مصرف مقدار بیش از اندازه کافئین برای قلب مضر است

جین برودی، مقاله‌نویس باتجربه در مباحث سلامتی است و کتاب‌های متعددی نیز در این زمینه به چاپ رسانده است، در ادامه با صحبت‌های او در ارتباط با مضرات مصرف بیش از حد کافئین همراه می‌شویم.

مقادیر متوسط کافئین روی سلامتی بیشتر افراد تاثیرات مثبت قابل توجهی دارد. اما این ماده موجب افزایش ترشح هورمون کورتیزول می‌شود و ممکن است در نهایت منجر به بروز مشکلاتی نظیر اضطراب، افزایش وزن و بیماری قلبی شود. برادر من که تازه از یک عمل جراحی قلب باز برای رفع انسداد یکی از سرخرگ‌های اصلی قلب خود در حال بهبود است، به‌سمت عادت همیشگی خود یعنی نوشیدن چندین فنجان قهوه‌ی غلیظ در روز رفت. من به این کار او اعترض کردم ولی او اصرار داشت که کافئین تاثیری روی او نمی‌گذارد که البته منظورش این بود که خوابش را برهم نمی‌زند. اما من وقتی به این نکته توجه کردم که او به چه آسانی با یک تحریک کوچک، آشفته و عصبانی می‌شود و حتی این اتفاق چند بار در یک روز می‌افتد، تصمیم گرفتم که پژوهش‌های انجام‌شده در مورد تاثیرات مصرف کافئین زیاد روی سلامتی را بررسی کنم و ببینم آیا این ماده ممکن است نقشی در اثرات مضر استرس روی قلب نقش داشته باشد یا خیر.

البته من مخالف مصرف کافئین نیستم و خودم هم من روزانه در حدود دوونیم فنجان قهوه می‌نوشم. در مقادیر متوسط، کافئین دارای اثرات مثبت زیادی روی بسیاری از مردم است. این ماده موجب تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌شود و از این راه موجب افزایش هشیاری، برطرف شدن خستگی و بهتر شدن تمرکز می‌شود. در مورد ورزشکاران این ماده می‌تواند استقامت را افزایش دهد. این ماده همچنین با سرکوب موقتی اشتها و تشویق بدن برای تولید گرما و انرژی در هنگام هضم غذا، به کاهش وزن کمک می‌کند. مصرف مقادیر متعادل قهوه حتی با کاهش خطر ابتلا به چندین نوع سرطان همراه بوده است.

مصرف مقدار متعادل کافئین مزایای سلامتی متعددی دارد

من معتقدم که بدون کافئین ما شاهد تصادفات بیشتری ناشی از خوابیدن در هنگام رانندگی خواهیم بود. من جرات نمی‌کنم در فواصل طولانی بدون مصرف قهوه رانندگی کنم و اغلب قبل از رفتن برای تماشای بازی یا نمایش و موسیقی قهوه مصرف می‌کنم. اما در عین حال می‌دانم که نباید در مورد مصرف آن افراط کنم چون ممکن است نسبت به اثرات آن مقاوم شوم و دیگر تاثیری در بیدار ماندن من نداشته باشد. سازمان غذا و داروی آمریکا مصرف حداکثر ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز را توصیه می‌کند؛ این میزان، معادل کافئینی است که در دو تا سه فنجان قهوه‌ی کافئین‌دار وجود دارد. اما اگر شما هم مانند برادر من روازنه ۶ یا تعداد بیشتری فنجان قهوه بنوشید، چه اتفاقی می‌افتد؟

