راستی‌آزمایی: آیا واقعا ساختارهای عظیم مخفی زیر اهرام مصر کشف شده است؟
به تازگی، مطالب بسیاری در فضای مجازی منتشر شده که ادعا می‌کنند محققان سازه‌هایی عظیم و چاه‌های عمودی عمیقی را در نزدیکی پایه‌ی هرم خفرع در جیزه، کشف کرده‌اند. برای راستی‌آزمایی ماجرا، با نگاهی به منابع علمی و گزارش‌های رسمی، بررسی می‌کنیم که این ادعا براساس شواهد مستند علمی منتشر شده و یا شایعه‌ای بی‌پایه است.
در مارس ۲۰۲۵، گزارش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که ادعا می‌کردند پژوهشگران با استفاده از فناوری رادار، سازه‌های ناشناخته‌ای را در زیر هرم خفرع، هرمی که در مرکز مجموعه‌ی اهرام جیزه قرار دارد، کشف کرده‌اند.
براساس ادعا، پنج سازه‌ی یکسان در نزدیکی پایه‌ی هرم خفرع کشف شده که از طریق گذرگاه‌هایی به هم متصل هستند. همچنین، هشت چاه عمودی عمیق نیز وجود دارد که تا ۶۴۸ متر زیر زمین امتداد دارند.
انتشار گزارش‌ها، موجی از واکنش‌های هیجان‌زده‌ی کاربران را در شبکه‌های اجتماعی، به همراه داشت. کاربران در پلتفرم‌هایی مانند ایکس، اینستاگرام و تیک‌تاک، این ادعا را بازنشر کردند و برخی نیز از آن به‌عنوان «شهر عظیم زیرزمینی» یاد کردند. در همین حال، یکی از ویدئوهای یوتیوب که این ادعا را مطرح کرده، تا زمان نگارش این مطلب بیش از ۱۳۰ هزار بار دیده شده است.
اما با وجود محبوبیت ادعا و هیجان ماجرا، هیچ مدرک علمی برای تأیید آن وجود ندارد. افزون‌بر‌این، هیچ رسانه‌ی معتبر خبری یا نشریه‌ی علمی نیز این شایعه را گزارش نکرده است.
ادعا صحت ندارد و هیچ مدرک علمی یا گزارش معتبر باستان‌شناسی از این کشف پشتیبانی نمی‌کند
براساس بررسی‌ها، ادعای منتشرشده ظاهراً نسخه‌ای تحریف‌شده از پژوهشی بحث‌برانگیز در سال ۲۰۲۲ است که بعداً، توسط برخی تولیدکنندگان محتوای راست‌گرا، مانند گرگ ریس از وب‌سایت نظریه‌های توطئه اینفوارز، به‌شکلی اغراق‌آمیز مطرح شد. گرگ ریس در گزارش خود که به‌عنوان منبع بسیاری از ادعاها ذکر شده، این موضوع را مطرح کرد. سپس، الکس جونز، بنیان‌گذار اینفوارز و یکی از شناخته‌شده‌ترین نظریه‌پردازان توطئه، نسخه‌ای از همین ادعا را در ایکس به اشتراک گذاشت.
براساس گزارش ریس، کشف ادعاشده می‌تواند به نظریه‌ای دامن بزند که اهرام مصر نه به‌عنوان مقبره، بلکه به‌عنوان نوعی نیروگاه باستانی ساخته شده‌اند. در این گزارش آمده است: «چاه‌های استوانه‌ای می‌توانند به‌عنوان مجراهایی برای انرژی یا امواج صوتی عمل کنند و سازه‌های مکعبی نیز ممکن است به‌عنوان واحدهای ذخیره‌سازی یا تثبیت انرژی، مشابه اجزای یک سلاح یا ژنراتور در مقیاس بزرگ، ایفای نقش کرده باشند. شناسایی ارتعاشات در ساختارهای داخلی هرم، همه‌ی این ایده‌ها را منعکس می‌کند.»
پروژه‌ی خفرع قصد دارد حفاری‌هایی را برای بررسی بیشتر ساختار زیرزمینی برنامه‌ریزی کند، اما تجربه‌ی تاریخی نشان می‌دهد که دریافت مجوز برای چنین عملیاتی بسیار دشوار خواهد بود.
