانی که امروز این ژن را به ارث برده‌اند، تا ۳ برابر خطر ابتلای بیشتری به ویروس کرونا دارند. همچنین این افراد به احتمال بالا، باتوجه‌به وخامت بیماری، به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز پیدا می‌کنند.

پابو و زبرگ ژن‌های مشابهی را در دی‌ان‌ای اسکلت نئاندرتال ۵۰ هزار ساله‌ای که در کرواسی کشف شده یافته‌اند. آن‌ها همچنین شواهد مشابهی را از اسکلت‌های یافت‌شده در سیبری به دست آمده‌اند. پژوهش‌ها قبلا نشان داده‌اند که انسان‌های مدرن ده‌ها هزار سال قبل با نئاندرتال‌ها و گونه‌ی دیگری از انسان‌های اولیه موسوم به دنیسوواها آمیزش داشته‌اند. اکنون به‌خوبی دانسته می‌شود که حدود ۲ درصد از دی‌ان‌ای مردمانی با تبار اروپایی و آسیایی را می‌توان به نئاندرتال‌ها نسبت داد.

هوگو زبرگ از مؤسسه کارولینسکا در استکهلم، سوئد در این رابطه به گاردین گفت:

وقتی متوجه این موضوع شدم، تقریبا از صندلی‌ام به زمین افتادم، چون این بخش از دی‌ان‌ای دقیقا مشابه ژنوم نئاندرتال بود.  

زبرگ و همكارش، سوانته پابو، مدیر مرکز انسان‌شناسی تکاملی مؤسسه ماکس پلانک آلمان در لایپزیگ، گمان می‌كنند كه دلیل باقی‌ماندن ژن‌های نئاندرتال در انسان‌های کنونی، مزیت آن برای مقابله با سایر عفونت‌ها بوده باشد. اما تنها حالا که ما انسان‌ها با عفونتی جدید مواجه می‌شویم، عواقب منفی آن بر ما آشکار شده است.

مقاله‌های مرتبط:

• ۹ حقیقت جالب و باورنکردنی در مورد نئاندرتال‌ها
• بر آخرین نئاندرتال‌ها چه گذشت؟

بااین‌حال، همچنان مشخص نیست که چگونه این ژن‌ها می‌تواند موجب وخیم‌تر شدن وضعیت موارد بیماری کرونا شود؛ یکی از این ژن‌ها در پاسخ دستگاه ایمنی بدن نقش داشته و ژن دیگر نیز با مکانیسمی که ویروس برای حمله به سلول‌های بدن به کار می‌برد ارتباط دارد. زبرگ در این رابطه گفت:

 در تلاش هستیم تا مشخص کنیم کدام ژن عامل اصلی است یا اینکه شاید چندین عامل اصلی وجود داشته باشد، به هر حال، درحال‌حاضر نمی‌دانیم که کدام ژن در موارد کووید-۱۹ نقش اصلی را ایفا می‌کند.

به نقل از مقاله‌ای که این دو منتشر کرده‌اند، خوشه ژن‌های روی کروموزوم ۳ معمولا در بنگلادش یافت می‌شود. جایی که ۶۴ درصد از مردم حداقل حامل یک نسخه از این توالی دی‌ان‌ای هستند. پابو در این رابطه گفت:

این ژن‌ها به خوبی نئاندرتال‌ها را در برابر برخی دیگر از بیماری‌های عفونی که امروزه دیگر از بین رفته‌اند محافظت می‌کرده‌اند. اکنون، وقتی با ویروس کرونا ویروس مواجه شدیم، این ژن‌های نئاندرتال پیامدهای ناگواری برای ما به بار آورده‌اند.

برآورد تقریبی پژوهشگران این است که ژن به‌جای‌مانده از نئاندرتال‌ها موجب مرگ ۱۰۰ هزار نفر بیشتر بر اثر بیماری کرونا شده است. بااین‌حال باید بگوییم که نئاندرتال‌ها ژن‌های سودمند زیادی را نیز برای انسان‌های کنونی باقی گذاشته‌اند. برخی از این ژن‌ها موجب افزایش حساسیت انسان به درد شده و برخی نیز خطر سقط جنین را کاهش داده‌اند. زبرگ نیز با اشاره به این موضوع تصریح کرد که «برخی از آن (ژن‌ها) سودمند بوده و برخی نیز مضر. این موضوع به‌مثابه‌ی یک شمشیر دو لبه بوده است.»

اما مارک ماسلین، استاد کالج دانشگاهی لندن و نویسنده کتاب «گهواره بشریت» که در آن به تاریخچه‌ی تکاملی انسان پرداخته، هشدار داد که نباید نتایج این پژوهش موجب ساده‌سازی بیش از حد علل و تأثیرات همه‌گیری کرونا شود. او در این رابطه به گاردین گفت:

کووید ۱۹ یک بیماری پیچیده است و شدت آن نیز به سن و سال، جنسیت، نژاد، چاقی، وضعیت سلامتی و دوز ویروس و سایر موارد مرتبط است. این مقاله، ژنی كه از نئاندرتال‌ها به ارث رسیده را با خطر ابتلای شدید و عوارض شدیدتر ناشی از بیماری کرونا مرتبط می‌داند. اما با گسترش بیماری کرونا در سرتاسر دنیا مشخص شده که این بیماری روی جمعیت‌های مختلف اثر می‌گذارد و مشخصا بسیاری این افراد فاقد هرگونه ژن نئاندرتالی هستند. باید جلوی ساده‌سازی علل و تأثیرات بیماری کرونا را بگیریم، چرا که نحوه‌ی واکنش فرد به این بیماری در تماس با آن و سپس پاسخ دستگاه ایمنی بدن خلاصه می‌شود که بسیاری از عوامل محیطی، بهداشتی و ژنتیکی در آن نقش دارند.