حتی اگر این موضوع موجب بر هم خوردن خواب شما نشود، این مقدار کافئین با ضربان نامنظم قلب، فشار خون بالا، لرزش، تحریک‌پذیری و اضطراب همراه است که همه‌ی این عوامل تاثیر نامطلوبی روی عملکرد سیستم قلبی‌عروقی دارند. کافئین ترشح هورمون اصلی استرس یعنی کورتیزول را افزایش می‌دهد؛ هورمونی که در پاسخ جنگ یا گریز برای یک تهدید یا بحران، موثر است. کورتیزول که توسط غدد فوق کلیوی در اثر تحریک ناشی از غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز ترشح می‌شود، موجب تنظیم عملکردهای بدن در جهت بروز پاسخی سریع و موثر در برابر استرس یا خطر می‌شود. افزایش ناگهانی ترشح کورتیزول موجب افزایش فشار خون، تندتر شدن ضربان قلب و افزایش سطح انرژی می‌شود که بدون تردید زمانی به انسان‌های اولیه کمک می‌کرده است که بتوانند از دست یک حیوان گرسنه فرار کنند. امروزه تعداد کمی از ما انسان‌ها در مورد شکار شدن توسط حیوانات وحشی نگرانی داریم. با این حال بسیاری از ما در شرایط پایداری از استرسی بیوشیمیایی به سر می‌بریم که در آن سیستم هشدار دهنده‌ی بدن در تمام روز در حالت آماده باش است. ترشح مکرر مقادیر زیاد کورتیزول می‌تواند منجر به بروز مشکلات سلامتی متعددی همچون اضطراب، افسردگی، مشکلات مرتبط با حافظه و تمرکز، اختلالات خواب، افزایش وزن و البته بیماری قلبی شود.

نتیجه‌ی یک آزمایش کنترل‌شده نشان می‌دهد که اگرچه پاسخ کورتیزولی به کافئین در افرادی که به‌طور روزانه این ماده را مصرف می‌کنند، کاهش می‌یابد و‌لی این پاسخ کاملا حذف نمی‌شود. در پژوهشی که در سال ۲۰۰۵ در ژورنال Psychosomatic Medicine منتشر شد، گزارش شد که افزایش مزمن ترشح کورتیزول می‌تواند در دراز مدت پیامدهای نامطلوبی روی سلامتی داشته باشد. بر اساس این پژوهش برخی از اثرات مضر احتمالی عبارت بودند از نقص پاسخ‌های سیستم ایمنی و سیستم عصبی مرکزی، ضعف حافظه و تغییر در عملکرد لوب پیشانی مغز و سیستم لیمبیک درگیر در عملکردهای حیاتی مانند حل مساله، قضاوت، انگیزش، توجه، حافظه، یادگیری، احساسات و همدلی.

مصرف مقدار زیاد کافئین می تواند موجب ضربان نامنظم قلب، افزایش فشار خون، لرزش، تحریک‌پذیری و اضطراب شود

برای افرادی که در معرض خطر بیماری‌های قلبی هستند، شاید مهم‌ترین تاثیر جدی و مضر مصرف کافئین زیاد، توانایی این ماده در افزایش فشار خون باشد. مصرف مداوم کافئین موجب از بین رفتن پاسخ افزایش فشار خون حتی در مردان و زنان جوان سالم نمی‌شود. مطالعات دیگر نشان داده‌اند در افرادی که دارای فشار خون بالا هستند یا در خطر ابتلا به آن قرار دارند، پاسخ‌‌های کورتیزولی کافئین شدیدتر است. افراد دارای فشار خون لب مرزی و افرادی که دارای سابقه‌ی خانوادگی این بیماری هستند، دارای پاسخ‌های سریع‌تر و طولانی‌مدت‌تری به کافئین هستند، نسبت به افرادی که خطر این موارد در آن‌ها پایین است. برادر من مدت‌هاست که برای فشار خون بالا تحت درمان قرار دارد و در حال حاضر به‌دقت از یک رژیم غذایی کم‌نمک پیروی می‌کند. اما اگر او از مقدار مصرف کافئین خود نیز کم کند، نتیجه‌ی بهتری خواهد گرفت.

دلیل دیگری نیز برای لزوم کاهش مقدار کورتیزولی که به‌طور معمول در خون این افراد در حال گردش است، وجود دارد. در مطالعه‌ای که روی ۴۶۶ مرد و زن سالم دارای میانگین سنی ۶۲ انجام شد که دارای سابقه‌ی یا علایم بیماری‌های عروق کرونری قلب نبودند، معلوم شد که رسوب کلسیم در عروق کرونری ۴۰ درصد از افرادی که در پاسخ به یک مساله‌ی استرس‌زا، کورتیزول زیادی ترشح کردند، طی یک دوره‌ی سه ساله افزایش پیدا کرد. سطوح کلسیم بالا با پلاک‌های سرخرگی بیشتر و افزایش خطر حمله قلبی همراه است. بنابراین می‌توان گفت مانند هر ماده‌ی خوب دیگری، رعایت تعادل در مصرف کافئین کلید رسیدن به حداکثر مزایا و در عین حال حداقل کردن خطرات ناشی از مصرف آن است.