نظریه پشت ادعا تازگی ندارد
نظریه‌ی نیروگاه، سابقه‌ای طولانی دارد. در سال ۱۹۹۸، کریستوفر دان کتابی با عنوان «نیروگاه جیزه: فناوری‌های مصر باستان» منتشر کرد که ایده‌ای مشابه را مطرح کرده بود. از آن زمان، این نظریه در میان محافل علمی حاشیه‌ای مطرح بوده است. دان در کتاب دنباله‌دار خود در سال ۲۰۲۴ این نظریه‌ی توطئه را گسترش داد و مدعی شد که پژوهش‌های نیکولا تسلا، دانشمند پیشگام، با نیروگاه جیزه ارتباط دارد. این ادعا هیچ‌وقت توسط منبعی معتبر تأیید نشده است.
نام دو پژوهشگر، کورادو مالانگا و فیلیپو بیوندی، در ارتباط با این ادعا مطرح شد. در سال ۲۰۲۲، این دو مقاله و کتابی درباره‌ی استفاده از «رادار دهانه ترکیبی» (SAR) برای بررسی هرم جیزه منتشر کردند. به‌نقل‌از ناسا، رادار دهانه ترکیبی نوعی فناوری تصویربرداری فعال است که در آن، ابزاری خاص پالس انرژی ارسال کرده و سپس مقدار انرژی بازتاب‌شده پس از برخورد با سطح زمین را ثبت می‌کند.
بااینوجود، پژوهش مالانگا و بیوندی با انتقاد شدید کارشناسان مواجه شد. مطالعه هنوز تحت داوری همتا قرار نگرفته و تأییدیه‌ی باستان‌شناسان معتبر را نیز دریافت نکرده است. از سوی دیگر، مطالعه به نظریه‌های حاشیه‌ای درباره‌ی تمدن‌های باستانی و اهداف فرازمینی برای این سازه‌ها اشاره دارد که با علاقه‌ی مستند مالانگا به پژوهش درباره‌ی بشقاب‌پرنده‌ها و ربایش بیگانگان و همچنین، نظریه‌ی نیروگاه دان، همسو است.
به‌عنوان مثال، لارنس کانیرز، پژوهشگر رادار نفوذی زمین در دانشگاه دنور، ایده‌ی وجود ساختار زیرزمینی در مطالعه‌ی مالانگا و بیوندی را «اغراقی بزرگ» دانست و توضیح داد که فناوری به‌کاررفته، از توانایی نفوذ به چنین عمقی برخوردار نیست. او احتمال داد که یافته‌ها شامل سازه‌هایی کوچک‌تر باشند، نه ساختاری عظیم. همچنین، زاهی حواس، باستان‌شناس برجسته، ادعاها را فاقد هرگونه پایه و اساس علمی دانست و تأکید کرد که وزارت گردشگری و آثار باستانی مصر، هیچ مجوزی برای مطالعه در اطراف هرم خفرع صادر نکرده است.
ممدوح ال‌داماتی، وزیر پیشین آثار باستانی مصر، نیز ادعاها را «کاملاً بی‌اساس» خواند و یادآور شد که دهه‌ها پژوهش باستان‌شناسی، هیچ مدرکی برای تأیید چنین نظریه‌ای نیافته است. همچنین، حسین عبدال‌باسر، مصرشناس، مطالعه را به دلیل نداشتن استانداردهای علمی معتبر مورد انتقاد قرار داد. او تأکید کرد که ادعاها بدون انتشار مقاله‌ای علمی و بررسی همتایان مطرح شده و بیشتر از پژوهشی علمی، به نظریه‌های توطئه شباهت دارند.
افزون‌بر‌این، تصویری که بیش از هرچیز دیگری برای تأیید ادعا در فضای مجازی دست‌به‌دست شد، مقطعی از هرم و سازه‌های ادعاشده را نشان می‌دهد. بررسی‌ها نشان داد که این تصویر با استفاده از هوش مصنوعی تولید شده است. بارگذاری این تصویر در پلتفرم تشخیص AI Hive Moderation نشان داد که احتمال تولید آن توسط هوش مصنوعی ۹۹٫۹ درصد است.
