استفاده از سربند و محافظ سر باید بیشتر مورد توجه فوتبالیست ها باشد

طی مسابقه ایران و مراکش در جام جهانی روسیه ۲۰۱۸، وینگر تیم مراکش یعنی نورالدین آمرابط پس از برخورد با بازیکنی دیگر دچار مصدومیت از ناحیه سر شد. بعد از اینکه آمرابط از بازی بیرون رفت، یکی از مربیان تیم سعی کرد با زدن در گوش او، وی را از حالت گیجی دربیاورد؛ البته چنین حرکتی بازخورد خوبی توسط ورزشکاران و دنبال‌کنندگان آنلاین ماجرا دریافت نکرد.

اما با وجود زیاد بودن چنین مصدومیت‌هایی در فوتبال، باز هم شاهد استفاده‌ی بازیکنان حرفه‌ای از محافظ یا سربند نیستیم. طبق آزمایش‌های اخیر، برخی از محافظ‌ها می‌توانند بیش از ۷۰ درصد از شدت ضربه‌ها بکاهند. محافظ‌های سر و سربندها از فوم پلی یورتان سخت ساخته شده‌اند (همان ماده‌ای که از آن در کلاه‌‌های نظامی استفاده شده است) و پوشیدن آنها مشکلی برای دید بازیکنان ایجاد نمی‌کند.

با این حال، بازیکنان حرفه‌ای از پوشیدن آنها نفرت دارند. پوشیدن محافظ از یک طرف فشار بقیه روی بازیکن را زیاد می‌کند (همه به او به دیده یک فرد ضعیف نگاه می‌کنند) و از طرف دیگر از طرف مقامات و مسئولان مربوط‌به فوتبال هم چندان مورد توجه قرار ندارد. برای همین کسی در دنیای فوتبال برای محافظت از آسیب‌های وارده به سر تلاشی نمی‌کند.

استیو راوسون، استادیار مهندسی پزشکی در ویرجینیا تک که تا به حال ۲۲ نمونه از محافظ‌ها را بررسی کرده است گفت:

پوشیدن محافظت‌ها کاری غیرعادی است. بازیکنانی هم که محافظ می‌گذارند یا قبلا سابقه‌ی صدمه از ناحیه سر داشته‌اند؛ یا اینکه به‌تازگی از این ناحیه مصدوم شده‌اند.

صدمه از ناحیه‌ی سر در فوتبال معمولا از برخورد بین دو بازیکن با یکدیگر اتفاق می‌افتاد. این دو بازیکن معمولا برای زدن ضربه سر با یکدیگر برخورد می‌کنند. نزدیک به دو دهه است که سربندها و محافظ‌های سر برای بازی فوتبال تعبیه شده است و فیفا هم از سال ۲۰۰۴ اجازه استفاده از آنها را صادر کرده است. راوسون و همکارانش می‌خواهند ببینند که آیا محافظ‌ها واقعا خوب کار می‌کنند یا اینکه وسایلی به‌اصطلاح به‌دردنخور هستند. هزینه‌ی آنها بین ۱۵ تا ۹۰ دلار است که نسبت‌ به هزینه‌ی کفش ورزشی فوتبالیست‌ها بسیار کمتر است.

راوسون حسگرهایی به محافظ‌ها وصل کرد و آنها را در صحنه برخوردی در آزمایشگاه ویرجینیا تک آزمایش کرد. این آزمایشگاه محل تست کلاه‌های فوتبالی برای بازیکنان حرفه‌ای و تیم‌ها هم بوده است. تیم راوسون دو کلاه را به هم کوبیدند تا بتوانند با استفاده از حسگرهای تعبیه شده در آنها میزان ضربه را اندازه‌گیری کنند. حسگرها شتاب خطی و چرخشی ضربه در سه سرعت مختلف و در دو نقطه از سر را اندازه گرفتند. از مقادیر به‌دست آمده برای محاسبه‌ی مقداری که کلاه از شدت ضربه می‌کاهد، استفاده شد. سر به سر شدن مستقیم نیرویی معادل ۱۵۰ واحد گرانش تولید می‌کند. برخوردهای معمولی فوتبال هم به‌طور متوسط حدود ۱۰۰ واحد گرانش نیرو تولید می‌کنند. محافظ‌ها تا حدود زیادی از این نیروها می‌کاهند. تیم راوسون سه مدل از محافظ‌ها را جزو برترین محافظ‌ها و از نوع ۵ ستاره طبقه‌بندی کرد: محافظ‌هایی ۵ ستاره هستند که حداقل ۷۰ درصد از شدت ضربه بکاهند.

