آنتی‌بادی لاما؛ سلاح جدید برای مبارزه با ویروس کرونا
وینتر یک لامای شکلاتی‌رنگ ۴ ساله با پاهای بلند و باریک، گوش‌های کمی کج و مژه‌های فراوان است. برخی دانشمندان امیدوارند که او بتواند به چهره‌ی مهمی در مبارزه علیه ویروس کرونا تبدیل شود. او شتر ابرقدرتی نیست. وینتر فقط لامایی خوش‌شانس بود که به‌وسیله‌ی پژوهشگران بلژیکی برای شرکت در مجموعه‌ای از مطالعات مرتبط با ویروس‌ها (ازجمله سارس و مرس) انتخاب شد. دانشمندان با پی بردن به این موضوع که آنتیبادیهای او از بروز این عفونت‌ها پیشگیری می‌کند، چنین فرض کردند که احتمالا همین آنتی‌بادی‌ها بتواند ویروس عامل کووید ۱۹ را نیز خنثی کند. حق با آن‌ها بود و نتایج خود را روز سه‌شنبه در مجله‌ی Cell منتشر کردند.
دانشمدان مدت‌ها است که درزمینه‌ی پژوهش‌های آنتی‌بادی به لاماها روی آورده‌اند. برای مثال، در دهه‌ی گذشته، دانشمندان از آنتیبادیهای لاما در پژوهش‌های HIV و آنفلوانزا استفاده کرده‌اند و برای هر دو ویروس درمان‌های امیدوارکننده‌ای پیدا کرده‌اند.
انسان‌ها تنها یک نوع آنتی‌بادی تولید می‌کنند که از دو نوع زنجیره‌ی پروتئینی (سنگین و سبک) تشکیل شده که در کنار هم شکلی مانند Y را ایجاد می‌کنند. پروتئین‌های زنجیره‌سنگین در کل ساختار Y امتداد پیدا می‌کنند درحالی‌که پروتئین‌های زنجیره‌سبک تنها بازوهای Y را لمس می‌کنند. از طرف دیگر، لاماها دو نوع آنتی‌بادی تولید می‌کنند. یکی از این آنتی‌بادی‌ها ازنظر اندازه و ساختار شبیه آنتیبادیهای انسانی است اما دیگری بسیار کوچک‌تر است و اندازه‌ی آن تنها حدود ۲۵ درصد اندازه‌ی آنتیبادیهای انسانی است. اگرچه این آنتی‌بادی لاما نیز ساختار Y مانندی را تشکیل می‌دهد، بازوهای آن بسیار کوتاه‌تر است، زیرا دارای هیچ زنجیره‌ی پروتئینی سبکی نیست.
آنتی‌بادی کوچک‌تر می‌تواند به فرورفتگی‌ها و شکاف‌های روی پروتئین‌های اسپایک که آنتیبادیهای انسانی نمی‌تواند به آن دسترسی پیدا کند، دسترسی پیدا کند (پروتئین‌های اسپایک پروتئین‌هایی روی سطح ویروس هستند که به ویروس‌هایی مانند ویروس کرونا جدید اجازه می‌دهند که وارد سلول‌های میزبان شده و او را آلوده کند). این امر موجب می‌شود که این آنتی‌بادی در خنثی‌کردن ویروس‌ها موثرتر باشد. دکتر خاویر سائلنس ویروس‌شناس دانشگاه گنت بلژیک و یکی از نویسندگان مطالعه‌ی جدید می‌گوید «دستکاری آنتیبادیهای لاما نیز آسان است.»
آنتیبادیهای مذکور می‌توانند با آنتیبادیهای دیگری مانند آنتیبادیهای انسانی متصل یا ترکیب شوند و علی‌رغم این دستکاری‌ها پایدار بمانند. این آنتی‌بادی ویژگی ژنتیکی است که در تمام خانواده‌ی شتران دیده می‌شود که علاوه‌بر لاما شامل آلپاکا، گواناکو و شتر یک‌کوهانه نیز می‌شود. دانیل رپ، دانشجوی فارغ‌التحصیل وابسته‌به دانشگاه تگزاس در آستین و کالج دارتموث می‌گوید:
کوسه‌ها نیز آنتیبادیهای مشابهی دارند اما آن‌ها مدل آزمایشی عالی نیستند و کار کردن با آن‌ها نسبت‌به لاما دشوار‌تر است.
دکتر سائلنس می‌گوید که لاماها اهلی شده‌اند، کار با آن‌ها آسان‌تر است و نسبت‌به بسیاری از خویشاوندان دیگر خود سرکشی کمتری دارند؛ اما اگر شما را دوست نداشته باشند، تف می‌کنند.
وینتر (میانی)، لامایی در مزرعه‌ی دانشگاه گنت بلژیک که در آزمایش‌های آنتی‌بادی شرکت داشته است
در سال ۲۰۱۶، دکتر سائلنس، آقای رپ و دکتر جیسون مک لیلان ویروس‌شناس دانشگاه تگزاس در آستین و دیگر پژوهشگران به دنبال یافتن آنتی‌بادی کوچک‌تر لاما که بتواند به‌طور گسترده انواع مختلفی از ویروس‌های کرونا را خنثی کند، لاماها و خصوصا وینتر را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها پروتئین‌های اسپایک ویروس عامل همه‌گیری سارس و نیز مرس را به وینتر تزریق کردند و سپس نمونه‌ی خون او را مورد آزمایش قرار دادند. اگرچه آن‌ها نتوانستند آنتی‌بادی واحدی را از لاما جدا کنند که علیه هر دو ویروس موثر باشد، دو آنتی‌بادی قوی را پیدا کردند که هرکدام به‌طور جداگانه دربرابر ویروس‌های عامل مرس و سارس مبارزه می‌کردند. وقتی ویروس کرونا در ماه ژانویه به عناوین خبری تبدیل شد، پژوهشگران درحال نوشتن یافته‌های خود بودند. سائلنس می‌گوید:
آن‌ها به‌سرعت متوجه شدند که آنتیبادیهای کوچک‌تر لاماها که می‌تواند سارس را خنثی کند، احتمالا ویروس عامل کووید ۱۹ را نیز شناسایی خواهد کرد.
پژوهشگران دریافتند که این آنتی‌بادی‌ها در محیط کشت، به‌طور موثر ویروس کرونای جدید را مهار می‌کند. آن‌ها امیدوارند که این آنتی‌بادی درنهایت بتواند به‌عنوان یک درمان پیشگیرانه ازطریق تزریق آن به افرادی مانند کارکنان بخش مراقبت‌های بهداشتی که هنوز عفونی نشده‌اند، برای حفاظت از آن‌ها دربرابر ویروس، مورد استفاده قرار گیرد.
درحالی‌که محافظت حاصل از این روش درمان فوری خواهد بود، اثرات آن دائمی نبوده و بدون تزریق‌های اضافه فقط یکی دو ماه ماندگار است. هنوز چند ماه تا دسترسی به چنین درمانی فاصله است، اما پژوهشگران درحال حرکت به‌سمت کارآزمایی‌های بالینی هستند. همچنین ممکن است برای تایید بی‌خطر بودن تزریق آنتیبادیهای یک لاما به بیماران انسانی به مطالعات بیشتری نیاز باشد. سائلنس می‌گوید:
هنوز کارهای زیادی وجود دارد که برای رساندن این روش به کلینیک‌ها باید انجام شود. اگر چنین روشی موثر واقع شود، وینتر سزاوار یک تندیس است.
نظرات