علاوه‌براین، به نظر می‌رسد که پروژه‌ی خفرع، به جز در کانال یوتیوب شخصی به نام نیکول سیکولو، وجود خارجی ندارد. سیکولو به‌طور مداوم نظریه‌های اثبات‌نشده‌ای درباره‌ی اهرام منتشر می‌کند، اما هیچ وب‌سایت یا اطلاعات بیشتری درباره‌ی این سازمان در دسترس نیست.
سیکولو در ویدئوی منتشرشده در ۷ فوریه‌ی ۲۰۲۵، ادعا کرد که رویدادی در ۱۵ مارس ۲۰۲۵ در هتل کاستلو آرتمیده کنگرسی در بولونیا، ایتالیا، برگزار خواهد شد که در آن، پروژه‌ی خفرع به معرفی اکتشافات اخیر خود می‌پردازد و پس از آن، بیانیه‌ی مطبوعاتی را نیز منتشر خواهد کرد.
به نظر می‌رسد پروژه خفرع وجود خارجی ندارد
جزئیات رویداد، از جمله تعداد یا هویت شرکت‌کنندگان، نامشخص بود. بیانیه‌ی مطبوعاتی نیز به‌طور عمومی منتشر نشد. بااینحال، پستی در فیس‌بوک ادعا کرد که نکات اصلی ارائه‌ی این رویداد را منتشر کرده است و در ۲۳ مارس ۲۰۲۵، سیکولو ویدئویی منتشر کرد که نشان می‌داد گروهی از پژوهشگران ظاهراً درباره‌ی یافته‌های خود صحبت می‌کنند.
تبلیغات رویداد در فیس‌بوک و وب‌سایت گروه موزه‌های ایتالیایی آرچیوارس نشان می‌داد که تمام بلیت‌های این کنفرانس به فروش رفته است. اما درحالی‌که صفحات شبکه‌های اجتماعی آرچیوارس معمولاً عکس‌هایی از رویدادهای خود به اشتراک می‌گذارند، هیچ تصویری از نشست خاص پروژه‌ی خفرع در دسترس نبود.
بااینوجود، بیوندی در لینکدین پستی درباره‌ی این رویداد منتشر کرد و نوشت که موضوع کنفرانس او درباره‌ی «کاربرد تاموگرافی داپلر با استفاده از رادار دهانه ترکیبی برای بررسی فلات جیزه» بوده است.
- آیا ناپلئون واقعاً با توپ به اهرام مصر شلیک کرد؟10 09 02مطالعه '4
اما با وجود اینکه تمام ادعاها درباره‌ی هرم خفرع نادرست هستند، اکتشافات جدیدی نیز در این منطقه انجام شده است.
در مه ۲۰۲۴، مقاله‌ای در مجله اسمیتسونیان از یک «ناهنجاری» خبر داد که توسط پژوهشگران دانشگاه بین‌المللی هیگاشی نیپون، دانشگاه توهوکو در ژاپن و مؤسسه‌ی ملی تحقیقات نجوم و ژئوفیزیک مصر کشف شده بود. گروه از فناوری‌های تصویربرداری غیرتهاجمی استفاده کردند که مشابه با رادار دهانه ترکیبی مطرح‌شده در ادعاهای نادرست است. بااینحال، سازه‌های کشف‌شده مطابق با توصیف‌های ادعاشده نبودند.
در مطالعه آمده است: «ما معتقدیم که یک ناهنجاری یافته‌ایم: ترکیبی از ساختاری کم‌عمق که به یک ساختار عمیق‌تر متصل است.» پژوهشگران توضیح دادند که ساختار کم‌عمق به‌وضوح به شکل L است و اسکن‌ها نشان می‌دهند که پس از ساخت، با ماسه پر شده است. در مقطعی، «ممکن است مسیر ورود به ساختاری عمیق‌تر بوده باشد.»
درحالی‌که محققان از محتوای ساختار عمیق‌تر مطمئن نیستند، می‌گویند ممکن است خالی باشد یا با موادی مانند ماسه و شن پر شده باشد. بنابراین، با وجود اکتشافات جدید در نزدیکی اهرام جیزه، هیچ مدرکی برای تأیید وجود «پنج سازه‌ی یکسان در نزدیکی پایه‌ی هرم خفرع، متصل از طریق گذرگاه‌ها و هشت چاه عمودی عمیق تا ۶۴۸ متر زیر زمین» وجود ندارد.