مشکل عدم استفاده از محافظ در دختران فوتبالیست از مردان هم حادتر است. طبق مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ توسط دانشگاه نورث‌وسترن، محققان نشان دادند که شدت آسیب‌های سر در زنان فوتبالیست بسیار بیشتر از مردان است. به‌باور برخی از پژوهشگران، پسران از آنجایی که عضلات گردن قوی‌تری نسبت‌به دختران دارند، صدمات کمتری می‌بینند. البته برخی هم معتقدند که پسران معمولا دردهای خود را پنهان می‌کنند، ولی دختران سریع آنها را گزارش می‌دهند.

در سال ۲۰۱۴ گروهی از والدین از فوتبال آمریکا شکایت کردند و خواستار جلوگیری از ضربه‌ی سر در فوتبال شدند تا صدماتی به سر بازیکنان وارد نشود. پرونده‌ی قضایی ماجرا در سال ۲۰۱۵ بسته شد و شکایت آنها رد شد، ولی مقامات تصمیم گرفتند تا زدن ضربه‌ی سر در پسران و دختران زیر ۱۲ سال را ممنوع کنند.

در ماه مه همان سال، والدین دو تن از بازیکنان پنسیلوانیا از فدراسیون فوتبال جوانان آمریکا شکایت کردند و مدعی شدند که مقامات فدراسیون با وجود شواهد علمی مبنی‌بر لزوم استفاده از سربند و محافظ باز هم در این راستا کاری نمی‌کنند. جو مورفی، وکیلی از پیتسبرگ که وظیفه‌ی رسیدگی به پرونده را بر عهده داشت گفت:

ما دوست داریم تا از این دختران محافظت کنیم.

مقامات فوتبال آمریکا در بیانیه‌ای در سال ۲۰۱۵ اعلام کردند که سربند هیچ حفاظتی برای بازیکنان به‌همراه ندارد و از آنجایی که احساس امنیت کاذبی به بازیکنان می‌دهد، احتمال برخوردها را بیشتر از قبل هم می‌کند. اما حامیان استفاده از محافظ‌ها، چنین بیانیه‌ای را قدیمی خواندند. مورفی می‌گوید:

استفاده از مطالعات قدیمی و ایده‌های منسوخ برای تصمیم‌گیری کار اشتباهی است. مثل این می‌ماند که از کلاه‌های چرمی برای فوتبال استفاده کنیم.

پایگاه وایرد در این رابطه با جورج چایمپس، پزشک تیم ملی فوتبال آمریکا صحبت کرد؛ ولی او نمی‌توانست بدون اطلاع دپارتمان سازمان به‌ سوالات درخصوص مصدومیت سر و پوشیدن سربند پاسخ دهد. تلاش‌ها برای دسترسی‌‌ به نیل بیوث، سخنگوی فوتبال آمریکا هم ناموفق بود.

علم نوین سرانجام در روزی خواهد توانست بهترین اقدامات لازم در این زمینه را پیاده کند. تیم مک‌گوئین، استادی در پزشکی ورزشی دانشگاه ویسکانسین از ۳ هزار فوتبالیست مرد و زن در دبیرستان‌های ویسکانسین، مینه‌سوتا و اوهایو کارازمایی بالینی به‌عمل آورده است. نصف جامعه‌ی او از سربند و نصف بقیه بدون سربند بازی می‌کردند. او هنوز هم در حال پردازش و بررسی داده‌هاست و در تحلیل اول خود گفت که سربندها در برخی از گروه‌های ورزشکاران تفاوت‌هایی ایجاد می‌کنند و همچنین استفاده از سربند، خطر مصدومیت از ناحیه‌ی سر را افزایش نمی‌دهد (برخلاف گفته‌ی مقامات فوتبال آمریکا).

مربیان و فرهنگ فوتبال انگار در ۳۰ سال پیش متوقف شده‌اند. مریبان می‌گویند که نمی‌خواهند بازی را تغییر دهند یا اینکه دختران به‌درد این ورزش نمی‌خورند. اول فکر می‌کردم چنین مسئله‌ای تنها در ویسکانسین وجود دارد؛ ولی بعدا متوجه شدم که همه جای دنیا این‌گونه است. واقعا عجیب است.

احتمال دارد بازیکنان دیگری هم در دوره‌ی یک ماهه جام جهانی، بازی‌ها را به‌خاطر مصدومیت‌های سر از دست بدهند. شاید برخی از آنها دوباره به میدان برگردند (مثل نورالدین آمرابط که به هم‌تیمی‌هایش ملحق شد) ولی برخورد بعضی از بازیکنان به‌اندازه‌ای جدی است که می‌تواند برای سلامتی کلی آنها هم مشکل‌ساز شود. شاید ما در زمان میزبانی آمریکا از جام جهانی در سال ۲۰۲۶، شاهد استفاده بازیکنان بیشتری از سربندها باشیم.