آیا رژیم‌های غذایی مبتنی بر تنظیم هورمون‌ها موثرند؟

هنگامی که سخن از کاهش وزن و سلامتی بیشتر به میان می‌آید، تعداد بی‌شماری رژیم غذایی و برنامه‌های تناسب اندام وجود دارد که ادعا می‌کنند راز کاهش وزن آسان و پایدار را پیدا کرده‌اند. برخی از جدیدترین رژیم‌های غذایی رایج شامل رژیم‌های غذایی کتوژنیک (حاوی کربوهیدرات پایین و چربی بالا)، رژیم‌های گوشتخواری (خوردن گوشت و سایر محصولات دامی) و روزه‌داری متناوب (خوردن در یک بازه‌ی مشخص یا در روزهای معین) می‌شوند. اما رژیم غذایی دیگری که اخیرا مورد توجه قرار گرفته است، رژیم غذایی هورمونی است که ادعا می‌کند که علت دشواری کم کردن وزن در افراد این است که هورمون‌های آن‌ها به خوبی عمل نمی‌کنند.

کتاب‌های بی‌شماری درمورد این موضوع نوشته شده است و طرفداران رژیم‌های هورمونی ادعا می‌کنند که با استفاده از رژیم غذایی و ورزش برای دستکاری یا تنظیم مجدد هورمون‌ها می‌توان سریعا به وزن مطلوب رسید. انواع معدودی از این رژیم غذایی وجود دارد اما ایده‌ی اصلی همه‌ی این رژیم‌ها آن است که کلید کاهش وزن، اصلاح عدم توازن هورمونی بدن است. هورمون‌ها نقش مهمی در فرایندهای مختلف بدن از هضم غذا گرفته تا کمک به رشد استخوان‌ها دارند. آن‌ها به‌وسیله‌ی خون به سرتاسر بدن منتقل می‌شوند و همچون پیام‌رسان‌های شیمیایی عمل کرده و سلول‌ها را مجبور می‌کنند وظایف خاصی را انجام دهند. به‌عنوان مثال، انسولین برای تنظیم فرایندهای متابولیکی ضروری است و به بدن اجازه می‌دهد تا کربوهیدرات‌های موجود در غذا را به‌صورت انرژی در سلول‌های ماهیچه‌ای ذخیره کند.

در کتاب معروفی که رژیم‌های غذایی مبتنی بر تنظیم مجدد هورمون‌ها را تبلیغ می‌کند، یک برنامه‌ی سه مرحله‌ای توصیه می‌شود و ادعا می‌کند که این رژیم غذایی موجب کاهش وزن، تقویت قدرت و افزایش حس جوانی می‌شود. در مراحل اول و دوم این روش، روی تغییر عادات غذایی تأکید می‌شود. تمرکز مرحله‌ی سوم روی ورزش است. به‌گفته‌ی نویسنده، افراد باید بدن خود را سم‌زدایی کنند. در مرحله‌ی اول، افراد پیرو این رژیم غذایی غذاهایی مانند الکل، کافئین، قند، گوشت قرمز، شیر گاو و محصولات حاصل از شیر گاو مانند پنیر یا ماست را از رژیم غذایی خود حذف می‌کند و به‌جای آن مقدار بیشتری میوه و سبزیجات، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و محصولات لبنی حاصل از شیر بز و گوسفند و شیرهای گیاهی را می‌خورند. در مرحله‌ی دوم، افراد باید غذاهای فرآوری‌شده، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و غلات تصفیه‌شده را از رژیم غذایی خود حذف کنند. مرحله‌ی سوم شامل انجام ورزش‌های قلبی‌عروقی و ورزش‌های قدرتی است.

توصیه‌های رژیمی ارائه‌شده در مرحله‌ی اول و دوم نیاز به کاهش مصرف محصولات غذایی دارد که به‌طور معمول دارای کالری بالا و ارزش تغذیه‌ای پایینی هستند، مانند الکل، غذاهای پر از قند و غذاهای فرآوری‌شده. این رژیم غذایی همچنین مصرف غذاهایی مانند سبزی، ماهی و میوه را ترویج می‌کند. این دسته از غذاها علاوه‌بر اینکه میزان مصرف فیبر را که ازنظر سلامت دستگاه گوارش مهم است، افزایش می‌دهند، موجب می‌شوند که ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز برای عملکردهای حیاتی بدن تأمین شود. این غذاها همچنین نسبت‌به الکل، غذاهای پر از قند و غذاهای فرآوری‌شده کالری پایین‌تری دارند و همراه‌با ورزش‌های توصیه شده در مرحله‌ی سوم، رژیم غذایی هورمونی احتمالا موجب افزایش سوخت کالری شده و مزیت‌های سلامتی دیگری نیز به‌همراه دارد.

نکته‌ی مهم این است که هر کاهش وزنی احتمالا ناشی از تغییر در میزان مصرف کالری دریافتی اتفاق می‌افتد و ارتباطی به تنظیم مجدد هورمون‌ها ندارد. برخلاف ادعای طرفداران رژیم غذایی هورمونی، عدم توازن هورمونی معمولا حاصل مشکلات سلامتی پشت‌صحنه‌ی جدی‌تری مانند دیابت (اختلال در عملکرد انسولین) یا پرکاری تیروئید است که به‌آسانی و تنها به کمک رژیم غذایی اصلاح نمی‌شوند و نیاز به درمان پزشکی دارند. در حال حاضر، هیچ تئوری قابل قبولی وجود ندارد که نشان ‌دهد با تنظیم مجدد هورمون‌ها از این روش بتوان چربی بدن را کاهش داد. اما ممکن است یک توضیح ساده برای علت اثربخشی احتمالی این نوع رژیم‌هایی غذایی وجود داشته باشد: این روش ازطریق بهبود عادات تغذیه‌ای و ورزش، به ایجاد کمبود کالری کمک می‌کند و سرانجام منجر به کاهش وزن خواهد شد. هر فردی که می‌خواهد وزن یا چربی بدن خود را کاهش دهد، باید روی ایجاد کمبود کالری تمرکز کند. نحوه‌ی ایجاد کمبود کالری ممکن است از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد و شاید حتی شامل دنبال کردن برنامه‌های رژیمی مانند کتو یا روزه‌داری متناوب باشد. اگرچه بهترین رویکرد آن است که هر فرد روشی را پیدا کند که با سبک زندگی او سازگار باشد.